Лекция: 45 сағ. СӨЖ: 45 сағ обсөЖ: 45 сағ Барлық сағат саны: 135 сағ
Кәсіпкерлік-нарыктық шаруашылық жағдайында меншікті экономикалық дамыту әдісі және кәсіпкерліктің экономикалық мәні
жүктеу/скачать 1,25 Mb.
|
Bakirov.Menedj234
| Кәсіпкерлік-нарыктық шаруашылық жағдайында меншікті экономикалық дамыту әдісі және кәсіпкерліктің экономикалық мәні.
Меншікке экономикалыќ жєне зањды категория ретінде ѓылыми т±рѓыдан талдау жасау кєсіпкерлікті рыноктыќ шаруашылыќтыњ ажырамас элемеенті екендігін дєлелдеп отыр.Жалпы кєсіпкерлікті тарихи талай ѓасырларды ќамтиды, дегенмен ќазіргі т‰сініктіњ орыгн алуы капитализмніњ ќалыптасу жєне даму кезењіне саи келеді. Буржуазиялыќ саяси экономикада “ кєсіпкерлік” т‰сінігі XVІІІ ѓасырда пайда болды да “меншік иесі” деген т‰сінікпен ќатар орын алды. Мысалы, А. Смит кєсіпкерді µзініњ коммерциялыќ идеясын µткізіп, пайда табу маќсатымен экономикалыќ тєуекелге бас ±рѓан меншік иесі деп сипаттады. Ол µндірісті µзі ±иымдастырады, оныњ нєтижесіне иелік етеді. Кез келген коммерциялыќ банк жиналысќа жіберген б‰кіл капиталѓа иелік ете алмаиды.Меншік иесініњ ‰лесі тек ќ±рылу ќорына ѓана таралады, ал оныњ кµлемі саолыстырмалы алѓанда шаѓын єрі шектеулі. Несиеніњ дамуымен баиланысты капитал иесініњ ќызмет етуші капиталдан бµлінуі орын алды,ол µз кезегінде кєсіпкерлікке ірі ќозѓалыс берді. Сондыќтан XVІІІ ѓасырдыњ аяѓы XІXѓасырдыњ басында µмір с‰рген єигілі француз экономисі Ж.Б. Сэи кєсіпкерлікті А. Смитпен салыстырѓанда кењінен сипаттады. Кєсіпкерлікке шаруашылыќ тиімділігін ќамтасыз ету маќсатымен µндіріс факторларын баланыстырушы экономикалыќ агент ретінде аныќтама берді. К. Маркс те меншік иесі мен кєсіпкерлікарасында тікелеи ±ќсастыќ аитќан жоќ, алаида соњѓысын меншік иесініњ ќызметі ретінде ќарастырды. Кєсіпкерліктіњ меншік иесінен ажырасуы акционерлік ќоѓамда аныќ кµрініс алды.Акционерлік кооперативтік экономика жаѓдаиында меншік зањды факт ретінде µзініњ бµлу ќызметпен аиырылады.¤ндірісті µкімет меншіктен ±иымдастыруѓа ауысады,сµитіп меншік пассивті рµл атќаратын ьболады. Дєст‰рлі меншік т‰сінгімен ќатынасты наќты физикалыќ заттар орнына, акционер ќаѓаз бумасымен, меншіктіњ титулымен шектеледі. Акция иесі кєсіпорындарѓа шартты баќылау ѓана жасаи алады. Корпарация ќызметінде менеджерлерге ауысады. Сµйтіп капитал, меншікті капитал жєне ќызмет атќарушы капитал болып бµлінеді де, ал меншікке наќты баќылау жасайтын менеджерлер жалѓан меншік иесі кµрінісін ќабылдайды.Несие ќатынасыныњ дамуы жєне ±лттыќ баилыќтыњ жеке меншік формасынан корпарацилар меншігініњ формасына кµшуі нєтижесінде меншік кєсіпкерліктен бµлініп ќалады. Батыстыњ экономика ѓылыми мен социялогия саласындаѓы кµптеген µкілдері м±ндай ќ±былыс арќылы меншік мєселесін екінші кезекке ыѓыстырып, µндіріс пен µндірген µнімдерді бµлуге баќылауды бірінші кезекке шыѓарады. 30- жылдардыњ µзінде американдыќ ѓалымдар А.Берлин мен Г.Минз. меншікке баќылау орнату м‰мкіндігініњ бірнеше т±рлерін : Толыќ меншік арќылы баќылау. Барлыќ шыѓарѓан акциялар бір адамныњ немесе азын аулаќ топтыњ ќолында болѓанда ж‰ргізілетін баќылау.М±ндай компанияда меншік пен басќару бір адамныњ ќол астына шоѓырланады. Кµпшілік акция арќылы баќылау. М±ндай жаѓдайда шыѓарылѓан акцияларѓа меншік ‰лесі 51 процент болады, алаида ірі компаниялардаб±л сирек кездесетін жаѓдаи. Бірлесіп баѓыну тетігі арќылы баќылау. Кµпшілік акияларѓа бір корпорация иелік ету пирамида кµрінісін алады да µз кезегінде басќа компаниялар акциясыныњ баќылау пакетіне ие болу, соњѓысына да баќылау жасау м‰мкін болады, м±ндай жайлар бірнеше рет ќайталануы ыќтимал . Акциясыныњ µз бµлігіне баќылау. Баќылау б±л т‰рін жекеадам немесе азын-аулаќ топ корпоацияда µктемдік ж‰ргізетін жеткілікті акция процентіне иелік етеді. Басќару тарапынан баќылау. Ол жеке бір адамныњ меншігі кµзге ілінгісіз жаѓдаида орын алады. М±ндаи жаѓдайда менеджмент ‰лесі аз болса да ќысым кµрсете алатын к‰шке айналады. жүктеу/скачать 1,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|