Лекция. Отбасының бос уақытты дұрыс ұйымдастыру және оның функциялары. Жоспар: Отбасының бос уақытын дұрыс ұйымдастыруына анықтама беру
Отбасының бос уақытын дұрыс үйымдастыру нысандары
жүктеу/скачать 71,5 Kb.
|
1025854111529 Лекция 11
| 2. Отбасының бос уақытын дұрыс үйымдастыру нысандары
Отбасының шағын топ ретінде бос уақытын дұрыс ұйымдастырумен айналысу құрылымы қазіргі уақытта әлі жетік зерттелмеген деуге болады. Ғылыми әдебиетте отбасы бар еркектер мен әйелдердің бос уақытын дұрыс ұйымдастырудың жекелеген түрлері ғана талданған. Зерттеушілердің отбасы бар әйелдің бос уақытты өткізу түрлерінің құрылымына аса басты назар аударатынын атап өтуге болады, себебі бұл проблемалық мәселе. Шын мәнінде, отбасының уақыт бюджетін іріктеп зерттеу нәтижелері бойынша әйелдің күнделікті бос уақыты еркектің бос уақытына қарағанда 1,5 сағатқа кем екен. Ал демалыс күндері еркек пен әйелдің бос уақытының ұзындығының айырмашылығы 2 сағат 42 минут. Бала туғаннан кейін отбасының бос уақытының көлемі де едәуір өзгереді. Латыш социологтарының жасаған қорытындысы бойынша әйелдің бос уақыты орташа алғанда аптасына 7 сағатқа, еркектің бос уақыты – 4 сағатқа кемиді. Ауыртпалық ең алдымен әйелге түседі, сондықтан оның өзінің мәдени қажеттерін жүзеге асыру мүмкіндіктері де азырақ болады. Бұл отбасындағы әйел мен еркектің даму деңгейінің арасындағы айырмашылыққа әкеп соғады, жұбайлардың бір-бірінен алшақтауына себеп тудырады. Тұрғындардың бос уақыты мен отбасылық бос уақытты зерттеуде қолданылатын құрылымдаудың басқа ұстыны сапа талаптары бойынша ұстын. Және де отбасылық бос уақытқа қатысты қолданғанда бұл сипаттамалар қосымша мағынаға ие болады. Сонымен, жас отбасының бос уақытын өткізу туралы мәселе сөз болғанда, ғылымда бос уақытты бағалаудың тұрақтанған талабы бос уақытты өткізуді қоғамдық ұйымдастырылған немесе ұйымдастырылмаған нысандар арқылы жүзеге асыруға байланысты қосымша ақпарат алуға мүмкіндік береді. Бос уақытты дұрыс үйымдастырылған түрінің ұйымдастырылмаған түріне қарағанда бірқатар артықшылығы бар екені белгілі – бос уақытты өткізу қызметін қолдану тәртібін қарапайымдандыру тұрғысынан да, жас отбасы үшін маңызды болатын мәселе – бұл қызметтің ақысының көлемінің тұрғысынан. Жас отбасыларының демалудың ұйымдастырылған түрін немесе ұйымдастырылмаған түрін қалайтыны туралы мәселе ешқашан арнайы зерттеу пәні болған еместігін атап өту керек. Отбасының бос уақытын дұрыс ұйымдастыру сапасын бағалаудың басқа құрылымдық жұп талабы оны жүзеге асырудың кеңістіктік ортасына жатады: үйішілік кеңістік пен немесе үйден тыс кеңістік. Жұбайлардың қажеттері тұрғысынан алғанда мұнда да психологиялық және эмоционалдық сипаттағы өзіндік ерекшелік бар, бұл жұбайлардың өз некелеріне қанағаттануынан көрінеді. Бос уақытты