Мектептегі жазба жұмыстарын жүргізу

Абай
атындағы
Қазақ
ұлттық
педагогикалық
университет
МЕКТЕПТЕГІ
ЖАЗБА
ЖҰМЫСТАРЫН
ЖҮРГІЗУ
ӘДІСТЕМЕСІ
Орындаған
:
Асқар
Айдана
Қамза
Аружан
Аққасынов
Мұсабек
01/
КЕЛЕСІ
ЖАЗУ ЖƏНЕ ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ

ӨМІРДІҢ
БАРЛЫҚ
САЛАСЫНДА
КЕҢ
ТҮРДЕ
ҚАРЫМ
-
ҚАТЫНАС
ЖАСАУЫНА
МҮМКІНДІК
БЕРЕТІН
ҚҰРАЛ
. 
Жазу
(
жазба
т л
) –
адамдардың
кең ст к
пен
уақытқа
тәуелд
болмай
02/

NEXT
ЕЖЕЛГІ
ЖАЗУ
ТҮРЛЕРІ
КӨШПЕЛІЛЕРДІҢ
ЖАЗУ
ТАРИХЫНЫҢ
НЕГІЗІН
ҚАЛАҒАН
ПИКТОГРАФИЯМЕН
ПИКТОГРАММАЛАР
.
ЖАЗУ
ӨНЕРІНІҢ
БАСТАПҚЫ
ТҮРІ
БОЛЫП
ТАБЫЛАТЫН
БҰЛ
ТАҢБАЛАР
ҚАШАП
СЫЗУ
ЖӘНЕ
ТҮРЛІ
-
ТҮСТІ
БОЯУЛАРМЕН
НАҚЫШТАУҒА
ДЕЙІНГІ
ҰЗАҚ
ДАМУ
ЖОЛЫНАН
ӨТКЕН
.

Бұл
жазудың
б рт ндеп
дамуы
барысында
идеологиялық
жазу
пайда
болды
Бұл
жазудың
таңбалары
идеограммалар
деп
аталады
Пиктографиялық
жазудың
дамуы
04/
Пиктографиялық
жазудан
айырмашылығы
таңбалардың
формасында
емес
, 
мағынасында
Себеб
идеографиялық
таңба
жеке
сөзд
немесе
оның
атауыш
бөлшег н
белг лейд
NEXT

Д Ә Л
О С Ы
Ж А З У
Ү Л Г І Л Е Р І Н
ӨТЕ
ЕРТЕДКГІ
ҚЫТАЙ
МЕН
ШУМЕР
ЖАЗУЫНАН
КӨРУГЕ
БОЛАДЫ
05/
Мысалы
; «
кәр л к
» 
дегенд
таяққасүйенген
адамның
сурет
, «
салқын
» 
дегенд
түт ктен
аққан
судың
сурет н
б лд рсе
, 
күнн ң
сурет
«
ыстық
» 
мағынасын
, 
ал
ек
аяқ
«
жүру
» 
мағынасын
б лд рген
.

Жаудың
даму
барысында
буын
жазу
пайда
болды
Жазудың буын жүйесінде таңба буынды белгілейді
яғни
сөз
құрамындағы
әрб р
буын
графикалық
таңбалармен
бер лед
. 
Ертедег
буын
таңбалары
б зд ң
заманымызға
дей нг
үш
мың
жылдықтың
бас
кез нде
шумер
жазуында
б р
буынды
сөздерд
таңбалаған
логограммалардан
пайда
болған
.
06/

ӘРІП
ЖАЗУЫ
Буын
жазжүйел
жазудан
кей н
кәд мг
әр п
жазуы
пайда
болды
07/
Жазу
жүйелер н ң
ш нде
әр п
жазуы
ең
қолайлы
жазу
болып
табылады
.
Сөздерд ң
ғана
емес
, 
сонымен
б рге
олардың
дыбыстық
жағы
мен
грамматикалық
формаларын
да
дәлме
-
дәл
белг леу
үш н
өте
-
мөте
қолайлы
жазу
.

