Байланысты: сімдіктер систематикасы О у ралы 235154
Шатыргүлдер тукымдасы - Аріасеае Дуние жузінде 300 туысы, 3 мындай түрі белгілі. Қазақстанда 230 тур,
Батыс Қазакстанда 34 туыс, 59 түр тіркелген. Негізінен көпжылдык, екіжылдык
шөптесін
өсімдіктер, сирек буталар д а кездеседі. Ж ер шарының барлык
бөлігінде, әсіресе коңыржай жэне құрғақ климатты аймактарында таралған.
Ш атыргүлділер сабағынын іші куыс, онда тукымдары тэрізді эфир майы мен
смола заттар бөлетін безді каналдар
болады. Ж апырактары - жай, саусак
салалы жэне кауырсынды тілімделген, кезектесіп орналасады. ¥ с а к , ак (сирек
сары,көк) тусті гүлдері курделі немесе жэй шатыр, сирек шокпарбас
гүлшоғырына жиналған. Күрделі шатыр гүлшоғырының бірінш і, екінші ретті
шатырларының негізінде орналаскан жапыракшалары ж еке жэне
жалпы
көмкергіш орамдар түзеді. Ш атыргүлділердің гүлдері негізінен актиноморфты,
косжынысты, 5 мүшелі. Гүлсерігі кос кабатты. Тостағанш а жапыракшалары
нашар дамыған 5 тісшеден тұрады, култе жапыракшалары -5, аталығы - 5,
аналығы - 1 , жатыны томен орналаскан. Жемісі - тукымша, пісіп жетілген кезде
какырамайтын, бір дэнді жартылай жеміске ажырайды. Ж еміс кабырғалары
арасында май жолдары болады. Ш атыргүлділер тұкымдасына жататын
өсімдіктердің эртүрлі мүшелерінде эфир майлары, смола ,алкалоидтар жэне т.б.
органикалык заттар кездеседі. Сондыктан көптеген түрлері көкөніс, кош иісті,
эфирлі-майлы, дэрілік өсімдік ретінде өсіріледі. Олардың арасында улы түрлері
де бар.
