Лекция Қолданбалы социология. 1 сағ., 14-апта Жоспар: Социологиялық зерттеулер: түрлері мен мақсаттары. Социологиялық зерттеурдің бағдарламасы

оның пайыздық тұрғыдағы жалпы жиынтық элементтерінің бөлінуі құрылымына тепе-тең, 

мөлшерлес бола-тындай құрылуы тиіс.  

2-ші  сатысы  бойынша  -  квоталық  принцип,

 

этникалық  және  кәсіби  өлшемдер 

негізінде.  Іріктеудің  мұндай  құрылымы  сипаттаудың  аумақтық  принципін,  сол  сияқты 

республиканың жалпы жиынтығының сипатталуын қамтамасыз етіп, іріктеу жиын-тығын 

орнықтыруға мүмкіндік береді.  

Квоталық  іріктеу  бойынша  сұрау  жүргізу  кезінде  сұхбат  алушыға  респонденттерді 

жынысы, жасы және білім деңгейінің белгісі бойынша таңдауда біршама еркіндік беріледі. 

Әлеуметтанушылық және маркетингтік зерттеу әдістемелерінің қазіргі жиынтығы өте кең 

және әр алуан. Сондықтан, зерттеулерді бірқатар негіздер бойынша жіктеуге болады, атап 

айтқанда: 

- қарқыны мен күрделілігі бойынша; 

- шапшандығы мен уақыт шегі бойынша; 

- зерттеу объектілері мен қолдану саласы бойынша; 

-  әлеуметтанушылық  және  маркетингтік  ақпарат  жинаудың  қолданылатын  негізгі 

әдістері бойынша.   

Аталған  типтердің  біріншісі  бойынша  сипаттау  және  жіктеу  үшін  қарқын  мен 

күрделіліктің  бір  шамасын  көз  алдымызға  елестетейік.  Осы  шама  негізінде  пилотаждық 

зерттеу орналасады, батыс әдебиетінде  “pіlot research” терминінен гөрі “pre-test”  термині 

жиі қолданылады.  

Пилотаж үшін іріктеу үлкен емес, егер негізгі зерттеу бұқаралық сұрау болса, әдетте 

- 10-50 адам.  

Экспресс-сұрау  -  бұл  қоғамдық  пікірдің,  қоғамдық  көңіл-күйлердің  лезде  суретке 

түсірілуі. Мұндай сұрауларға, әдетте, бұқаралық ақпарат құралдары тапсырыс береді және 

олар не маңызды оқиғалар қарсаңында, не ізін суытпай өткізіледі.  

Зерттеу объектісі мен қолдану аясы бойынша мыналарды бөліп көрсетуге болады:  

-  әлеуметтанудың  және  оның  жеке  теорияларының  ғылыми  проблемаларын  жасау 

шеңберінде жүргізілетін зерттеулер (шынында, “нақтылы әлеуметтану зерттеулері” сөздің 

турасында айтқанда, осы болады); 

- қоғамдық пікірді зерттеу; 

- маркетингтік зерттеулер; 

- медиа зерттеулер. 

Сандық  және  сапалық  әдістер  арасындағы  айырмашылықты  ары  қарай  мына 

сызықпен жүргізуге болады: 

-

 

макроәлеуметтану - микроәлеуметтану; 

-

 

объективті - субъективті; 

-

 

жалпы - ерекше; 

-

 

қарапайым - бірегей. 

Сандық  және  сапалық  әдістер  өзінің  “еңбек  бөлінісіне”  ие.  Әлеуметтік  ақпарат 

жинау  мен  талдауда  біріншілері  -    қорытынды-лау,  құрылымдандыру,  типтендіру 

функциясын  орындаса,  екіншілері  -  түсіну,  нақтылау  және  жеке-даралау  функциясын 

орындайды. 

Сандық және сапалық әдістемелер қалай өзара әрекеттесіп, бірін-бірі ауыстырады? 

Сандық  және  сапалық  көзқарастар  кейде  бір  ғана  әдіс  шеңберінде  орын  алады.  Бірақ, 

олардың арасындағы айырмашылықтар әрбір жағдайда бірдей емес дәрежеде болады.  

Ресмиленген  сұрау. 

Сұрау сандық әрі сапалық әдістемелерде қолданылады.  

Әлеуметтанушылық  және  маркетингтік  тәжірибеде  сұрау  түрлерінің  тым 

тармақталған  жіктелімі  қалыптасқан.  Ең  алдымен,  біз  сұрауды  сауалнама  мен  сұхбатқа 

бөлеміз.  Бірінші  әдіс  –  респонденттің  сұрақнаманы  жазбаша  толтыруын,  екіншісі 

сұрақнаманы сұхбат алушының респонденттің сөздерінен толтыруын білдіреді.  

Сауалнамашының  (әлеуметтану  қызметі  қызметкерінің)  қаты-суымен  сауалнама 

жүргізу  кеңестік  қолданбалы  әлеуметтануда  кеңінен  таралған  әдіс  болатын.  Ол,  әдетте, 

топта жүргізілетін. 

Сауалнамашының  қатысуымен  және  кеңес  беруімен  сауалнама  жүргізу.  Бұл  әдіс 

сұхбатқа қарағанда арзанырақ, ақпарат жинауды бұл жерде тезірек жүзеге асыруға болады.  

Пошталық сұрау (жауабы төленген сауалнамаларды пошта арқылы жіберу) бүгінде, 

көбінесе сараптамалық сұраулар үшін пайдаланылады.  

Баспасөздік сұраудың артықшылықтары мен кемшіліктері пошталық сұраудағыдай. 

Сауалнамалардың  ең  кем  қайтарымдылығын  қамтамасыз  ету  үшін  бұл  жерде 

ынталандыру қажет. Мысалы - жіберілген сауалнамалардың нөмірлері бойынша лотерея. 

Ең  үлкен  зерттеу  мен  ақпарат  тиімділігін  қазіргі  таңда  пәтердегі  жеке  сұхбат  әдісі 

көрсетті.  

Фокус-топ. 

Фокус-топтар құрамы (6-дан 12-ке дейінгі әрбір адам) зерттелетін жиынтық ішіндегі 

пікірлер,  көңіл-күй,  қажеттіліктер,  талғамдар  айырмашылығын  барынша  көрсету  үшін 

іріктеп алынады (фокус-топты іріктеп алу рекруттеу деп аталады). Сонымен бірге, топтар 

ішінде  жасы  немесе  білім  деңгейі  бойынша  үлкен  айырмашылықтарға  жол  берілмейді. 

Олай  болмағанда,  фокус-топтар  әдісінде  ақпарат  алудың  аса  маңызды  тәсілі  болып 

табылатын топтық серпін жұмыс істемей қалуы мүмкін.  

Фокус-топтың жүргізушісі модератор деп аталады. Модератордың жұмысы жоғары 

біліктілікті 

қажет  етеді,  көбінесе  фокус-топты  кәсіби  психологтар  немесе 

әлеуметтанушылар  жүргізеді.  Модераторда  терең  сұхбатта  гайд  деп  аталатын  пікір 

алысудың жалпы жоспары болады.  

Фокус-топтар  аудио  немесе  бейнепленкаға  жазылады,  жазбалар  негізінде  арнайы 

әдістемен түсіндіру (транскриптер), резюме мен есептер дайындалады. 

 

жүктеу/скачать 247,03 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: