Лекция-2. Мемлекет және құқық теориясы
Жоспары:
Мемлекет және құқық теориясының жалпы сипаттамасы.
Мемлекет және құқық теориясы қоғамдық ғылым ретінде.
Мемлекет және құқық теориясының зерттеу объектісі.
Мемлекет және құқық теориясының атқаратын қызметі.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Мусаева, Ж.Т. "Құқық негіздері" пәні бойынша студенттердің оқытушымен өздік жұмысы сабақтарына арналған әдістемелік нұсқаулар : әдістемелік нұсқаулар студенттерге арналған / Ж. Т. Мусаева, Г. М. Жуматова, 2017. - 28 бет
Мусаева, Ж.Т. Құқық негіздері [Электронный ресурс] : оқу құралы студенттерге арналған / Ж. Т. Мусаева, М. М. Кожухова, 2015. - 94/1 бет
Интернет ресурстары:
https://www.uniface.kz/index.php?post=article§ion=1&id=632
Ғылым-адам қызметінің маңызды бір саласы ретінде өте күрделі құрылымнан тұрады.Қоғам мен табиғаттағы құбылыстар мен процестерді зерттеу нәтижесіне байланысты табиғи және қоғамдық ғылым жүйесі қалыптасты.
Қоғамдық құқықтық қатынастардың дамуына байланысты ғылымның жаңа кезеңдегі дамуы басталды. Осының нәтижесінде қоғам мен табиғатқа тән құбылыстар мен процестерге әрекет етуші заңдарды мынадай түрлерге бөлеміз:
1) табиғи заңдар,оның зерттейтін пәні-табиғи ғылымдар саласы.
2) әлеуметтік заңдар,оның зерттейтін пәні - қоғамдық ғылымдар саласы.Қоғамдық ғылымдарға заң ғылымы да жатады.
3) «заңдар», бұған нормативті заңдар жатады.
Барлық ғылым салалары сияқты,заң ғылымының да зерттеу объектісі бар. Оған мемлекет және құқық туралы мәселелер кіреді.
Қоғамның пайда болып,дамуына байланысты қоғамдық құбылыс ретінде мемлекет және құқық пайда болды.
Мемлекет және құқық қоғамның саяси-құқықтық өміріне әсер ете отырып,қоғамдық құбылыстармен тікелей қатынаста болады. Міне, осыған байланысты заң ғылымының оқыту пәніне қарай өзіндік құрылым жүйесі қалыптасты.
1. Жалпытеориялық және жалпы тарихи ғылымдар. Оған мемлекет және құқық тарихы, саяси және құқықтық ілімдер тарихы жатады.
2. Салалық заң ғылымдары. Бұл заң ғылымына конституциялық құқық,мемлекеттік құқық, қылмыстық құқық, еңбек құқығы, сауда құқығы, салық құқығы т.б. жатады.
3. Органдар туралы заң ғылымы. Бұл ғылым саласы мемлекеттік органдардың құрылымын, құқықтық-ұйымдастырылуын, қызмет тәртібін зерттейді. Мысалы, соттың және прокуратураның ұйымдастырылуын, прокуратуралық бақылау т.б.
4. Салааралық заң ғылымы. Бұған халықаралық құқық, жер құқығы, экологиялық құқық, космостық құқық т.б. кіреді.
5. Їс жүзінде қолданылатын заң ғылымы. Оған сот статистикасы, сот медицинасы, сот психиатриясы, криминалогия т.б. жатады.
Заң ғылымдары жүйесі қоғамдық қатынастардың дамуына байланысты өзгеріп, дамып, жетіліп отырады. Заң ғылымдарының жалпы теориялық бөліміне жататын мемлекет және құқық теориясының орны ерекше.
Мемлекет және құқық теориясы мемлекет пен құқықтың пайда болуы, дамуы және қызмет істеу бағыттарының жалпы заңдылығын зерттейтін ғылым.
Мемлекет және құқық теориясының негізгі ерекшелігі мынада:
- қоғамдық ғылым ретінде мемлекет және құқық теориясы қоғамдық құбылыстарды құрайтын пән болып табылады. Осы ерекшілігіне байланысты басқа ғылымдар саласы ажыратылады.
- саяси қоғамдық ғылым ретінде мемлекеттің саясат саласын мемлекеттің билік қызметіне байланысты қоғамдық құбылыстар мен процестерді зерттейді. Осы ерекшілігіне байланысты мемлекеттік – құқықтық қондырманы зерттейтін басқа ғылымдардан ажыратылады.
- жалпы теориялық ғылым ретінде мемлекет және құқықтың ерекше және жалпы заңдылығын және белгілерін зерттейді. Осы ерекшілігіне байланысты арнаулы заң ғылымдарынан ажыратылады.
- жалпы методологиялық ғылым ретінде мемлекеттік - құқықтық қондырманың жалпы заңдылығын түсіндіреді. Осы ерекшілігіне байланысты мемлекеттік құқықтық құбылыстарды зерттеу мәселелерін дайындайды.
- мемлекет және құқық теориясы басқа заң ғылымдары үшін базалық ғылым болып саналады. Міне, осы езгешілігіне байланысты мемлекет және құқық теориясы қоғамдағы мемлекет пен құқықтың пайда болуын, дамуы және қызмет атқару заңдылықтарын, олардың мәні мен құрылымын, негізгі бөлшектері мен принциптерін, заңдылықтарын зерттейтін ғылым жүйесі.
Нарықтық қатынастарға өтуге байланысты жаңа әлеуметтік құбылыстар заң ғылымына белгісіз мәселелерді күн тәртібіне қойды. Мемлекет және құқық теориясының кез-келген мәселесі жария мәнге ие болады. Мемлекет және құқық териясының дамуы қызмет атқару бағыттарына да байланысты. Осы қоғамда өмір сүріп отырған мемлекеттік-құқықтық нақты қатынасты анықтайды.
Достарыңызбен бөлісу: |