Мемлекет және қуқықі теориясы Оцу ццралы


Құқықтық саііаның күрылымы


бет70/75
Дата20.09.2023
өлшемі
#181791
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   75
Байланысты:
мқтарих

2. Құқықтық саііаның күрылымы 
екі элементтен құралады: 
қүқықтык психология жэне құкықтық идеология.
Құқықтық психология - бұл, ең алдымеи, құкыққа қатысгы 
сезімдердің, көңіл-күйдің, эмоциялардың, көзқарастардың, арман- 
дардың жиынтығы. Бүл жерде құқықтық құбылыстарға деген 
қатынас ерекше деңгейде пайда болып, белгілі бір сезімдер мен 
эмоцияларды қалыптастыруға тырысады. Қүқықтық психология 
арқылы мыналар жүзеге асырылады: а) қүқықтық мэдениетке тән 
әдет-гұрыптар мен салт-дәстүрлер, түлғаның мәдениетіне, күнде- 
лікті өміріне, әдетіне еніп кеткен барлық элементтер; ә) түлғаның 
өзін-өзі багалауы, ягни, өз жүріс-түрысын қүқық нормаларына 
сэйкестігі түрғысынан сындарлы түрде бағалай білу қабілеті.
Құқықтық идеология - бұл адамдардың құқыққа қатынасын 
білдіретін қүқықтық көзқарастардың, түсініктердің, қагидалардың, 
сенімдердің, талаптардың жүйеленген ғылыми көрінісі. Бүл 
субъектілердің құқықтық құбылыстарды тереңірек түсінуі; ол құ- 
қықтық бағалаудың ерекше деңгейін білдіреді. Қүкықтық идео­
логия - құқықтық сананың құрылымындағы басты элемент.
3. Қүқықтық сананың түрлері. 
Қүқықтық сана мына негіз- 
дер бойынша түрлерге бөлінеді:
1) мазмүны бойынша:
- қарапайым қүқықтық сана - бүл тұлғалардың қүқыққа қатыс- 
ты жалпы көзқарастары, өмірлік тәжірибесінің әсерімен туын- 
дайтын көңіл-күйлері;
кәсіби құқықтық сана - бүл заңгерлердің заңды гәжірибесінің 
негізінде қалыптасатын сезімдері, сенімдері, көзқарастары, дәс- 
түрлері;
- ғылыми қүқықтық сана - бүл құқықты теориялық игеруді 
көрсететін идеялар, түсініктер, концепциялар;
2) субъектілері бойынша:
- жеке қүқықтық сана;
- топтық қүқықтық сана;
- қоғамдық құқықтық сана.
4. Қүқықтық мәдениеттің түсінігі және қүрылымы. 
Құқық- 
тық мәдениет қүқықтық санамен тығыз байланыстылықга бола 
түрып, оған сүйенеді. Алайда, қүқықтық мәдениет құқықтық сана- 
ға қараганда әлдеқайда кең, себебі, ол психологиялық жэне идео- 
логиялық элементтермен қатар, занды мэні бар жүріс-түрысты да 
қамтиды. Қүқықтық мэдениет мыналарды білдіреді:
1) қүқықтық шындықты сезімдік қабылдаудың жэне құкық-тык 
ойланудың белгілі бір деңгейі;
2) халықтың заңдарды білуінің гиісті дәрежесі;
3) қүкық нормаларды, олардың үстемдігін түсінудің жоғары 
деңгейі;
4) құқықшығармашылық және құқықты жүзеге асыру процесс- 
терінің сапалық жағдайы;
95


5) құқықтық қызметтің ерекше тәсілдері (құқыққоргау орган- 
дарының жүмысы, конституциялық бақылау жэне т.б.);
6) құкықтық қызметтің адамдар жасаған рухани жэне мате- 
риалдық игіліктер түріндегі нәтижелері (заңдар, сот тәжірибесі, 
заңнама жүйесі жэнс т.б.).
Бүлардың барлығы жекелік және қоғамдық тұрғысынан қарас- 
тырылуы мүмкін.
Түлғаның қүқыктық мэдениеті -б ү л қүқықты білу жэне түсіну, 
соған сәйкес әрекет ету. Түлғаның қүқықтық мәдениеті түлғаның 
қүқықтық білімділігін білдіреді, оған құқықтық сана, құқықты 
қолданудың дағдылары мен қабілеті, өз жүріс-түрысын заң нор- 
маларына бағындыру жатады. Тұлғаның қүқықтық мәдениетінің 
қүрылымы мына элементтерден құралады:
1) психологиялық элемент - қүқықтық психология;
2) идеологиялық элемент - қүқықтық идеология;
3) жүріс-түрыстық элемент - занды мэні бар жүріс-тұрыс.
Қогамның қүқықтық мэдениеті - бүл қоғамның құқыктық сана-
сының жэне құқықтық белсенділігінің деңгейі, заң нормалар мен 
заң қызметінің дамуының дәрежесі. Қоғамның қүқықтық мәде- 
ниеті оның жалпы мәдениетінің бөлігі болып табылады жэне ке- 
лесі факторлармен сипатталады:
құқықты шын мәнінде қажетсіну;
елдегі заңдылық пен құқықтық тәртіп жағдайы;
қоғамдагы заң ғылымы мен заң білімінің даму дәрежесі.
Қоғамның құқықтық мәдениетінің қүрылымы келесі элемент­
терден құралады:
1) қоғамның құқықтық санасы мен құқықтық белсенділігінің 
деңгейі;
2) заң нормаларының даму дәрежесі (қүқықтың даму деңгейі
заң мэтіндерінің мэдениеті жэне т.б.);
3) заң қызметінің даму дәрежесі (қүқықшығаруіиы, құқыкқол- 
данушы және кұқыққорғаушы қызметтің мэдениеті).
96


№ 39 кесте
97



жүктеу/скачать

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   75




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет