Лекция Кіріспе. Логопедияның пәні, мақсаты, принциптері мен әдістері
жүктеу/скачать 159,9 Kb.
|
| ОҚУЫН ТЕКСЕРУ
Балалардың оқуын тексеру баспа әріптерімен берілген арнайы текст пайдаланылады. Оқуын тексеру үшін бұндай құрал мынандай талаптарға жауап беру керек: 1) текстің ішінде қарама-қарсы әріптер мен буындар неғұрлым көп болуы керек; 2) текстің мазмұны баланың біліміне дәлме-дәл сай, оның түсінігіне жеңіл болу керек; 3) текстің көлемі көп болмау керек; 4) балаға таныс текстерді бұл жерде пайдалануға болмайды. 1. Жеке әріптерді оқу. Логопед балаларға әріптердің қиындысын біртіндеп көрсетеді, ол оларды атайды. Сосын логопед баладан сол әріптердің ішінен біреуін тауып беруді өтінеді. Әріптерді тану үшін оларды қарама-қарсы дыбыстармен сәйкес келетіндей ретпен атау керек. Мысалы, С-Ш-Ч-З-Ж-Ц-Р-Л-Г-К және тағы басқалар. 2. Буындарды оқу. Балаға құрамында қарама-қарсы дыбыстары бар буындарды ұсынады. Мысалы, са-ша, за-жа, ца-ча, ра-ла және тағы басқалар. Тура буындардан басқа, қарсы буындарды және сонымен бірге дауыссыз дыбыстар қатар келген буындарды да ұсынады, егер бала кейбір дыбыстарды дұрыс айта алмайтын болса, оларды оқуында тексеру үшін міндетті түрде буындарды құрамында кіргізу керек. Ол үшін баланың дыбыстарды ажырата білетіндігіне ерекше көңіл бөлу керек. 3. Сөздерді оқу. Балаға алдымен ең қарапйым жеңіл сөздерді оқытады. Мысалы, апа, ақша, қой, ата, аға және т.б. Сосын буындық және морфологиялық құрамы бойынша күрделірек сөздерді оқытады. Мысалы, алаша, қаңылтыр, арыстан, сексеуіл, жапалақ және т.б. 4. Жеке сөйлемдерді және арнайы іріктеп алынған сөз жолдарын оқу. Оқу барысын тексеруден басқа бұл тәсілді пайдалану кезінде, сондай-ақ баланың оқығанын қалай түсінгенін де тексеру керек. Осы мақсатпен баланың жекелеген қысқа сөйлемдерді оқыған кезінде мазмұны сол оқығанына сәйкес келетіндей бейнелі суреттерді іріктеп алуды ұсынуға болады. Мысалы, бала сырғанақ теуіп жүр; кемпір шұлық тоқып отыр; қыз айнаға қарап тұр және т.б. балаға оқығандары бойынша сұрақтар қою немесе тапсырманы айтып беруді өтіну. Сонымен бірге оқуындағы ежіктеу ерекшелігінде анықтау қажет. Әсіресе қарама-қарсы дыбыстардың алмастырылатын, түсіріп қалдыратын, буындардың орын ауыстырылатын және бұрмаланатын сөздердің алмастырылатын; оқуындағы агграмматизм – басқа сөзбен айтқанда дисграфия сол қателер, бірақ олар жазуында емес оқуында кездесетін дислексиялық қателерді ерекшеліктерінің сипатына аса жоғары көңіл аудару қажет. Сондай-ақ болжаулап оқуының және шапшаңдығының сипатын анықтау да қажет. Оқуымен жазуын тексерген кездегі анықталатын барлық қателердің ішіндегі ерекшеліктерімен көзге түсетіндерін өзгеше бөліп алып мұқият талдау қажет. Содан кейін дыбыстарды айтуды және фонематикалық түйсігі, сондай-ақ сөздік қоры және сөйлеу тіліндегі грамматикалық құрылысының қалыптасу деңгейі сияқты баланың жалпы сөйлеу тілінің даму жағдайын тексеру керек. Сосын жазу мен оқуы тексерген кезіндегі анықталған қателерді ауызекі сөйлеу тілінің барлық сңырарларындағы қателермен салыстыру қажет. Бұл дисграфия мен дислексиның әр қайсысының нақтылы жағдайы фонематикалық түйсігінің бұзылуының нәтижесінде бе, немесе одан гөрі маңыздырақ басқа бір жері жалпы сөйлеу тілінің толық дамымауының себебінен бе екендігін анықтауға мүмкіндік береді. Сонымен бірге нағыз дисграфия мен дислексияны сөйлеу тілінің толық дамымауының себебінен емес, басқа әртүрлі себептермен дұрыс оқи алмауынан және жаза алмауынан айыра білу қажет. Бұндай себептерге ана тілі бойынша бағдарламаны жеткілікті игере алмауын, өнегесіз тәрбие, қос тілділінің ықпалын жатқызуға болады. Бірақ бұндай жағдайда тіпті оқуы мен жазуында өте көп әр түрлі қателер болса да баланың ерекше қателер болмау керек. жүктеу/скачать 159,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|