Мазмұны І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім Даму психологиясы Дағдарыс және дағдарыстың түрлері
жүктеу/скачать 28,95 Kb.
|
Òà?ûðûáû «Äàìóäû? æà?à ??ðûëûìäàðû æ?íå ïñèõîëîãèÿëû? äà?äàðûñò
|
Мазмұны І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім 1.Даму психологиясы 2.Дағдарыс және дағдарыстың түрлері. 3.Жастық дағдарыстардың ерекшеліктері III.Қорытынды. IV.Пайдаланылған әдебиеттер 1Дамудың жаңа құрылымдары және психологиялық дағдарыстар». Даму психологиясы — онтогенезде адамның психологиялық және қылықтық дамуының заңдылықтары мен ерекшеліктерін зерттейтін мәліметтері бар психологиялық зерттеулер саласы. Дамудың әлеуметті жағдайы — адамның психологиялық және қылықтық дамуы өтетін әлеуметтік жағдай. Дамудың әлеуметтік жағдайы дамудың қандай факторлар жүйесіне байланысты екендігін де қарастырады Дамудың жақын зонасы — психикалық дамудың мүмкіндіктері, адамға сырттан минималды көмек беру арқылы ашылады. Дамудың жақын зонасы ұғымын әйгілі ғалым Л.С.Выготский енгізген. Дамудың жақын зонасы - айналадағы адамдардың кішігірім көмегін немесе демеуінің негізінде балада айқындалатын және соларды пайдаланып оның шынайы дамуына мүмкіндіктер. Дамытатын күштер — балаларды оқыту мен тәрбиелеуде ересектердің өз алдына қойылатын мақсаттары, яғни баланың өзін өзі жетілдірудегі қажеттіліктері.Даму психологиясы немесе жас ерекшеліктерінің психологиясы — жеке адамның психикалық дамуын, өмір тіршілігінде қалыптасу зандылықтарын танып білуге көмектесетін психология ғылымының дербес саласы. Даму: 1) материалдық объектілердің заңды, бағытты, қайтымсыз өзгеруі, нәтижесінде объектінің жаңа қасиеттері туындайды; 2) тұлғаның сыртқы және ішкі, басқарылатын және басқарылмайтын факторлардың әсерімен даму үрдісі. Даму кезінде адамда сандық және сапалық өзгерістер туындайды. Даму психологиясы адамның жеке басының қалыптасуы мен дамуының заңдылықтарын зерттейді, адам жасының өсуіне сәйкес психикалық даму ерекшеліктерін азаматтық қасиеттерінің кемелдену жағдайларын, өзіндік ерекшеліктеріндегі психологиялық зандылықтарымен таныстырады. Даму психологиясы психикалық дамудың қозғаушы күшін, заңдылықтарын және адамның онтогенезде қалыптасуын қарастырады. 2 Даму психологиясы келесі бөлімдерден тұрады: мектеп жасына дейінгі балалардың психикалық дамуы; бастауыш сынып оқушыларының психикалық дамуы мен жеке басының қалыптасуы; жеткіншектердің психикалық даму ерекшеліктері мен жеке бастарының қалыптасуы; жасөспірімдердің психикалық дамулары мен психологиялық ерекшеліктері (бозбала психологиясы, бойжеткен психологиясы); ересектер мен егде жастағылардың психологиялық ерекшеліктері; қартайған жастағылардың (геронтопсихология) психологиялық ахуалдары Дағдырыс (кризис) - адам дамуындағы бір кезеңнен екінші кезеңге өту кезіндегі қиыншылықтар жиынтығы, сапалық және сандық өзгерістер. "Дағдарыс" ұғымы қандай да болмасын құбылыстың деградацияға ұшырап өмір сүруі мен қызмет етуі мүмкін емес болатын ерекше күйін сипаттайды. Сонымен, "дағдарыс" ұғымы құбылыстың ішкі ерекшеліктерін бейнелейді: оның табиғи қызмет етуге және эволюцияға қабілетсіздігі, онда өзінің сапаларын, қасиеттерін сақтау мен өсіруге және өзінің негiзгi мәнді сипаттамаларын сақтай отырып дамудың мейлінше жоғары сатысына көтерілу мүмкіндіктерінің болмауы. Әрине, дағдарыстың келтіріліп отырған тусiндiрмесi тым жалпы бiрак шынайы өмірде кез келген құбылыс белгілі бір кезенде өзінің қайта құрылуы мен қирауы, жоғалуына бастайтын дағдарыстық сатыға өтеді. Сондықтан дағдарыстан шығу жолы құбылыстың сапалы жаңаруында жатыр. Бала өмірге келген кезде ең бiрiншi дағдарысы (кризис) туғаннан 1 жасқа дейін болады, екіншісі 7-8 жастағы кризис, содан кейін мүшелі - 12-13 жастағы, сосын 22-25 жаста күйзеліске ұшырауы мүмкін. Психикалық даму дағдарысын педагогика ғылымы тұрғысынан қарастыру бихевиористік бағыттағы балалар психологиясына да тән: "тәрбиенің жетiмсiздiгi салдарынан туындаған психикалық даму барысындағы ауытқулар". Бұған қарсы ТМД кеңестігінде, Л.