Лекция конспектісі 5В012800-«Астрономия» мамандығы үшін
Күн активтілігінің жердегі геологиялық және биологиялық әсері
жүктеу/скачать 1,1 Mb.
|
Астрономия лекция 15
| Күн активтілігінің жердегі геологиялық және биологиялық әсері
Табиғи ғарыштық радияция аясын екі компонентаға бөлуге болады: планета магнитосферасындағы радиациялық үйекте ұсталып қалатын бөлшектер және экстра-планеталы бөлшектер ұясы, құрамында электрон, протон, және барлық периодты таблицадағы химиялық элементтердің ауыр иондары. Экстра-планеталы компонента ғаламдық ғарыштық сәлелердің бөлшектер ағымынан (ҒҒC) және Күннің энергетикалық бөлшектерінен (ЭБ), күннің жарқырауларынан пайда болатың, содай-ақ тәжден лақтырылған массалардан (ТЛМS )тұрады. Бұдан былай олардың технологиялық қоңдырғыларға және тірі тіршілікпен әсерлесуін, сонымен қатар жалпы қолданылатын компьютер моделдері мен экстра-планеталы радиацияны бақылап, болжайтын нейтронды мониторлардың рөлін қарастырамыз және керісінше. Энергетикалық бөлшектер адам денсаулығына потенциалды қауіп әкеледі, өйткені олар организм жасушаларын бұзуы мүмкін: бөлшек жасушамен әсерлесіп, өзінің энергиясының бір бөлігін береді, жасушаны құрайтын молекула электрондарымен әсерлеседі. Бұл әрекет нәтижесі бөлшектер түрі мен энергиясына байланысты (протон, ион, электрон, нейтрон, фотон). Кез келген моллекуллаға тигізген зияндық, әсіресе ДНК, болашақ ұяшықтарға әсер етуі мүмкін. Ұяшықтың құрылымы мен даму бағытындағы бөлінулеріне де зиянды. Өз кезегінде жасушаның дұрыс функцияламауы мүшелер мен өзі құрайтың тканьдердің өзгеруіне әкелуі ғажап емес. Зақымдалан жасуша өзін қалыпқа келтіре алады. Егер олай істей алмаса – ол өледі. Егер шамадан тыс жасуша өлетін болса, тірі организм мүшесі өзінің қалыпты жұмысын тоқтатады. Егер жасуша толық қалыпқа келе алмаса, санаулы рет қана бөліне алса, онда өзі тудырған зақымдарды жасушаларға беріп жіберуі мүмкін. Тағыда осындай жасушалардын дұрыс жұмыс істемеуінен, ағзаға үлкен зиян келеді. Бұзылған жасушалар, қалайда тірі қалатын, рак жасушаларын көзі болуы әбден мүмкін. Сондықтанда, ғарыштық радиация өмір сүретін тірі организмдер үшін, екі түрлі қауіп төңдіреді: 1 Жоғары радиациялық доза – денсаулық пен адам өміріне негізгі қауіп төндіруші. Бұл жер магнитосферасынан тыс, ғарыштық ұшудағы адам өмірінеде қауіпті. Сондықтан, Күн жарқыраулары Ай мен Марсқа ұшып барудағы ең үлкен қауіп. 1972 жылдын 4 тамызында, Аполлонның Айға ұшу периодында, үлкен күн оқиғасы болды. Егер ол ұшу іске асыруды дамыту кезенінде болмағанда, бұл оқиғаның қайғылы ақыры болар ма еді? Сондықтан астронавтын қауіпсіздігі, болашақ ғарыштық ұшулар үшін негізгі мәселе. Төмен радиациялық доза мүмкін ешқандай жылдам нәтижелі қауіп төндірмеседе, ұзақ сәулеленуге ұшырау қауіпті. Ғарыштық топтар мен ұшақтар, Жердің атмосферасында, радияция аясы жоғары, бірнеше рет ұшып өтетін, осы жағдайда болады. жүктеу/скачать 1,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|