Әр п
жазуының
таралуы
 біздің заманымызға дейінгі I мың
жылдықтың алғашқы ғасырларынан
басталды.
Бұл
жазу
ек
түрл
бағытта
таралды
:
1.
Ертедег
әр п
жазуы
(
фин
жазуы
, 
ежелг
еврей
жазуы
, 
арамей
жазуы
)
2.
Консонатты
-
дыбыстық
жазу
.
08/

Оңдағы
таңбалар
тек дауыссыз дыбыстарды ғана белгілейтін болған
Жазудың
бұл
жүйес
дауыстыларға
қарағанда
дауыссыздардың
қызмет
мен
мән
басым
т лдерде
пайда
болып
, 
қалыптасқан
. 
Шығыстағы
әр п
жазуы
жүйелер н ң
барлығы
да
шығу
тег
жағынан
арамей
жазуына
барып
т ркелед
. 
Финикия
жазуы
нег з нде
пайда
болып
арамей
арасында
кең
қолданылған
көне
жазу
түр
. 
Б рыңғай
дауыссыз
дыбыстардан
тұрады
. 
Әр
дауыссыз
дыбыстан
кей н
дауысты
дыбыс
қосылып
оқылады
. 
Оңнан
солға
қарай
жазылады
. 
Арамей
жазуын
ежелг
семит
халықтары
-
еврейлер
,
ассириялықтар
,
вавилондықтар
және
басқалар
қабылдай
бастады
. 

Арамей
жазуынан
тараған
жазулардың
төрт
түрл
бұтағы
бар
ЕВРЕЙ
ЖАЗУЫ
ИРАН
ЖАЗУЫ
СИРИЯ
ЖАЗУЫ
АРАБ
ЖАЗУЫ

NEXT
О С Ы
Ж А З У Л А Р Д А Н
А Р А Б
Ж А З У Ы Н А
Т О Қ Т А Л С А Қ
АРАБ
ЖАЗУЫ
ҚҰРЫЛЫСЫ
ЖАҒЫНАН
ФЛЕКТИВТІ
, 
СӨЗДЕРІНІҢ
ТҮБІР
ҚҰРАМЫ
КОНСОНАТТЫ
БОЛЫП
КЕЛЕТІН
СЕМИТ
ТІЛДЕРІ
ҮШІН
ҚОЛАЙЛЫ
БОЛҒАНЫМЕН
, 
БАСҚА
ТІЛДЕР
ҮШІН
ЖАНАСЫМДЫ
БОЛА
АЛМАДЫ
. 
АРАБ
ЖАЗУЫ
ТҮРКІ
ТІЛДЕРІНДЕ
СӨЙЛЕЙТІН
ХАЛЫҚТАРҒА
ЕРТЕРЕКТЕ
ТАРАҒАН
БОЛАТЫН
.
БҰЛ
ЖАЗУ
ТҮРКІ
ТІЛДЕРІНІҢ
ДЫБЫСТЫҚ
ҚҰРАМЫНА
ДА
,
АГГЛЮНАТИВТІ
СИПАТЫНА
ДА
САЙ
КЕЛМЕДІ
10/

Қазақ
халқы
Б рнеше
ғасыр
бойы
араб
графикасына
нег зделген
әл пби
жүйес н
пайдаланған
11/
Қазақ
қоғамындағы
араб
жазуына
қатысты
зерттеулерде
араб
жазуы
«
қадим
», «
жәдид
» 
деп
ек ге
бөл нед
.

Зерттеуш лерд ң
көрсету нде
“
қадим
” 
жазу
үлг с не
Х
V
І
-XVII 
ғасырлар
аралығындағы
тарихи
нег з
бар
жылнамаларды
, 
құжаттарды
және
түрк
халқына
ортақ
еңбектерд
, 
ал
«
жәдид
»
жазуына
«
Түрк стан
уалаяты
», «
Дала
уалаяты
»
тәр зд
алғашқы
қазақ
газеттер нде
қолданылған
жазу
үлг лер н
жатқызады
.

