Материалдары
Абылай сҧлтан, алшын Бекоғлы би
жүктеу/скачать 3,83 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖИНАҚ БАҺАДҮР 22,10
| Абылай сҧлтан, алшын Бекоғлы би
жҽне басқалар қатысқанда, Жалаңтҿс батыр қалайша қалыс қалады?! Ол осы оқиғалардың бел ортасында жҥрген болуға тиісті. Тек бізге жеткен деректерде ғана айтылмаған болуы мҥмкін... Ал 1643 жылдан соңғы тарихи оқиғаларға Жалаңтҿс батырдың қатысқаны туралы нақты деректер баршылық. 1644 жылы Бҧхар ханы Иманқҧл ҿледі, оның тағын Нҽдір Мҧхамедхан иеленеді. Сол жылы қҧрамына Пҽкистан, Ауғанстан, Ҥндістан кіретін Ҧлы Моғол империясы мен Бҧхар хандығы арасында соғыс басталады. Міне, осы ҥлкен соғыста Жалаңтҿс батыр шешуші рҿл атқарғандардың бірі. Ал сол кездегі Қазақ мемлекетінің басшысы Салқам Жҽңгір кҿмекке жҥз мың ҽскер шығарады. Ҽрине, мҥндай нақты тарихи деректер Орта 21 Азиядағы саяси жағдайлардың қазақ ханынсыз шешілмегенін кҿрсетеді. Оның ҥстіне, Бҧхар ханы Иманқҧл ҿлген соң, оның орнын басқан Нҽдір Мҧхамед қазақтармен достық қатынаста болуды кҿздеген, себебі, Ҧлы Моғолмен соғыста қазақ елінің кҿмегінсіз Бҧхар хандығын сақтау мҥмкін емес еді; қазақ, қырғыз, ҿзбек, қарақалпақтардан қҧрылған сақадай сай кҿп ҽскерді басқарып, Нҽдір Мҧхамед Балх жеріне кіргенде, Жалаңтҿс батыр мен алшын Бекоғлы би басқарған жҥз мың ҽскер Ҽмудариядан ҿтіп, Ауғанстанға кіріп, Қабылға бет алады. Ҧлы Моғол империя- сының қалың ҽскері Балхыда тҧрған еді. Ҽскерді басқарған Ҧлы Моғолдың болашақ императоры Ауренжаб (1658-1707) болатын. Осынау қырғын шайқас ҧзақ кҥнге созылады. Опат болған жауынгерлердің кҿп болғаны соншалық есебін анықтау мҥмкін болмаған. Жеңіспен оралған себепті, Қазақ мемлекетінің мерейі ҿсе тҥседі. Алайда елдің шығыс жағынан, яғни Батур қоңтайшы тарапынан жаңадан қауіп тҿне бастаған еді... Осынау біз қараған кезең, яғни Жалаңтҿс заманындағы Қазақ елінің мерейі сыртқы жауларын қиратумен кҿтерілгені белгілі. Бҧл даңқты кезенде Қазақ елінің атқа мініп, шайқасқа кірмеген жылы жоқ десе де болады. Қазақ елін қорғап, шайқас ҥстінде мемлекетті нығайтқан халқымыздың Есім хан, Салқам Жҽңгір, Жалаңтҿс батыр сияқты ең жоғарғы дҽрежедегі - ҧлттық батырлары. Сонау 1643 жылғы Орбҧлақ шайқасы кезінде Жалаңтҿс батыр 68 жаста екен. Еңсегей бойлы Ер Есімнің де жасы ҥлкен еді. Ал оның баласы Жҽңгір хан бар ҿмірін қазақ елін қорғауға бағыштап, ақыры шайқас ҥстінде қаза болды (1652). Қорыта айтқанда, осынау қазақ батырларының, билері мен сҧлтандарының Бҧхар хандығы жерінде ҽмір болуы жҽне ҥстемдік жҥргізіп, билік қҧруы, ҽрине, Қазақ мемлекетінің кҥшейген, нығайған кезін кҿрсетеді. Кҿптеген зерттеушілер Бҧхар хандығының ҽлсіреуін Жалаңтҿс би, Абылай сҧлтан, алшын Бекоғлы жҽне 1643-1663 жылдардағы Хиуа ханы болған Ҽбілғазы сияқты жергілікті феодалдардың кҥшеюінен деп кҿрсетеді. Ал Ҽбілғазының ҿзіне таққа отыру ҥшін қазақ хандары кҿп жҽрдем бергені белгілі. Мысалы, П.П.Иванов: жүктеу/скачать 3,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|