алмаспайтын май қышқылдары кiредi

алмаспайтын май қышқылдары кiредi.

Липидтердiң топтастыруы

Сабынданатын

Сабынданатын липидтер гидролиз барысында бірнеше компоненттерге ыдырайды

• Қарапайым липидтер:
• Бейтарап майлар,
• Балауыздар.
• Күрделі липидтер:
• Глицерофосфолипидтер,
• Гликолипидтер,
• Сфинголипидтер.

Сабынданбайтын липидтер молекуласы гидролизге ұшрамайтын липидтер:

• стериндер,
• стероидттар (гормондар, өт қышқылдары),
• терпендер.

Сабынданатын липидтердің құрылымдық компоненттері:

Бейтарап майлар:

• Глицерин - СН2(ОН)-СН(ОН)-СН2ОН.
• Май қышқылдары.

Фосфолипидтер:

• Глицерин - СН2(ОН)-СН(ОН)-СН2ОН.
• Май қышқылдары.
• Ортофосфор қышқылының қалдығы – Н2РО4.
• Азоттық негіздер немесе спирттік топтар:
• Этаноламин – NH2-СН2-СН2ОН.
• Серин - СН2(ОН) –СН(NH2)-СООН.
• Холин - (СН3)3 N-СН2-СН2ОН.
• Инозит (алты атомды циклды спирт).

Сфинголипидтер және гликолипидтер:

• Сфингозин - СН3(СН2)12-СН=СН-СН(ОН)-СН(NН2)-СН2ОН немесе дигидросфингазин.
• Май қышқылдары.
• Ортофосфор қышқылының қалдығы – Н2РО4.
• Моно- немесе олигосахаридтер (көбiнесе глюкоза).

Бейтарап майлар

Бейтарап майлар – үш атомды спирттің, глицериннің және май

қышқылынан құрылған күрделi эфирлер, май қышқылының глицерин эфирi немесе ацилглицерид деп аталады (ацил - карбон қышқылының қалдығы).

Глицерин молекуласының бiр, екi немесе үш гидроксилі этерификациялануы

мүмкiн.

СН2-О-СО-R1 СН2-О-СО-R1 СН2-О-СО-R1

| | |

СН-О-СООН СН-О-СО-R2 СН-О-СО-R2

| | |

СН2-О-СООН СН2-О-СООН СН2-О-СО-R3

Моноглицерид Диглицерид Триглицерид

R – май қышқылдарының қалдықтары

Май қышқылдары

Адам мен жануарлар липидтерiнiң құрамына кiретiн май қышқылдарының жалпы сипаттамалары:

• Май қышқылдарының молекуласындағы көмiртек атомының саны жұп болады;
• Полиқанықпаған май қышқылдарында қос байланыстар қосарланған болмайды;
• Май қышқылдарында қос байланыстар цис-конфигурацияда болады.

Май қышқылдары

Май қышқылдарының қасиеттері

Май қышқылдарында –гидрофильдi (полярлы) және гидрофобты (полярсыз) бастарын ажыратады.

Май қышқылдарының қасиеттері молекуладағы гидрофильді мен гидрофобты бөліктерінің ара қатынасына тәуелді болады.

- суда еру қабілеті;

- балқу температурасы.

Қаныққан май қышқылдарының көміртек атомының тізбегі ұзарған сайын қыщқылдың балқу температурасы артады.

Қанықпаған май қышқылдарда қос байланыс саны

көбейген сайын балқу температурасы төмендейді.

Құрылымдық липидтер

Фосфолипидтер:

• Глицерин - СН2(ОН)-СН(ОН)-СН2ОН.
• Май қышқылдары.
• Ортофосфор қышқылының қалдығы – Н2РО4.
• Азоттық негіздер немесе спирттік топтар:
• Этаноламин – NH2-СН2-СН2ОН.
• Серин - СН2(ОН) –СН(NH2)-СООН.
• Холин - (СН3)3 N-СН2-СН2ОН.
• Инозит (алты атомды циклды спирт).

Сфинголипидтер және гликолипидтер:

• Сфингозин - СН3(СН2)12-СН=СН-СН(ОН)-СН(NН2)-СН2ОН немесе дигидросфингазин.
• Май қышқылдары.
• Ортофосфор қышқылының қалдығы – Н2РО4.
• Моно- немесе олигосахаридтер (көбiнесе глюкоза).

Глицерофосфолипидтер

Глицерофосфолипидтер (фосфоглицеридтер,глицерофосфаттар)

екі топқа бөлінеді:

• фосфатидтер,
• плазмалогендер.

Фосфатидтер - молекуласында глицериннің екі гидроксил тобы май қышқылдарымен этерификацияланған.

Плазмалогендер – молекулаларында глицериннің бір гидроксил

-қанықпаған спиртпен қарапайым эфир, екіншісі май қышқылымен күрделі эфир түзеді.

Гликолипидтер

• Құрамы сфинголипидтерге ұқсас келеді, тек гликолипидтерде фосфор қышқылының қалдығы болмайды және полярлы басының құрамына көмірсулар кіреді (көбінесе D-галактоза).

Холестерин және туындылары

Стероидты гормондар

Синтетикалық

Қабынуға қарсы

стероидтер