дұрыс ұйымдастырудың сапасын бағалаудың тағы бір жолы (бос уақытты өткізудің отбасылық нысандарын талдаудағы аса маңызды) осы процеске отбасының бірлесіп немесе жекелеп қатысуы бойынша бағалау. Бос уақытты дұрыс ұйымдастыру түрлерін осы талап бойынша құрылымдау отбасылық жұптың дәулеттілік деңгейі мен осы неке одағының тұрақтылығы туралы нақты қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Жоғарыда аталған талаптар бойынша құрылымдай отырып, отбасының бос уақытты дұрыс ұйымдастыруының талдап көрелік. Ең алдымен, жұбайлардың күнделікті бос уақытты дұрыс ұйымдастыру практикасы қызықтырады. Мұнда жұмыс күндері мен демалыс күндері бос уақытты өткізу түрлерін салыстырған пайдалы болады. Осы салада жасалған зерттеулерді талдау барысында отбасының демалыс күндері бос уақытты өткізетіні анықталды. Жұмыс күндері туралы айтатын болсақ, бұл күндер үшін қосымша ғылыми-көпшілік әдебиетті оқу (өз білімін көтеру мақсатында), сондай - ақ аз мөлшерде коллекция жинақтаумен айналысу тән. Көбінесе демалыс күндері жас жұбайлар қонақтарды күтеді, өздері қонаққа барады, театрға барады. Еңбек демалысының уақыты туралы айтар болсақ, отбасының еңбек демалысыныњ т‰рлерініњ ќ±рылымы ойлаѓаннан єлдеќандай басќаша болады, м±нда ж±байлардыњ бос уаќытты µткізу саласындаѓы ќанаѓаттанбаушылыѓын аныќтайтын ќарама-ќайшылыќ кµрініс табады. Ењбек демалысы кезіндегі ењ ќолайлы демалыстыњ т‰рі демалыс ‰йінде демалу болып табылады. Алайда м±нда демалыста µткізу ‰шін отбасыныњ м‰мкіндіктері шектеулі. Сөйтіп,кµпшілік отбасылары µз демалысын балаларымен бірге ±йымдастырылѓан демалыс саласынан тыс µткізуге, яѓни белгілі бір т±рмыстыќ ќиындыќтармен µткізуге мєжб‰р болады. Сауыќтыру ‰йлерінде жолдама бойынша ±заќ мерзім демалу ±йымдастырудыњ ќиындыѓы жас ж±байлар ‰шін ѓана проблема емес, елдіњ барлыќ т±рѓындары ‰шін ќиын мєселе екендігін атап µткен жµн. М±ндай жаѓдайда ж±байлардыњ µзіне де , ж±байына да екі жолдаманы ќатар алуѓа тырысуы ќосымша ќиындыќ туѓызады. Оныњ ‰стіне демалысты баламен µткізетін жас ж±байлар ‰шін ±йымдасќан демалыс т‰рлерін тањдау м‰мкіндігі ќиындай т‰сетіндігі белгілі. Алдымыздаѓы болашаќта осыѓан байланысты ќуанарлыќтай болжамдар жасау м‰мкіндігі єзірше жоќ, сондыќтан жас отбасылардыњ демалысы олардыњ жеке бастамасы мен ќабілеттеріне байланысты болады. Екінші орынды ж±байлардыњ демалысыныњ «єр т‰рлі» т‰рі алады. Демалыстыњ б±л т‰рі ж±байлардыњ наќты мінез-єрекеттеріне сай. Жоѓарыда аталѓандай, сауыќ мерзімініњ ±заќ болуы оны мазм±нды µткізуге, яѓни, жеке т±лѓаныњ дамуына да ‰лкен м‰кіндік береді. Сондыќтан жыл сайынѓы демалыс уаќытын сауыќ уаќытыныњ ењ ±заќ бµлігі ретінде ењ алдымен жеке т±лѓаныњ рухани даму м‰мкіндігі т±рѓысынан ќараѓан д±рыс. Біздіњ зерттеулеріміз кµрсеткеней, баласы бар жас отбасылардыњ демалысты µткізуіне ќатысты талаптары келесідей бірќатар элементтерден т±рады да олардыњ мєндеріне байланысты келесідей кезекте болады: Осы мєліметтерді талдау барысында еркектер мен єйелдердіњ демалу т‰рлерін тањдауда пікірі єр т‰рлі екендігі жєне демалыс т‰ріне олардыњ отбасындаѓы рольдерініњ єсері бар екендігі аныќталды: єйелдер негізінен демалысты к‰нделікті тамаќ дайындаумен байланысты ж±мыстардан алшаќтау м‰мкіндігі ретінде ќарастырса, еркектер демалыстыњ тыныштыќ, сабырлылыќ, денені демалту сияќты т‰рлеріне кµбірек мєн береді. Отбасында міндеттерді дєст‰рлі бµлу нєтижесінде ењбек к‰ні аяќталѓаннан кейін єйелдерді екінші ж±мыс к‰тіп т±ратындыќтан, єйел еркекке ќараѓанда ењбек демалысын алѓан уаќытќа дейін ќатты шаршайды, сондыќтан демалыстыњ кµп бµлігін дене к‰ш-ќуатын ќалпына келтіруге арнайды. Сонымен, отбасыныњ ењбек демалысыныњ т‰рін тањдауѓа ќазіргі уаќытќа дейін саќталып ќалѓан отбасылыќ міндеттерді бµлудегі тењсіздік єсер етеді. ¤з кезегінде, б±л тењсіздік сауыќ саласында ќ±ндылыќ баѓытыныњ єр т‰рлі болуына себеп болады, онда еркектер рухани дамуѓа, жања ќызыќты адамдармен араласуѓа, с‰йікті ісімен айналысып, µзін-µзі кµрсету білуге єйелдерден басымыраќ баѓыт алѓан. М±ндай тењсіздіктіњ теріс салдары ретінде аќыр аяѓында кµбінесе ж±байлардыњ ажырасуына єкеліп соѓатын рухани алшаќтауды атауѓа болады. Ќазіргі кезде ж±байлардыњ ортаќ кµзќарасыныњ болмауы ажырасудыњ себептерініњ ішіндегі ењ мєндісі болып отырѓаны байќалады. Басќаша айтсаќ, отбасы µмірінде осы фактордыњ теріс ролініњ єсерін єлсірету ‰шін, ењ алдымен ‰й шаруасында отбасылыќ тењсіздікті жою керек. Атап айтќанда, б±л маќсатќа т±рмыстыќ ќызмет кµрсету саласыныњ мекемелері ат салысуы керек. Алайда, бірќатар зерттеулердіњ нєтижесінде б±л мекемелер ќызметініњ сапасыныњ тµмендігіне, ќызмет т‰рлерініњ аздыѓына байланысты с±ранысќа ие емес. Отбасыныњ ±йымдастырылѓан немесе ±йымдастырылмаѓан сауыќќа баѓыт алуы рекреативтік ќызмет саласыныњ ќызметкерлері ‰шін µте ќызыќты, себебі адамдардыњ ќажет етуіне сай демалыс т‰рлерін ±сынуды жоспарлауѓа м‰мкіндік береді. Үй ішінде µтетін сауыќ ќызметініњ барлыќ т‰рлері ±йымдастырылмаѓан демалыс болып табылады жєне ќандай да болмасын рекреативтік ќызмет т‰рін пайдаланбайды. Ќонаќќа бару, ќала сыртында серуендеу тєрізді ‰йден тыс демалудыњ т‰рлері де ±йымдаспаѓан демалыс болып табылады. Кейбір жаѓдайларѓа байланысты (‰йден тыс жерде ж‰зеге асырылатындыѓы, оны ж‰зеге асыру ‰шін белгілі бір белсенділіктіњ ќажеттігі) демалыстыњ ±йымдастырылѓан т‰рініњ отбасыныњ демалысыныњ жалпы ќ±рылымында алатын жалпы ‰лесі µте аз: мамандардыњ зерттеуі бойынша – еркектер – 14 %, єйелдер – 11 %. Жалпы алѓанда, демалыстыњ ±йымдастырылѓан т‰рі отбасыныњ ќажеттеріне аса бейімделмеген. Ењ алдымен, т±рмыстыќ ќызмет т‰рлерінде бала к‰тушілер, кешкі бала-баќша немесе бірнеше саѓат µздері бірге демалѓысы келетін, жас балалары бар ж±байларѓа кµрсетілетін ќызметтіњ басќа да аќылы т‰рлері жоќ. Одан басќа демалыстыњ ±йымдастырылѓан т‰рініњ кµпшілігі материалдыќ жаѓынан отбасыларѓа м‰мкін емес,оныњ ‰стіне елде нарыќтыќ ќатынастардыњ басталуына байланысты б±л ќызмет т‰рлері де ќымбаттай береді. Сондай-аќ сауыќ орындары мен мєдениет мекемелерініњ аздыѓы, олардыњ отбасы т±ратын жерден алыстыѓы да байќалады. Орталыќтан алыс ќалалыќ мекендердіњ аудандарында мєдениет ошаќтарын (студиялар, кµрме,концерт залдарын жєне т.б.) ашу ќажет. Отбасыныњ демалыстыњ ±йымдастырылѓан т‰рін ќолдануѓа бµгет жасайтын себептер ретінде ж±байлар ењ алдымен ж±мыстан кейін шаршайтындыѓын, ‰й шаруасыныњ ж±мыстарын, ‰й шаруасыныњ ж±мыстарына байланысты уаќыттыњ аздыѓын, жас балаларыныњ болуын атайды. Сауыќ саласын зерттегенде ќолданылатын жєне осыдан б±рын аталѓан таѓы бір ќ±рылымдыќ ќ±рылыс – демалысты µткізудіњ ‰йден тыс жєне ‰й ішілік т‰рлері. Жоѓарыда аталѓандай, ењбек демалысы бос уаќытты ‰йден тыс, тіпті ‰йден алшаќ жерлерде µткізуге ќолайлы м‰мкіндіктер береді. Отбасын зерттеушілер отбасында бала пайда болуына байланысты отбасыныњ мєдени ќажеттерініњ ќ±рылымында µзгерістер болатындыѓы туралы ќорытынды жасады: ж±байлар бос уаќыттарын ‰й ішінде µткізеді. Г.П. Орлов ќалалыќ отбасыларыныњ бос уаќыты «‰йішілік» болып бара жатќанын жєне отбасылардыњ µзін б±л жаѓдай ќанаѓаттандырмайтынын атай отырып, м±ндай демалыстыњ белгілі бір оњ нєтижелерін кµрсетеді: дєст‰рлі ±жымдыќ демалыс т‰рлерінен алшаќтау, автордыњ пікірінше, жеке ќажеттер мен ќызыѓушылыќтыњ артуына жаѓдай жасайды. Алайда, жоѓарыда аталѓандай, жас балалардыњ болуы ата-аналардыњ бос уаќытын шектеп, оны кµбінесе ‰й ішінде µткізуге мєжб‰р етеді. М±ндайда т±рѓын ‰йдіњ отбасылыќ демалыс орны мен тєрбие єрекеттерініњ орны ретінде ролі артады. Күн сайынғы отбасы ішілік байланыстардың басым бөлігі үйде (пәтерде) жасалады. Сондықтан отбасының бос уақыттағы тәрбиелік шараларды өткізуде тұрғын үйдің ролі өзекті бола түседі. Отбасы аясында бос уақытты өткізуге байланысты тағы бір құрылымдық құрылыстың белгілі бір ерекшелігі – жұбайларды бос уақытын бірге немесе бөлек өткізуге бағыттау болып табылады. Бос уақытты өткізу саласы жұбайлардың өзара, балаларымен, туыстарымен, достарымен қарым-қатынас жасауына үлкен мүмкіндіктер жасайтыны белгілі. Еңбек демалысы уақытында да достармен араласу бос уақытты өткізудің қалаулы түрі болып табылады. Әсіресе, бұл жағдай ажырасу алдындағы жайсыз отбасында байқалады. Жұбайлардың еңбек демалысын бөлек өткізуді қалауы жайсыз отбасының демалыс түрімен байланысын айқындайды. жүктеу/скачать 71,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|