Малая Академия Наук «Жаңа Ғасыр» №17 гимназия Малдыбаева Жамал

1. 
   Аударма бір халықты басқа елдердің мәдениетімен, әдебиетімен, өнерімен таныстыру үшін қызмет етеді. Аударма барысында аудармашының мәдениетаралық байланыстың, этномәдени қарым-қатынастың ортасында әділ дәнекер бола білуі оның ең басты міндеттерінен саналады.
   
2. 
   Аудармашының мақсаты көркемдік, дәлдік, түсініктілік сынды талаптармен байланысып жатады. Сондай-ақ, аудармашы екі тілді жете меңгеруі тиіс.
   
3. 
   Аударманың теориялық мәселелері екі бағытта: аударманың көркемдік-эстетикалық жақтарына, бейнеліліктің, айқындықтың бір тілден екінші тілге берілу тәсілдеріне баса көңіл бөлетін бағытта және аударма мәселелерін лингвистикалық тұрғыдан қарастыратын бағытта зерттеледі.
   
4. 
   Ағылшын және қазақ тілдері екі түрлі тілдік топқа жататындықтан, ондағы біріккен сөздердің сыртқы формаларында да, компоненттік ерекшеліктерінде де елеулі айырмашылықтар болады.
   
5. 
   Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің қазақ тіліндегі баламаларын қарастыруда тілдің мазмұн мен мазмұнды жеткізу өрістері, синонимдес баламаларды өзара салыстыра отыру, басқа да синонимдік құралдарды кеңінен пайдаланудың маңызы зор.
   
6. 
   Аударманы лингвистикалық тұрғыдан қарастыру бағыты аударма жасалатын екі тілді жүйелі түрде салыстыруды-салғастыруды көздейді. Аударма барысында салыстырылған тілдердің бірінде грамматикалық тұрғыдан бейнеленген мағыналар басқа тілде лексикалық және басқа құралдардың көмегімен бейнеленуі мүмкін.
   
7. 
   Қазақ тілінде әрбір сөз табының күрделі түрлері біріккен, қосарланған, тіркескен немесе қысқартылып алынған формалары арнайы тексерілсе, ағылшын тілінде күрделі сөздер (compound words немсе compounds) деген атаумен сыңарлары бірге жазылатын күрделі сөздер де, бөлек жазылатын күрделі сөздер де, дефис арқылы жазылатын күрделі сөздер де, and, to, in және т.б. жалғаулықтар арқылы жасалған күрделі сөздер де атала береді.
   
8. 
   Ағылшын және қазақ тіліндегі күрделі сөздерді сөзжасамдық тәсілдерге, сыртқы тұлғасына, белгілі бір сөз табына қатысы, мағыналық сипаты мен олардың біртұтас мағыналарына, құрамдас сыңарларының тұлғалық, формалық сипатына, жазылу сипатына, екпіннің рөліне, белгілі бір сөйлем құрамындағы синтаксистік қызметіне байланысты қарастырған дұрыс.
   
9. 
   Ағылшын тіліндегі күрделі сөздің құрылымдық бірігуі екпіннің бір болуына; бірге немесе дефис арқылы жазылуына; семантикалық тұтастығына; морфологиялық және синтаксистік функцияларының бір болуына байланысты болады.
   

11 Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің трансформациялық модельдерін жасағанда, олардың бойындағы ерекшеліктері барынша толық ескеріледі.

12 Біріккен сөздердің компоненттерінің белгілі бір сөз таптарына қатысты болуы да олардың аударылатын тілдегі баламасын табу үшін көмек бере алады.

13 Ағылшын тіл білімінің танымдық бағытын зерделеу, оның себеп-салдарын айғақтау, ғылыми-теориялық ұстанымдары мен ұғымдық бірліктерін жүйелеу әрі когнитивтік парадигма негіздерін анықтау  өзекті тілдік мәселелер ретінде күн тәртібіне еніп келеді.

14 Қазіргі уақытта аударма теориясында бірнеше үлгі (модель) жасалған. Соның ішінде жағдаяттылық, трансформациялық және семантикалық трансформациялар кеңінен таралған.

15 Ағылшын тілінде де, қазақ тілінде де біріккен сөздердің мағынасы үнемі компоненттерінің мағыналарына қарай анықтала бермейді.

