Металдарды қысыммен өндеу — дайындаманы илемді деформациялап, дайын тетіктердің өлшемдеріне, түріне жақын өлшемдер мен түр беру.
Металдарды қысым арқылы өңдеудің маңызы зор. Еліміздің барлық металлургиялық заводтарында өндірілген болаттар қысым арқылы өңдеуден өтеді деуге болады.
Металдарды қысым арқылы өңдеудің мынадай негізгі түрлері бар:
прокаттау, созу престеу, еркін соғу суық және ыстық күйде штамптау.
Соңғы кезде темірді шыңдау, прокттау, штамптау, соғып штамптау, престеу т,б, процестер бойынша бұйымдар жасайтын цехтарға Отанымыз бен шетел ғылымы мен техникасының соңғы жаңалықтары ендірілген. Бұл жаңалықтар мыналар:
прокаттау арқылы формасы қарапайым бұйымдар жасау
иілген формалы бұйымдар жасау;
периодты прокат өндіру;
бірқатар детальдарды дәл штамптау арқылы жасау.
Мысалы, тістері мен тесігін шлифтеуден басқасы штамптау арқылы жасалатын тісті дөңгелекшелерді жасау:
қыздырып, тісті дөңгелекшелердің тісін жасау:
темірді токпен қыздыру арқылы штамптау;
шыңдалған темірдің қағын сумен тазарту;
өндіріс процестерін комплексті механизациялау және автоматтандыру.
Қысым арқылы өңдеуде металдың беріктік, пластикалық қасиеттерін пайдаланады. Беріктік дегеніміз метелдің бүлінбестен, түсірілген күшке қарсы әсер ете білуі, ал пластикалық қасиеті дегеніміз түсірілген күштің әсерінен металдың суық немесе ыстық күйінде формасын өзгертіп, күштің әсері жойылғаннан кейін өзгерген формасын сақтап қалуы. Температура жоғарылаған сайын металдардың беріктік қасиеті төмендеп, пластикалық қасиеті артады.
Металдарды қысым арқылы өңдеу, олардың пластикалық қасиеттерін температураға байлагнысты өзгеруіне қарай, ыстық күйінде және суық күйінде өңдеу болып екіге бөлінеді. күйде өңделеген металдың беткі қабаты нығайып (упрочнение), беріктік, қаттылық, аққыштық шектері артып, тұтқырлығы, салыстырмалы ұзаруы және көлденең қимасының жіңішкеруі кемиді.
Металдың беріктік, қаттылық қасиеттерін нашарлатып, дефоромациялық қасиетін жақсарту үшін оларды қысым арқылы өңдеуден бұрын қыздырады.
Егер металл қысым арқылы өңдеу процесінде толық қайта кристалданып, онда нығаю белгісі қалмаса, металл ыстық деформациямен өңделген болып есептеледі.
Металдың беріктік, қаттылық қасиеттерін нашарлатып, дефоромациялық қасиетін жақсарту үшін оларды қысым арқылы өңдеуден бұрын қыздырады