С.Выготскийден дағдарыс дамудың ішкі аса қажетті кезеңі ретінде, сапалық секіріс ретінде қарастырылды. Соның нәтижесінде бала психикасы жаңа деңгейге көтеріледі. Ал дағдарыстың оған қылықтар арқылы көрінуі-бұдан ары қарайғы даму үшін тежегіш ретінде көрінетін баланың үлкендермен қарым қатынасының бұрынғы жүйесінің күйреуі; яғни оң жағымды жаңа құрылымдардың "келесi беті". Баланың психикалық дамуы диалектикалық үрдіс. Ол біркелкі, тегіс өтпейді: ішкі қақтығыстардың пайда болуы мен шешілуі арқасында қауырт қайшылықты турде жүреді. Л.С.Выготскийдің пайымдауынша, психикалық дамудың жалпы заңдарын түсіну кілтін өтпелі кезеңдерді, яғни даму дағдарыстарын зерттеу береді. 3 Дағдарыс бірнеше түрі. Даму дағдарыстары әр түрлі кезеңдерде өсіп келе жатқан және даму үдерісінің бір бөлігі ретінде пайда болады. Кейде дағдарыс - өмірлік циклдің болжамды бөлігі, мысалы Эриксонның психоәлеуметтік даму сатысында сипатталған дағдарыстар. Ситуациялық дағдарыстар кенеттен және күтпеген, мысалы, апаттар мен табиғи апаттар. Автокөлік апатына ұшыраған, су тасқыны немесе жер сілкінісі болған немесе қылмыс құрбаны болған жағдайлардың ситуациялық дағдарыстардың бірнеше түрі бар. Экзистенциалды дағдарыс - өмір мақсаты, бағыт және руханилық сияқты заттармен байланысты ішкі жанжалдар. Орташа өмір дағдарысы - экзистенциалды мәселелерге негізделген дағдарыстың бір мысалы. Жастық дағдарыстардың ерекшеліктері Егер адам өзінің өміріндегі дағдарысты байқамаса не істемейді? Психологтар психологиялық дағдарыстың адамның денесіндегі жас өзгеруі сияқты табиғи сияқты екеніне сенімді. Енді олар психологиялық дағдарысты сезінбеңіздер, өздерінің қиындықтарынан бас тартқан кезде өздерінің назарын төмен деңгейде көрсете алатын адамдар болуы мүмкін. Немесе басқаша адамның алдында өзінің оң имиджін бұзудан қорқып, қиындыққа тап болған адам ретінде өзін танытуға тырысады. Мұндай дағдарысты кейінірек ескермеген мұндай тірі емес, көшкін секілді барлық көрінбейтін кезеңдерді біріктіреді. Әрине, бұл қиын нәтиже, ауыр психологиялық ауыртпалық, ол адам кейде жеңе алмайды.Криптиялардың атиптик бағдарларының тағы бір нұсқасы көбінесе гиперчувствительных адамдарда байқалады, өзгерістерге, жеке өзгерістерге. Олар алдын алуға бейім, ал алдағы дағдарыстың алғашқы симптомдары пайда болған кезде олар дереу қорытынды жасап, бейімделуге тырысады. Олардағы дағдарыс жұмсақ. Алайда мұндай алдын-ала көзқарас дағдарыстағы адамның сабаққа толық сенуге мүмкіндік бермейді.Әрбір дағдарыс адамға одан әрі өмір сүруге көмектесетін, келесі дағдарыстың өтуіне қолдау көрсететін нәрсе бар. Адам сызықты дамымайды, ол қадамдық дамып келеді, ал дағдарыс дамудың серпінді сәті, содан кейін тұрақтандыру кезеңі басталады. Дағдарыс адамның өсіп-өркендеуіне көмектеседі, біз адалдыққа жете бермейміз, біз тепе-теңдік күйінен шығуды қаламаймыз, және, керісінше, қажеттілік жоқ. Себебі психика біздің ішкі қақтығыстармен айналысады. Дағдарыстардың арқасында адам тегіс болса да, өмір бойы өседі жүктеу/скачать 28,95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|