М±хтар Єуезовтіњ «Ќаралы с±лу» єњгімесіндегі фразелогиялыќ тіркестер Т‰йіндеме Ќазаќ ќоѓамындаѓы єйелдер галереясын жасаѓан жазушы М±хтар Єуезовтіњ «Ќаралы с±лу»
жүктеу/скачать 152,32 Kb.
|
лингвистика моля 2
| Негізгі бµлім
«Ќаралы с±лу» єњгімесінде модернистік бастаудыњ кµзі ретінде Ќарагµз бойындаѓы жарыќ д‰ниеге шыќќысы келген ќ±марлыќ, ќ±штарлыќ кµрінеді. Шыѓарманыњ идеялыќ мєні – махаббаттыњ, ќ±штарлыќтыњ догманы, ќасањ ќалыпты жењуінде жатыр. Кейіпкерлердіњ µзгешелігі, жаѓдайдан жоѓары т±рѓан тµтенше таѓдырларыныњ оќшаулыѓы, с‰йіктісініњ трагедиялыќ µлімі, махаббатты эстетикаландыру – романдыќ эпос поэтикасыныњ белгілерінен. Уаќыттыњ (кµктем, алты жыл), кењістіктіњ (Єзімханныњ µлімі туралы хабар тиген Ќайыњдыѓа ќайтып келуі) айналмалы ќасиеті єњгімеге романтикалыќ мазм±н дарытќан. Шыѓарманыњ єсерлі ,эмоционалды бояуы басым болу ‰шін автор фразелогизімдерді µте жиі ќолданѓан. Ќарастырылатын т±раќты тіркестерге аныќтаманы І.Кењесбаевтіњ «Ќазаќ тілініњ фразелогиялыќ сµздігінен» алдым. Д‰нд‰ние мастыќ тойындай буы аспанѓа шыѓып, ќ±тырынып желігеді. Буы аспанѓа шыѓу-алас±рып ќ±тыру .(“Ќаралы с±лу” єњгімесі 264-бет) [ЌТФС, 752 б]. Б±л кµште жалѓыз ж‰деу, жалѓыз жабырќаѓан ќайѓыныњ т±сауында келе жатќан - сол Ќарагµз... Уайымѓа т‰сті, ќатты азабын кµп кµрді [ЌТФС, 752 б]. Аяќ астынан келген бір ќаза бір-аќ к‰нніњ ішінде Ќарагµзді ќаралы ѓылып, ќањѓыртып кеткен. Кенеттен µзгеріп шыѓа келді [ЌТФС, 752 б]. Екі кµњіл бір-біріне ±ялып, б±ѓып т±рып, ым ќаќты. Ишара етті, белгі білдірді [ЌТФС, 752 б]. Біраќ жарыќ айлы тыныштыќ т‰ні жас жігіттіњ т±ла бойын ысытып, бір ќызу ќан алып ±шты. Ќарагµз ќайѓы ішінде кексе тартып, ±лѓайып кеткендей болды. Жасы толѓан, жасамыс, ‰лкен Ж‰деу кµњіл-аянышты, кµњілсіз.(“Ќаралы с±лу” єњгімесі 263-бет) Наразылыѓына т‰зу ќарау- т‰сіну, келісу. (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 266-бет) Ќынай белді- жіњішке белді. (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 266-бет) Кіжіне бастады- ашулана бастады. (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 267-бет) Ќол ‰збеу-жібермеу, айырылмау. (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 267-бет) Дырду жасау – айѓайласу ,шатаќ шыѓару. (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 268-бет) ‡зіліп кетті- µлді .(“Ќаралы с±лу” єњгімесі 269-бет) Ыстыќ жалын- ыќылас .(“Ќаралы с±лу” єњгімесі 269-бет) Егілген ќайѓы-ќайѓыру. (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 270-бет) Сай-с‰йегін босату- ж‰регін елжірету.(“Ќаралы с±лу” єњгімесі 270-бет) Іштегі жалын- ќайѓы, шер. (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 270-бет) Талаѓы тарыс айрылды- ќатты ашуланды (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 270-бет) Ќаралы тор- азап. (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 270-бет) Ауызынан тастамай- ±мытпау. (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 270-бет) Мєњгілік шер- ќайѓы. (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 270-бет) Пысып секіру- ерігу. (“Ќаралы с±лу” єњгімесі 270-бет) Ќыршынынан ќиылады- жастай µледі .(“Ќаралы с±лу” єњгімесі 271-бет) «Ќаралы с±лу» шыѓармасында автор фразелогиялыќ тіркестерді ќолдану арќылы оќырманѓа єсерлі эмоция беруге тырысќан. Шыѓармада кездескен т±раќты тіркестердіњ µзіњдік мєні бар. Меніњ ойымша єр бір шыѓарманы оќу барысында оќырмаѓа µзіндік ой салатын, тєрбиелік мєні зор, астарлы т‰рде жеткізетін бірден бір себепші ол фразелогиялыќ тіркестер. жүктеу/скачать 152,32 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|