Мемлекеттің басқару нысаны

- монархия;

- республика.

Монархия – бұл билік толық немесе ішінара бір адамның, яғни мемлекет басшысының (монарх, король, патша, шах) қолында шоғырланатын басқару нысаны.

Монархияның белгілері:

- билік мұра арқылы беріледі;

- билік мәңгілік сипатта болады;

- монархтың заң алдындағы жауапсыздығы;

- билікті бір адам немесе алқалы органдардың жүзеге асуы;

- монархтың мемлекетті өз еркіне сәйкес өкілдеуі;

- монархтың заң алдындағы жауапсыздығы.

Монархияның түрлері:

1) абсолюттік (шексіз) монархия – бұл заң бойынша барлық билік бір адам қолында шоғырланатын басқару нысаны. Абсолюттік монархияда халықтың мүддесін білдіретін өкілді органдар болмайды, мемлекеттің егемендігін ұстаушы ретінде тек бір адам болады (Сауд Аравиясы, Бурней).

2) конституциялық (шектеулі) монархия – бұл монархтың билігі өкілдік органдармен шектелетін басқару нысаны. Конституциялық монархияда мемлекеттік егемендікті ұстаушы ретінде млнархпен бірге мемлекеттің басқа да органдары болады. Өз алдына конституциялық монархия екіге бөлінеді:

- парламенттік;

- дуалисттік.

1) Парламенттік монархияның белгілері:

- Үкімет Парламент сайлауында көп дауысқа ие болған партияның өкілдерінен құрылады;

- Парламентте көп орны бар партияның көсемі – Үкімет басшысы болады;

- мемлекеттік билікке монархияның араласпауы, ол тек символ ретінде болуы;

- конституцияға сәйкес, Үкімет монархтың емес, Парламенттің алдында жауапты болады (мысалы, Ұлыбритания, Жапония).

2) Дуалисттік монархияда мемлекеттік билік екі жақты сипатта болады: атқарушы билікті - монарх құратын Үкімет жүзеге асырады, ал заң шығарушы билігі – Парламент жүзеге асырады (мысалы, ХІХ ғасырларда Германияда болды, қазіргі кезде жоқ).

Республика – бұл жоғары мемлекеттік билікті белгілі бір мерзімге тұрғындармен сайланатын, сайланбалы органдар немесе лауазымды тұлғалар жүзеге асыратын басқару нысаны.