Кіріспе. Латын алфавиті. Фонетика

ЗАТ ЕСІМ. ГРАММАТИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯЛАРЫ

жүктеу/скачать 2,36 Mb.

бет	2/2
Дата	11.02.2022
өлшемі	2,36 Mb.
	#131438

1 2

Байланысты:
2 Лекция Зат есім. Грам катег. 1-2 септ.

ЗАТ ЕСІМ. ГРАММАТИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯЛАРЫ

Септеу типі	Ілік септік жекеше түрінің жалғауы	Тегі
I	-ae	f
II	-i	m,n
III	-is	m,f,n
IV	-us	m,n
V	-ei	f

ЗАТ ЕСІМ. ГРАММАТИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯЛАРЫ

Сөздіктерде зат есімнің сөздік формасы беріледі, ол 3 компоненттен құрылады:
Cөз – атау септік жекеше турде
Ілік септік жекеше түрдің жалғауы
Cөздің тегі (роды) латын әріптерімен қөрсетіледі:

m – муж.род, f – жен.род, n – ср.род.

Мысалы:

Aqua, ae, f;

Musculus, i, m;

Infusum, i, n.

I СЕПТЕУДЕГІ ЗАТ ЕСІМ

Casus	Singularis		Pluralis
Nom	-a	Herba	-ae	Herbae
Gen	-ae	Herbae	-arum	Herbarum
Dat	-ae	Herbae	-is	Herbis
Acc	-am	Herbam	-as	Herbas
Abl	-a	Herba	-is	Herbis

I септеу түріне женский родтағы зат есім жатады, атау септікте жалғауы -а, ілікте -ае.
herba, ae, f – шөп
Ерекшелік: collega, ae, m – жолдас (мужской род).
Сөз негізін табу үшін іліқ жалғауын алып тастап, септіқ жалғаулары жалғанады.
1 септеудеғі зат есімнің септіқ жалғаулары

II СЕПТЕУДЕГІ ЗАТ ЕСІМ

Зат есім II септеу түріне мужской және средний родтағы зат есім жатады , ілікте жалғауы -i , ал атауда м.р. -er,- us, c.p – -um .
Ерекшеліқ: -us жалғалған ағаш атаулары женский родқа жатады – Eucaliptus, i, f – эвкалипт; Pinus, i, f – қарағай және кейбір -us-қа аяқталатын сөздер: bolus, i, f – cаз.
2 септеудеғі зат есімнің септіқ жалғаулары

а) мужской род			б) средний род
Casus	Singularis	Pluralis	Casus	Sing.	Pl.
Nom	-er;-us	-i	Nom	-um	-a
Gen	-i	-orum	Gen	-i	-orum
Dat	-o	-is	Dat	-o	-is
Acc	-um	-os	Acc	-um	-a
Abl	-o	-is	Abl	-o	-is

II СЕПТЕУДЕГІ ЗАТ ЕСІМ

-er-ге аяқталатын мужской родтағы зат есімдерде ауыспалы -е бар. Ол іліқ септікте ауысып кетеді, сондықтан осындай сөздер сөздіктегі түрінде іліқ жалғаумен сөздің бір бөлігі жазылады: cancer, cri, m – рак; magister, tri, m – ұстаз; liber, bri, m – кітап.
Дәріліқ заттар, химиялық элементтер атауы II септеудегі средний родтағы зат есімі болады.:
Ferrum, i, n – темір, Vaselinum, i, n – вазелин, Аspirinum, i, n – аспирин

КИЫСПАҒАН АНЫҚТАУЫШ

Анықтауыштың екі түрі болады:

Киысқан анықтауыш, ол сын есім болып, зат есіммен родта, түрде, септікте киысады

Киыспаған анықтауыш жекеше және көпше түріндегі іліқ септіктегі зат есім боладыда, орыс тіліне сын есіміндей аударылады:

Мысалы:

Атау сеп.	Iліқ сеп.	Атау сеп.	Іліқ сеп.
Aqua	Menthae	Вода (ненің?)	Жалбыздың (мятная вода)
Tinctura	Valerianae	Настойка (ненің?)	Шүйғін шөптің (валериановая настойка)

Зат есім және киыспаған анықтауыш тіркесі септегенде тек анықталынатын сөз септеледі.

ИЛЛЮСТРАТИВТІ МАТЕРИАЛ

жүктеу/скачать 2,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2