181
зиянкестердің жаппай көбеюіне әкелуі мүмкін көп мөлшерде өліктердің пайда болуына
әкеледі.
Сипатталған бұзылулар негізінен организмге радиацияның соматикалық әсерінен бо-
лады. Соматикалық әсерлерден басқа, сәулелену генетикалық салдарларды да тудырады.
Сәулелендіру нәтижесінде пайда болатын мутациялардың көпшілігі организм
үшін пайдалы емес екендігі белгілі және мұндай мутанттар ерте ме, кеш пе қоғамнан
шығарылады. Біздің қазіргі білім деңгейімізде белгілі бір сәулелену жағдайында
қауымдастық құрылымында қандай өзгерістер мен жылжулар болатынын толық болжау
мүмкін емес, өйткені оқиғаның нәтижесіне әсер етуші факторлардың саны өте үлкен
және оларды нақты есепке алу мүмкін емес. Қоғамдық деңгейде экологиялық жүйе
оны құрайтын жеке организмдердің белгілі қасиеттерінен ажыратуға болмайтын жаңа
қасиеттерге ие болады. Табиғаттағы өзгерістердің биогеоценотикалық деңгейі жекеле-
ген түрлерде байқалған радиациялық әсердің жиынтығы емес. Бұл біртұтас интегралдық
жүйе ретінде биогеоценоз реакцияларының ерекше күрделі және үйлесімді гаммасы.
Қорытындылай келе Семей полигоны жабылғаннан кейін, полигон кезеңімен
салыстырғанда сыртқы әсер ету бірнеше есе азайған кезде, өсімдіктерге радиациялық
зақымданудың ішкі әсер ету факторы шешуші рөл атқарады деп айтуға болады. Бұл әсіресе
радионуклидтердің топырақ қабатымен ластанған жоғарғы бөлігіндегі тамырлардың
негізгі бөлігін құрайтын талшықты тамыр жүйесі бар шөпті өсімдіктерге қатысты.
Осыған қарамастан, радионуклидтерді жинайтын өсімдіктердің басты қауіптілігі
олардың өсімдіктерге дәстүрлі қатері емес, радионуклидтердің тірі организмдердің -
сүтқоректілердің және ең алдымен тірі организмдердің радиоактивті түрлеріне көші-қон
тізбегіндегі негізгі буын болып табылатындығын мойындау керек.
Достарыңызбен бөлісу: