10.2 Балқыту кезіндегі үлесті кедергінің өзгеруі Металдардың қатты күйден сұйық күйге өтуі кезінде үлесті кедергісінің
өсуі байқалады. Металдардағы р-ның өзгеруі 10.2 кестеде көрсетілген.
10.2 к е с т е
Элемент
Hg
Cu
Au
Zn
Sn
Ag
Al
Na
Ga
Bi
P
сұйық
/P
қатты
3,2
2,4
2,28
2,19
2,1
1,9
1,64
1,45
0,58
0,43
Қатты күйге қарағанда, балқу кезіндегі көлемі көп металдардың үлесті
кедергісі балқу кезінде өседі; қарама-қарсы көлемінің өзгерісі бар металдарда
балқу кезіндегі р-ның кемуі байқалады (Ga, Bi) 10.2 кесте.
10.3 p-ның деформация кезінде өзгерісі Серпімді созылу немесе сығылу кезінде р
мына формуламен
анықталады:
,
1
1
бұл жерде σ – қимадағы механикалық кернеу;
φ – механикалық кернеудің коэффициенті.
Формуладағы плюс таңбасы созылудың беріктілік шегіне сәйкес келеді
, ал теріс таңбасы – сығылу кезіндегі беріктілік шегі.
Серпімді деформация кезінде р-ның өзгеруі кристалды тордың
амплитуданың тербелісінің өзгерісімен түсіндіріледі; созылған кезде үлкейіп,
ал сығылғын кезде кристалды торлар кішірейеді. Тордың тербелісінің
амплитудасының көбеюі заряд тасушының қозғалысының кемуіне алып
келеді, осыған байланысты электрөткізгіштік γ төмендейді, т.б. үлесті кедергі
40
р – артады. Кристалды тордың тербелісінің амплитудасының азаюы кері
әсерге алып келеді.
Кристалды тордың бұрмалануы кезінде ырғақты деформация р артады.