Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы



Pdf көрінісі
бет99/236
Дата04.11.2023
өлшемі1,76 Mb.
#189815
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   236
Байланысты:
Күдеринова Құралай монография Қазақ жазуының тарихы

а-ә,
е,
э
) және
жуан-жіңішке езулік қысаң (
ы-і
) – ауытқу бар.
Проф. А.Аманжолов дауыстылар жүйесінің сақтала берме-гені
жергілікті фонетиканы білдіре ме, әлде емле тұрақсыздығын бере
ме деп,
дl/il, jati//jiti
параллельдерін көрсеткен. Сонда, біздің
ойымызша, 
ы-и
(і)
сына дауыстысының ашық езуліктен (
а-ә,
е,
э
)
толық ажырай қоймағанын,
 
кейде онымен жұп құрайтынын
көреміз. Оған қазіргі түркі тілдері тұрғысынан алсақ, түбірдегі
жуан, жіңішке, ашық езулікке қосымша жалғағанда қысаң езулік-
тер сәйкесетіні дәлел. М.Томанов ұйғыр тіліндегі 
ә
дыбысы бар
154
155


сөзге аффикс жалғанғанда
ә-е
, көпбуынды сөздердің соңғы
буы-нында
и
-ге айналатынын
(бәл-белким,
кәлимиң),
е
дауыстысы көне түркілік
а
дауыстысының көрінісі екенін,
а
фонемасы 
ә,
е,
и
-ға сәйкескенін айтады.
Енді көне түркі жазуындағы еріндік графемалардың 
(о-у, ө-
ү) 
таңбалануын және ерін үндестігінің берілуі туралы.
Ескерткіштерде < 
o
y
> гиперфонемасы бір таңбамен, < 
Y
o
> бір
таңбамен бірелген. Еріндік дауыстылардың графемасы жуан-
жіңішкелікпен айрылған. Сонда 
өд
(уақыт),
үч
(үш),
күн
сөздерін
[ү], [ө] дыбысы арқылы да оқуға болады. Зерттеулерде бұл гра-
фема қандай белгіге сүйеніп
<ө>
не
<ү>
болып оқылатыны ай-
тылмайды. Дегенмен, мынадай ерекшелікті байқауға болады.
Ескерткіштерде


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   236




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет