Лекция тақырыбы: Сутегі. Оның қосылыстары су және ауыр су. Лекция жоспары: Сутегі және оның қосылыстары. Ауыр су туралы
жүктеу/скачать 267,85 Kb.
|
1 лекция (2)
| Цезий (лат. Caesіum; Cs) — элементтердің периодтық жүйесінің Қ тобындағы хим. элемент, ат. н. 55, ат. м. 132,91; сілтілік металдарға жатады. . Цезийді 1860 ж. неміс ғалымдары Г.Кирхгоф және Р.Бунзен спектроскоп. жолмен ашқан. Ол сирек элементтер қатарына жатады.
Цезийдің екі минералы (авогадрит, поллуцит) белгілі. Цезий кенін (поллуцит) өндіру бойынша Канада — Танко кен орнында (Оңтүстік-Шығыс Манитоба, Берник-Лейк көлінің солтүстік-батыс жағалауы) цезийдің әлемдік қорының 70% - ға жуығы шоғырланған. Поллуцит Намибия мен Зимбабведе де өндіріледі. Ресейде поллуцит кен орындары Кольск түбегінде, Шығыс Саян мен Забайкальда бар. Поллуцит кен орындары Қазақстанда, Монғолияда және Италияда (Эльба о.) бар, бірақ олардың аз қоры бар және маңызды экономикалық мәні жоқ. Тұрақты бір изотопы 137Cs(T1/2=33 жыл) бар.Цезий — күміс түсті ақ, өте жұмсақ металл, тығызд. 1,90 г/см3 (20°С-та) , балқу t 28.5 °C, қайнау t 705°С, барлық қосылыстарындағы тотығу дәрежесі +1, хим. қасиеттері жағынан калийге ұқсас, бірақ одан хим. активтігі жоғары. Ауада өздігінен тұтанып, асқын тотық (Cs2O3) түзеді. Цезийді вакуумде, минералын май немесе керосинде сақтайды. Ол сумен реакцияласып Цезий гидрототығын түзеді және сутек бөледі. Галогендермен тікелей қосылысып, галогенсутек қышқылдарының тұздарын түзеді. Ц.Цезий қосылыстары лепидолит пен поллуциттен алынады. Металл Цезийді 700 — 800°С температурада металл кальциймен Цезий галогенидтерін тотықсыздандыру арқылы алады. Ол фотоэлементтер дайындауда, кейбір қосылыстары медицинада, т.б. қолданылады. Цезий көптеген өсімдіктер және жануарлардың тілінде кездеседі. Франций (Francіum), Fr — элементтердің периодтық жүйесінің X тобындағы хим. элемент, ат. н. 87, ат. м. 212; ат. м. 217-ден 224-ке дейін болатын 9 радиоактивті изотопы белгілі. Ең ұзақ өмір сүретін изотопы 223F (Т1/2=21,8 мин). Оны француз ғалымы М.Пер ашқан (1939). Тығызд. 2,3 — 2,5 г/см3, балқу t 18 — 21°С, қайнау t 640 — 660°С, ерітінділерінде сілтілік металдар сияқты және кристалдану кезінде цезий тұздарымен бірге тұнады. Басқа элементтерден экстракция немесе хромотография әдісі арқылы бөліп алады. Тұрақты тотығу дәрежесі +1, химиялық қасиеттері цезий элементіне ұқсас. 227Ас изотопын анықтау үшін және қосылыстары медицинада қолданылады. Франций — ең сирек элементтердің бірі. Жер қыртысында үнемі бар элементтердің арасында астат аз мөлшері бар. Барлық табиғи франциялар радиогенді болып табылады, оның радиоактивті ыдырауы уран-235 және торий-232 ыдырауының аралық өнімдері ретінде франция Жаңа атомдарының бір мезгілде пайда болуымен өтеледі. Жер қыртысындағы франция жалпы құрамы 340 граммға бағаланады. жүктеу/скачать 267,85 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|