Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы рухани мәдениет лексикасы



бет76/88
Дата06.02.2022
өлшемі3,93 Mb.
#34029
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   88
Түйін. Тоғыз тек қана үйлену салтына қатысты емес, айып-құн дәстүріне де байланысты айтылады. Тоғыз > құн. Тоғыз – деген бөлімді қараңыз. Сонымен, ќ±н > ќан деген сµзден ќалыптасќан деп т‰йіндеуге болады. Мәшһүр-Жүсіп құнның бірнеше түрін: ұста құны, өнер құны, сүйек құны, қатын құны, жарқын құн, жеті ердің құны, үш құн, екі құн, тоқал құн, жақсы құн, қара құн, ақ боз аттың құны, мергеннің құны т.б. атайды. Құн > тоғыз. «Құн» сөзінен құндыкер сөзінің тууы заңдылық сияқты.
Ќ±ндыкер. Сол замандарда Ќ±ндыкер Ќ±бан, Ќотан, Ќоѓам дегендер болыпты (М-Ж., 60); Ќ±ныкер заттық мағынада жұмсалып, құқық ережесінің иесі ретінде танылады. Бұл сөз себеп пен нәтижесі жағынан тарихи деректерге де апарады. М-Ж. Көпеев: Құндыкер елін сонау көне заманға қыпшақ дәуіріне сілтеп отыр. «Нәсілі Сарыбайдың ноғайлы емес, Оның тегі Қондыкер қабаң жұрт деп» («ҚКБС» Абай нұсқасы: 11). Бұл айтылып отырған Қондыкер қабаң мен Құндыкер Құбан бәрі бір адам. Қ. Салғара: «Қондыкер Қабаң жұрты» дегенді сары түркештерге апарып соның іргелі тайпасы болуы мүмкін дейді жєне ел аузында Кубаньді «ќобањ» дейтіні бар, бєлкім «Ќондыкер ќобањ ж±рты» сол Кубаньнан шыќќандар болып ж‰рмесін - дейді (Ќ. Салғара. Ќазаќтыњ қилы тарихы. 1992: – Б. 55-59). Ќ±ныкер (п) ескі х±нѓ±ар (хунхар, хунхор). Кісі µлтіруші, ќан ішер, ќанќ±мар, ќан тµккіш, жендет (Бекм±хаметов, 104). (Ќ±ндыкер) ќ±ныкер ќ±н + ы + кер ) сµзінен шыќќан сияќты. Ќ±ныкер п. [ѓ±н кр (дауысты дыбыс т‰сіп ќалады – А.Ќ.) -гєр: суффикс, образующий имя деятеля] – убийца; виновник за пролитую кровь (Р‰стемов, 170).


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   88




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет