1949 жылы АҚШ-да бірінші жартылай өткізгіштік прибор – транзистор жасалды, ол электронды лампаны алмастырды. Транзистор он есе аз орын алды, аз жылу бөлді, электроэнергияны аз мөлшерде қажет етті, сенімді түрде жұмыс жүрді. Транзисторлар радиотехникаға жылдам ендірілді және ЭЕМ-ның бірінші бунынан екінші буынға өтуіне себепші болды (Кесте 2).
Кесте 2. ІІ буын компьютерлерінің сипаттамасы
Сипаттамасы
ІІ буын
Жылдары
1959-1963 ж.ж.
Элементтік базасы
Транзистор
Өлшемі (габариті)
ЭЕМ жинақы (компактнее), сенімді, энергия шығыны аз
Процессордың максималды жылдамдығы
Секундына ондаған және жүз мыңдаған операциялар
ЖЖҚ (ОЗУ) максималды көлемі
Жүз есеге артты
Перифериялық құрылғы
Ішкі жады магниттік барабандар мен ленталарда
Программалық жабдық
Жоғарғы деңгейдегі программалау тілдері ФОРТРАН, АЛГОЛ, КОБОЛ дами бастады. Программалар қарапайым, түсінікті, қолжетерлік және программалау жоғары білімді адамдар арасында тарай бастады
Қолданылу аймағы
Ақпараттық жүйе және ақпараттық-анықтамалар жасауда
Мысалы
М-220, Мир, БЭСМ-4, Урал-11, ІВМ-7094
ЭЕМ өндірісі жұмысы көп, әрі қымбат болды. Транзисторларды біркелі етіп жинау керек болды, оларды көп мөлшерде проводтармен жалғау, олар блоктарды және компьютердің кейбір бөліктерін түгелдей орап алатын болды. Осыған байланысты ЭЕМ күрделілігі күнен күнге арта түсті. ЭЕМ өндірісін технологиясында революцияны интегралды схема-электронды схемалардың жасалуы тудырды, мұнда транзистордағы конденсатор және резистор жартылайөткізгіштің бір кішкене бөлігінде ғана жинақталды. Интегралды схемаларды дайындау операциялары күнен күнге кемелденіп, дами түсті және нәтижесінде бір кремний пластинкада жүздеген кристалды интегралды схемаларды орналастыру мүмкіндігі туды. ЭЕМ үшінші буынына көшу кезеңі туды (Кесте 3).
Кесте 3. ІІІ буын компьютерлерінің сипаттамасы.
Сипаттамасы
ІІІ буын
Жылдары
1964-1976 ж.ж.
Элементтік базасы
Интегралды схемалар
Өлшемі (габариті)
ЭЕМ үлкен, орташа, мини және микро болып бөлінді
Процессордың максималды жылдамдығы
Секундына 30 млн. операция. Процессорларды жобалауда микропрограммалау техникасын қолдана бастады, процессордың күрделі командарларын қарапайымнан құрастырды
ЖЖҚ (ОЗУ) максималды көлемі
16 Мбайт. ТЖҚ (ПЗУ) пайда болды.
Перифериялық құрылғы
Ішкі жады магниттік дискілерде, дисплей, графопостроитель
Программалық жабдық
Операциялық жүйе және көптеген қолданбалы программалар пайда болды. Жоғарғы деңгейдегі алгоритмдік тілдер. Бір уақытта бірнеше программаларды орындау мүмкіндігі, яғни жұмыстың көппрограммалы режимі
Қолданылу аймағы
Мәліметтер қоры, жасанды интеллект жүйесінде, басқару және автоматтандырылған жобалар жүйесінде
Мысалы
PDP-11, IBM/360, CDC 6600, БЭМС-6б Минск-32
Алғашқыда интегралды схемаларға ондаған транзисторларды орнатуға болды, алайда интегралды схемаларды өндіру технологиясы үнемі дамып, кемелденіп отырды, нәтижесінде ҮЛКЕН интегралды схемалар (БИС-ҮИС), ол мыңдаған, жүз мыңдаған және одан да көп транзисторлардан тұрды, және де 1Мбайт жадымен өте үлкен интегралды схемалар (СБИС-сверхбольшие инт. схем) пайда болды. Өте үлкен интегралды схемалар микропроцессорды жасауға мүкіндік тудырды, ол есптеуіш техникада келесі революцияны болдырды және ЭЕМ келесі төртінші буынына әкелді (Кесте 4). Микропроцессор компьютердің негізгі блогы – процессордың функциясының жұмысын орындай алды. Ол оған орнатылған программамен жұмыс істеді және әртүрлі техникалық құрылғыларға қарай баптауға болды (станок, автомобиль, самолет). Микропроцессорды енгізу-шығару құрылғысына және ішкі жадыға қоса отырып, жаңа типтегі ЭЕМ – микроЭЕМ алды. Бүгінгі күнде кең тараған ЭЕМ түрі дербес компьютерлер (ДК).
Кесте 4. ІV буын компьютерлерінің сипаттамасы.
Сипаттамасы
ІV буын
Жылдары
1977-қазіргі кезге дейін
Элементтік базасы
ҮИС және ӨҮИС
Өлшемі (габариті)
МикроЭВМ – кіші габаритті, суперкомпьютерлер, жеке блоктардан тұратын
Процессордың максималды жылдамдығы
алғашқы модельдерінде 2,5 МГц және 109 опер/сек.
ЖЖҚ (ОЗУ) максималды көлемі
16 Мбайт бастап және 107 Кбайттан артық
Перифериялық құрылғы
Түрлі түсті графикалық дисплей, «тышқан» түріндегі манипуляторлар, «джойстик», пернетақта, магнитті және оптикалық дискілер, принтерлар және т.б.
