Жалпы теориялық
Абстракция және нақтылау;
Анализ және синтез;
Салыстыру;
Карама-карсы кою;
Индукция және дедукция.
|
алдау- затты, құбылысты
|
бақылау- құбылыстарды оларға араласпай мақсатты түрде қабылдау;
|
эксперимент— бақыланатын және басқарылатын жағдайларда құбылыстарды зерттеу;
|
синтез -талдау барысында анықталған субъектінің жақтарының біртұтас
|
Социологиялық
Анкета;
Интервью;
Эксперттік сұрақ
Рейтинг
Әлеуметтік-психологиялық
Социометрия;
Тестілеу:
- окушылардың оку үлгерімін анықтауға арналған тестер;
- кәсіби бейімділікті анықтауға арналған тестер;
- акыл-ой денгейін аныктауга арналган тестер
-шығармашылыкты аныктауга арналган тестер.
Тренинг
|
өлшеу -өлшенетін шаманың қатынасын анықтау
стандартты (мысалы, есептегіш);
|
абстракция -таным процесінде объектінің кейбір қасиеттерінен оның белгілі бір жағын терең зерттеу мақсатында алшақтау (абстракцияның нәтижесі – түс, қисықтық, сұлулық, т.б. сияқты абстрактілі ұғымдар);
|
салыстыру- заттардың ұқсастықтарын немесе айырмашылықтарын немесе олардың ерекшеліктерін анықтау.
|
ресімдеу -білімді белгіде, символдық түрде көрсету (математикалық формулаларда, химиялық белгілерде және т.б.);
|
ұқсастық -объектілердің белгілі бір жағынан ұқсастығы туралы олардың бірқатар басқа аспектілері бойынша ұқсастығы негізінде қорытынды жасау;
|
модельдеу— объектінің алмастырғышын (модельін) жасау және зерттеу (мысалы, адам геномын компьютерлік модельдеу);
|
идеализация- шындықта жоқ, бірақ прототипі бар (геометриялық нүкте, шар, идеал газ) объектілерге түсініктер құру;
шегерім -жалпыдан жекеге өту;
|
индукция- нақтыдан (фактілерден) жалпы тұжырымға көшу.
|
бөліктерге (белгілерге, қасиеттерге, қатынастарға) ойша немесе нақты бөлшектеу процесі;
|
тұтастыққа қосылуы;
- әртүрлі объектілерді ортақ белгілері бойынша топтарға біріктіру (жануарлардың, өсімдіктердің және т.б. классификациясы);
|
|
Математикалық
Ранждеу алынғанмәліметтерді белгілі бір жүйеде орналастыру.
|
Кесте 7. Жүйелілік және синергетикалық амал
№
|
Амал тауы
|
Анықтамасы
|
Нәтижесі
|
|
Жүйелілік
|
Танымдық әрекеттегі ең әмбебап құрал. Жүйелілік амал барысында педагогикалық жүйе өзара байланысты құрамдас бөлшектердің жиынтығы ретінде қарастырылады.
|
Білім беру мақсаты, педагогикалық үдеріс суібьектілері, білім беру мазмұны, педагогикалық үрдісті ұйымдастыру әдістері мен түрлері, мәліметтер қоры
|
|
Стнергетикалық
|
Педагогикада қолданылатын жүйелілік қызметтік әдістердің дамуына жол ашады.
|
Білімнің мақсаттары мен мазмұнының өзгеруінде, жаңа парадигманың пайда болуында, ақпараттармен алмасу құралы ретіндегі жаңа техһнологиялардың қолданылуында, басқару үрдісі синергетикаландыруда көрінеді.
|
|
Акмеологиялық
|
Акмеологияда адам өзін-өзі дамыту мен
шығармашылыққа қабілетті, өзінің өмірі мен кәсіби әрекетін ұйымдастыра
алатын өз әрекетінің субъектісі ретінде танылады.
|
Адамның индивид ретіндегі прогрессивті дамуындагы шығар «шыңы»;
Тұлға ретіндегі дамуындағы жетістіктері;
еңбектегі жоғарғы жетістіктері (тұлғаның
әрекет субъектісі ретіндегі дамуымен байланысты);
адамның даралық
дамуындағы жетістіктерінің шыңы.
