МЕХАНИКАЛЫҚ ЖҰМЫС
Механикалық жұмыс «Жұмыс» терминін физика ғылымына 1826 жылы француз ғалымы Ж. Понселе енгізген. Оған дейін жұмыс деп адамның еңбегі ғана айтылса, осыдан кейін «жұмыс» деп аталатын физикалық шама да пайда болды. Егер жұмыс ретінде адамның еңбегін айтсақ, онда адам жұмыс істегені үшін еңбекақы алады. Ол жұмыстың түрі сан алуан болуы мүмкін. Мысалы, телевизияда диктор – бір орыннан қозғалмай отырып сөйлейді-жаңалықтарды айтады; немесе жүк тасушы – вагоннан жүкті түсіріп, оны белгілі бір жерге апарып, тасиды/тасымалдайды. Ендеше, күнделікті өмірде біз қолданатын «жұмыс» термині мен «механикалық жұмыс» деген физикалық шама екеуінің арасында не айырмашылық бар? Механикалық жұмыс
«жұмыс» және «механикалық жұмыс» терминдерінің арасындағы айырмашылық – механикалық жұмыс кезінде дене міндетті түрде қандай да бір күштің әсерінен орын ауыстыруы қажет.
Ал, егер дене орнынан қозғалмаса, жұмыс атқарылды деп есептелмейді.
Сондықтан, механикалық жұмыс атқарылуы үшін қажетті шарттармен келесі слайдта танысайық.
Механикалық жұмыс атқарылуы үшін қандай шарттар орындалуы керек?
Механикалық жұмыс жасалуы үшін:
Күш жұмсалуы қажет
Дене орын ауыстыруы қажет
Механикалық жұмыстың формуласы
Механикалық жұмыс = күш · орын ауыстыру
A = F ∙ s
Механикалық жұмыстың ХБЖ-дегі өлшем бірлігі ХБЖ: [A] = H ∙ м = Дж (Джоуль -Джеймс Прескотт Джоуль/James Prescott Joule – ағылшын физигінің құрметіне берілген өлшем бірлік) 1Дж = 1Н ∙ 1м Сонымен, 1 Джоуль – 1 Ньютон күштің әсерінен денені 1 м –ге орын ауыстырту үшін жасалатын жұмыс
Fа
Fкед
А=Fа·h
А= - Fкед·h
Жұмыстың таңбасы оң да, теріс те болуы мүмкін
Егер күштің бағыты мен орын ауыстырудың бағыты
сәйкес келсе, яғни, екеуі бағыттас болса, онда оң жұмыс А>0
Егер күштің бағыты мен орын ауыстыру бағыты қарама-қарсы
болса, онда теріс жұмыс А<0 жасалады
Иә, оң жұмыс атқарады, себебі, …..
Иә, теріс жұмыс атқарады, себебі, …..
Жоқ, атқармайды, себебі күш…..
Жоқ, атқармайды, себебі дене…..
күштің бағыты
мен орын ауыстыру бағыты қарама-қарсы
Механикалық жұмыс атқарыла ма, жоқ па?
Спортшы штанганы жоғары көтереді.
Осы кезде ауырлық күші жұмыс атқара ма?
Есеп Ішіне су толған шелектің салмағы 100Н. Шелекті құдықтан тартып шығару үшін бала 1,5 кДж жұмыс атқарды. Құдықтың тереңдігі қандай?
h=?
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6,7 м
|
15 см
|
150 м
|
15 м
|
67 м
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6,7 м
|
15 см
|
150 м
|
15 м
|
67 м
| Қандай жұмысты пайдалы, ал қандай жұмысты толық деп атайды?
3. Көлбеу жазықтықты қолдану арқылы неден ұтады, неден ұтылады?
6. Үйкеліс және кедергі күшін жеңу үшін практикада қосымша жұмыс атқару керек па?
Ап < Ат
немесе
Ап / Ат < 1
Практикада механизмнің көмегімен жасалған толық жұмыс Ат пайдалы жұмыстан көбірек болады - Практикада механизмнің көмегімен жасалған толық жұмыс Ат пайдалы жұмыстан көбірек болады
Берілген тапсырманы орындау үшін жасалатын жұмыс ПАЙДАЛЫ жұмыс деп аталады
- Бірдей жұмысты кім жылдам бітіреді?
- Неліктен?
Достарыңызбен бөлісу: |
