Түркі көшпенділері
1.
Исламға дейінгі түркі көшпелілерінің
мәдениеті.
2. Исламға қатысты мұсылман түркі
мәдениеті.
Түркілердің рухани мәдениеті
1. Жер асты әлемі.
2. Жер әлемі.
3. Аспан әлемі.
Түркілердің рухани мәдениеті
Таң
інірі
Тәңірі
Көк ұғымы
Көк – тіршіліктің бастамасы.
Шаманизм
Бақсы – халық емімен айналысатын тәуіп, емші.
Шаманизм
Бақсы – шаманизмнің негізгі өкілі.
Бақсылық
(
Шаманизм
) – шаманизм дінінің осы күнге дейін жеткен
сарқыны. Бақсы деп өзге тылсым әлеммен байланыс орнатып, ондағы
түрлі рухтармен байланыс жасай алатын адамды айтқан. Бақсылар
«әулиелерді» «аруақтарды», «періштелерд» шақырып, олармен тілдесе
алады, адамның жаулары – дәу,пері,шайтан, албасты, жын, марту, тағы
басқа мен күреседі деген сенімде болған. Бақсыларға тән ерекше
қасиеттердің бірі – емшілік(тәуіпшілік). Бақсылардың бәрі қобыз тартып,
зікір салып, түрлі емдер жасайды. Оның қамшысы тиген адамның
денесіне кірген шайтандар қашып, барлық сырқатынан құлан-таза
жазылып кетеді деп сенген.
Бақсылардың өткенді біліп, болашақты болжау қасиетті болады. Олар
аруақтар шақыру, қойдың жауырының падалану, құмалақ ашу арқылы
болашақты болжаған, өткенді көре білген, адамның ойы оқи алатын
болған.
Халық арасында есімі ұмытылмаған әйгілі бақсылар болған. 14 ғасырда
жасаған Салттық бақсы туралы ел ішінде талай жырлар мен аңыз-
әңгімелер қалды. Себебі – бүкіл Дешті Қыпшақта одан өткен білгір
бақсы болған жоқ.
Ислам халық арасында кең етек алып, шаман мәдениеті мен бақсылық
өнерін ығыстырғанмен, олардың намым-санімдерінде шаман дінінің
(тәңіршілдік) ізі сақталып қалды
|