16 Аударма трансформациясында орын алмастыру, сөз қосу, ауыстыру, түсіріп тастау (опущения), яғни бір компонентін түсіру және т.б. әдістері бар. Белгілі бір шығарманы аударуда бірнеше тәсіл қатар қолданыла береді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1 Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелері. – Алматы: Арыс, 1999. – 215 б.

2 Бархударов Л.С. Уровни языковой иерархий и перевод. Тетради переводчика. – М., 1969. – 112 c.

3 Федоров А.В. Основы общей теории перевода. – М.: Высшая школа, 1983. – 303 с.

4 Бреус Е.В. Основы теорий и практики перевода с русского на английский язык: учеб. пос. – М.: Изд УРАО, 2006. – 208 с.

5 Комиссаров В.Н. Слово о переводе: очерки лингвистических учений о переводе. – М.: Международные отношения, 1973. – 214 с.

6 Гарбовский И.Н. Теория перевода. – М.: Изд. МУ, 2004. – 544 с.

7 Федоров А.В. Введение в теорию перевода. – М., 1953. – 336 с.

8 Попович А. Проблемы художественного перевода. – М.: Высшая школа, 1980. – 199 с.

9 Мешков О.Д. Словообразование современного английского языка. – М.: Наука, 1976. – 245 с.

10 Смирницкий А.И. Лексикология английского языка / Изд. Литературы на иностранных языках. Второе издание. – М., 1956. – 260 с.

11 Agatha Christie Selected stories. – M.: Progress Publishers, 1976. –

334 p.

12 Ахметов Ә. Ғайып болған миллион / Кристи Агата. Әңгімелер. – Алматы: Жалын, 2003. – 160 б.

14 Швейцер А.Д. Перевод и лингвистика. – М.: Воениздательство, 1973.

– 280 c.

15 Ермагамбетова А.С. Сущность и значения национальных слов-реалий в языке художественного произведения и способы их перевода: дисс. ... канд. фил. наук. – Алматы, 1972. – 185 c.

16 Бархударов Л.С. Язык и перевод. – М.: Международные отношения, 1975. – 240 с.


Ғылыми жоба тақырыбы бойынша жарияланған мақалалар тізімі:
1. Ағылшын тіліндегі біріккен зат есімдердің сөз түрлендіру тәсілімен трансформациялануы // “Оқыту үдерісіндегі инновациялық технологияларды қолдану мәселелері” атты халықаралық ғылыми-практикалық конф. матер. – Шымкент, 2009. – Т. 2. – Б. 140-144.

2. Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің түсіндірме түріндегі аударма тәсілімен трансформациялануы // ҚР Ұлттық Ғылым Академиясының Хабарлары. Филология сериясы, 2010. – №1(79). – Б. 94-97.

3. Қазіргі ағылшын тіліндегі күрделі зат есімдер туралы // А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Хабаршысы. – 2009. – №2. – Б. 102-105.

4. Ағылшын тіліндегі мәтіндерді қазақ тіліне аударудың кейбір трансформациялық модельдері // “Қазақ мемлекеттілігі және түркі әлемінің тарихи-мәдени құндылықтары” халықаралық ғылыми-тәжірибелік конф. матер. – 2009. – Т. 3. – Б. 133-137.

5. Ағылшын тіліндегі біріккен зат есімдерді қазақ тіліне аудару барысында сөзбе-сөз аударма тәсілін қолдану туралы // Қазақстанның ғылыми әлемі. – 2009. – №3(27). – Б.16-19.

6. Қазақ-ағылшын тілдеріндегі біріккен сөздер құрамының мағыналық сипаты туралы // “М.О. Әуезов және қазақтанудың өзекті мәселелері” атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конф. матер. – Шымкент. – №1. – 77-79 бб.

7. Қазақ-ағылшын тілдерін салғастыра зерттеу мәселесіне // Қазақстанның ғылыми әлемі. – 2009. – №1. – Б. 96-99.

8. Ағылшын тіліндегі кейбір біріккен сөздердің трансформациялық моделі туралы // Түркологиялық жинақ. – Бішкек, 2008. – №1. – Б. 207-211.