Лекция кешені тақырып Кіріспе. Мақсаты
Жерден ін қазып тіршілік ететін қосмекенділер
жүктеу/скачать 330,48 Kb.
|
лекция зоология 2021
1-4
| Жерден ін қазып тіршілік ететін қосмекенділер. Оларға аяқсыздар отряды жатады. Отрядқа Оңтүстік Америка, тропикалық Африка мен Азияның оңтүстігінде тараған 165 жуық түрді біріктіретін 4 тұқымдас жатады. Өте маманданған және соған қарамастан амфибиялардың қарапайым тобы, топырақ арасында, жер қазып тіршілік етеді. Құртшалардың құрт сияқты денесі сақиналы белдеулер арқылы бөлінген, саны 400 жуық. Жұп аяқтары мен белдеулері жоқ. Дабыл жарғағы, ортаңғы құлақ болмайды, бірақ жерасты тіршілік етуге бейімделу белгісі – иіс сезу және сезім қабілеті күшті жетілген. Ең ірі құртша (117 см) Колумбияда мекендейді. Сақиналы құртша Оңтүстік Америкада тараған, ұзындығы 40 см., ылғалды ормандарда топыраққа 50 см тереңдікке көміліп тіршілік етеді. Цейлон балықжыланы өзен жағалауларында 30 см тереңдікте кездеседі.
Қосмекенділер әр түрлі ортада тіршілік етуге бейімделгенімен де, олардың географиялық таралуына ылғалдылық пен температуралық факторлар әсер етеді. Жылу – қосмекенділердің қалыпты тіршілігі үшін қажет факторлардың бірі. Температура 7... 8°С көпшілік қосмекенділер бұйығып, -2°С өлімге душар болады. Судың төмен температурасында уылдырықтар мен дернәсілдердің дамуына кері әсерін тигізеді. Сондықтан да қосмекенділердің көпшілігі тропикалық облыстарда шоғырланған. Полюске жақындаған сайын олардың саны азая түседі. Сол сияқты қатты ыстық климат та қосмекенділер үшін қолайсыз. Көпшілік бақалардың тіршілік етуінің жоғарғы температурасының шегі 40°С. Терісі жұқа болғандықтан ыстықта олар денедегі ылғалды тез жоғалтады. Мұндай ыстыққа жабалар шыдамдылық танытады. Себебі олардың терісінің сыртындағы мүйізді түзілістер денесін қауіп-қатерден сақтайды. Сонымен қатар, олар көбіне күн көзінен қашып, ымыртта немесе түнде активті тіршілік етеді. Қосмекенділер үшін судың химиялық құрамы да елеулі роль атқарады. Амфибиялар тұзды суда және тұзды топырақта тіршілік ете алмайды. Натрий хлоридінің 1% концентрациясы қосмекенділердің личинкалары мен ересектері үшін қауіпті екені дәлелденген. жүктеу/скачать 330,48 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|