|
Кесте 8. Жоғары мектеп педагогикасының ғылыми-зерттеу әдістері
№
|
Әдіс
|
Құрылымы
|
1
|
Теориялық әдіс
|
талдау, жинақтау, тұжырымдау, салыстыру, жіктеу, моделдеуге құрылады
|
2
|
Эмпирикалық әдіс
|
директор жинау, сұрыпталған айғақтарды ғылыми жүйеге келтіру. Бұл әдіске бақылау, Жобалық болжамды тиянақты айқындай түсу үшін эксперименте қолданылады.қажетті құжаттарды зерттеу, әңгімелесу, сауалнама, сұхбаттасу, т.б. енеді
|
3
|
Математикалық әдіс
|
құбылыстар мен қолданыстағы жүйенің арақатынасындығы межелік айырымды сандық сапа арқылы белгілейді. Бұл әдіске регистрациялық тіркеу, шкалалық көрсеткіш, көлемі мен деңгейіне қарай сапқа түзу, т.б. енеді
|
4
|
Зерттеу әдісі
|
күрделі таным сатыларының реті, зерттеудің тайным операцияларының іске асуының белгілі бір тәртібін белгілейтін әртүрлі әдіс-тәсілдерінің жиынтығынан тұрады
|
Кесте 9. Жалпы логикалық әдістер және таным тәсілдері
№
|
Атауы
|
Анықтамасы
|
Қызметі
|
Қосымша
|
1
|
Анализ
|
объектінің құрамдас бөліктерін өз бетінше зерттеу мақсатында бөлу, талдау
|
Шынайы іс-тәжірибеде және ойлау іс-әрекетінде қолданылады.
|
механикалық бөлу; динамикалық құрамды анықтау; тұтастық элементтерінің өзара әрекет формаларын анықтау; құбылыстардың себептерін табу; білім және оның құрылымы деңгейлерін анықтау және т.б.
|
2
|
Синтез
|
бұл тұтастық бөліктерін ырықсыз, эклектикалық біріктіру емес, ол мәнді анықтауға қарай диалектикалық тұтастық болып саналады. Қазіргі заманғы ғылым үшін тек қана ішкі емес, сонымен бірге пәнаралық синтез және ғылыми синтез тән.
|
Синтездің нәтижесі ретінде компоненттердің қасиеттерін сырттай біріктіру, олардың ішкі өзара байланысы мен өзара тәуелділігінің нәтижесі болып табылатын жаңа құрылым болып саналады
|
Анализ және синтез диалектикалық тұрғыда бір-бірімен өзара байланысты, бірақ іс-әрекеттің кейбір түрлері аналитикалық (мысалы, аналитикалық химия) немесе синтетикалық (мысалы, синергетика) болып табылады.
|
3
|
Абстракциялау
|
Абстракциялаудың негізгі сұрағы – қарастырылатын қасиеттердің қайсысы мәнді, қайсысы қосалқы болуында. Объективті шындықта ойлаудың абстракциялаушы жұмысы ретінде, әрбір нақты жағдайда зерттелетін заттың табиғатынан, сонымен бірге танымның міндеттерінен ойлаудың біржақты болуы алынады.
|
Абстракцияның ең жоғары деңгейімен философиялық категориялар сипатталады.
|
Абстракцияның бірнеше түрлері бар:
а) Теңестіру абстракциясы,
ә)Изоляцияланған абстракция
б)Математикадағы өзекті шексіздік абстракциясы
в) Потенциалды жүзеге асыру абстракциясы .
|
4
|
Салыстыру
|
объектілердің ұқсастығы немесе айырмашылығы туралы пайымдаулар негізіндегі танымдық операция.
|
Салыстыру көмегімен заттардың сандық және сапалық сипаттамалары анықталады.
|
Салыстыру арқылы анықталатын қатынастардың қарапайым және маңызды типі – бұл ұқсастық және айырмашылық қатынастары. Салыстырудың класс құрайтын «біртекті» заттардың жиынтығы арқылы маңызы болады. Класс бойынша заттарды салыстыруды қарастыру үшін, мәнді белгілер бойынша жүзеге асырылады.
|
5
|
Жалпылау
|
аттардың жалпы қасиеттері мен белгілерін қалыптастыру процесі.
|
Жалпылаудың гносеологиялық негізі ретінде ортақ және бірлік категориясы алынады.
|
Абстракциямен тығыз байланысты.
|
Кесте 10. Э.Г.Юдин әдіснамалық білімдер құрылымын төрт деңгейге бөлуі
№
|
Атауы
|
Сипаттамасы
|
Қызметі
|
1
|
Философиялық әдіснама
|
Философиялық әдіснаманың деңгейлік мазмұны, таным ұстанымы мен ғылымның категориялық апаратын құраса, сонымен бірге философиялық білім жүйесі
|
әдіснамалық қызмет атқарады
|
2
|
Жалпы ғылыми-әдіснама теориялық.
|
тұжырымдаманы құрып, көптеген ғылыми пәндерге бағыт-бағдар береді
|
әдіснамалық қызмет атқарады
|
3
|
Нақты ғылыми әдіснама
|
бұл арнайы ғылыми пәннің әдістерін айқындап, зерттеудің ұстанымдары мен ұйымдастыру жолдарын белгілейді
|
әдіснамалық қызмет атқарады
|
4
|
Технологиялық әдіснама
|
зерттеудің, әдістемесі мен техникасын құрайды. Мысалы, тәжірибелік-эксперимент материалдарын жинақтау, оларды алғашқы талдау, қорытындылау, ұсыныстар беру, т.б. жатады. Сонымен, әдіснаманың барлық деңгейлері бір-бірін толықтырып тұратын жүйені құрастырады
|
әдіснамалық қызмет атқарады
|
Достарыңызбен бөлісу: |