1929 
жылы
қазақ
халқы
Латын
графикасының
нег з ндег
жаңа
алфавитт
қабылдады
.
Латын
графикасы
нег з ндег
алфавит
сауатсыздықты
жоюға
нег з
болды
.
Осындай
жет ст ктер
жағы
болса
да
, 
латын
графикасы
нег з ндег
алфавит
орыс
т л нен
,
орыс
т л
арқылы
басқа
т лдерден
енген
көптеген
сөздер
мен
терминдерд ң
айтылуын
бұрмалау
сияқты
қолайсыз
жағдайларға
ұшыратты
.
12/

Ол
бүк л
саналы
өм р н
қазақ
жазба
т л н
лексикалық
шұбарлықтан
, 
басқа
т лдерд ң
синтаксист к
ықпалынан
тазартумен
айналысып
, 
қазақ
т л
ғылымын
дамытқан
р
ғұлама
.1910 
жылдан
бастап
, 
араб
жазуының
қазақ
т л
үш н
қолайлы
емес
жақтарын
түзеп
,
оны
т лд ң
дыбыстық
ерекшел ктер не
сай
ет п
,
сингармониялық
ұлттық
әл пби
түзед
. 
Сөйт п
,
А
.
Байтұрсынұлы
полиграфиялық
жағынан
қолайлы
-
қолайсыз
жерлер н
, 
оқыту
процес ндег
ти мд
-
ти мс з
жақтарын
таразылай
отырып
, 24 
әр птен
тұратын
әл пби
құрастырады
.
ДЫБЫСТАР
ЖҮЙЕСІ
Қазақ
т л ндег
дыбыстар
жүйес н
арнайы
зерттеп
,
әл пби
құрастырған
қазақтың
алғашқы
фонолог
–
Ахмет
Байтұрсынұлы
.
13/

Көне
заманнан
бер
қаз
a
қтар
әртүрл
жазу
жүйес н
пайдаланып
келген
.
Ола
p
дың
алғашқысы
қазақпен
б рге
басқа
да
түрк
халықтарына
o
ртақ
болған
руна
ж
a
зуы
.
Осы
ж
a
зу
үлг
c
нде
Күлтег н
, 
Б лге
қаған
ескертк штер
сияқты
көне
түрк
мұрал
a
ры
сақталғ
a
н
. 
V-
ХІІ
ғасырла
p
ды
қ
a
мтитын
рун
a 
жазуы
Орхон
, 
Енисей
, 
Т
a
лас
өзендер
бойынан
т
a
былып
отыр
. 
Мұның
өз
б зд ң
a
т
a-
баб
a
л
a
рымыздың
өм р
сү
p
ген
г
e
ографиялық
о
p
ында
p
ын
көрсетед
.
Қорыта
келгенде
ҚАЗАҚ
ЖАЗУЫ
-
ҚАЗАҚ
ТІЛІНІҢ
ӘРІП
ТАҢБАЛАРЫНАН
ТҰРАТЫН
ЖАЗУ
ЖҮЙЕСІ
.
16/

Н А З А Р Л А Р Ы Ң Ы З Ғ А
Р А Х М Е Т
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИТТЕР
:
1.
М
.
Ш
. 
ӨМІРБЕКОВА
САҚ
(
СКИФ
) 
ТАРИХЫ
МЕН
МӘДЕНИЕТІ
. 
АЛМАТЫ
, 2004, 101
Б
2.
М
.
МАМАЖАНОВ
. «
АСЫЛ
МҰРА
» 
АЛМАТЫ
ҚАЗАҚСТАН
1993 
ЖЫЛ
3. «
К
.
АХАНОВ
.
ТІЛ
БІЛІМІНІҢ
НЕГІЗДЕРІ
.
АЛМАТЫ
,2002
ЖЫЛ
548-552
БЕТ
»
4.
ИЛЬМИНСКИЙ
Н
.
И
. 
ИЗ
ПЕРЕПИСКИ
ПО
ВОПРОСУ
О
ПРИМЕНЕНИИ
РУССКОГО
АЛФАВИТА
К
ИНОРОДЧЕСКИМ
ЯЗЫКАМ
. 
КАЗАНЬ
, 1883, 20
Б
5. DIKIE-PLEMENA.RU
6. ALTUN-ORDA.KZ
10/