Бұл кезеңнен Орхон – Енисей ескерткіштері бар. Олар:
1. Онгин тасы - өте көне жазумен жазылды. Гудулу ханның құрметіне қойылған ескерткіш.
2. Күлтегін мен Могилян ханға қойылған ескерткіш, шамамен 1889 ж. Орхон өзені бойынан тапқан.
3. Тоныкөкке арналған ескерткіш. 1897 ж. Е. Клемени тапқан.
4. Білге Құлышарға арналған ескерткіш. Бұны В. Котвич тапқан.
Бұдан басқа да шағын тастар енеді.
Ф.Страленберг ескерткіштерді жариялағанымен, оның кім жазғанын, жазу сырын аша алмады. Европалықтар бұл жазуды готтардік (латын тілі), гректердікі деуге тырысты. Лингвистикада «руникалық жазу» деп аталды. 1983 ж. Дания Ғылым академиясында әлемді елең еткізген баяндама оқылды. Оның авторы Дат ғалымы В.Томсон бұл жазуды түркі халқының көне жазуы екендігі, онда дауысты дыбыстардың жазылмайтындығын, оңнан солға қарай оқылатындығын айта келіп, «тәңірі» сөзінің оқылу принципін түсіндіреді.
Руникалық жазудың алфавитін толық анықтап, оқылу принциптерін түсіндіріп берген, транскрипциясының сырын ашқан белгілі түркітанушы В.В. Радлов. Кейін бұл жұмысты оның шәкірті С.Е. Малов жалғастырды.
