Министерство здравоохранения рк

ТЖ түрлері

Гипоксемиялық түрі ТЖ Гиперкапниялық-

(1-түрі) немесе гипоксемиялық түрі

Ұлпалық ТЖ (II түрі) немесе

(артериялық гипоксемия вентиляциялық ТЖ

рО₂<60 мм с.б.)

себептері: себептері:

өкпе ұлпасының және ұсақ ұяшықтық гиповентиляция

тыныс жолдарының → СО₂ шығарылуының

ауыр аурулары бұзылуы және гиперкапния (рСО₂>45 мм с.б.),

даму тетіктері: газдық ацидоз, гипоксемия және

• 
  Дем алатын ауада рО₂↓; газдық емес ацидоз.
  
• 
  Ұяшық-қылтамыр мембранасы арқылы
  
• 
  газдар диффузиясының бұзылуы ;
  

• 
  вентиляциялық - перфузиялық
  

• 
  веналық қанның жүректің сол
  

қосылуы
Балаларда сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің ерекшеліктері олардың өкпе мен тыныс алу жолдарының ерекшеліктерімен анықталады:

1. 
   Мұрын тыныс жолдары жіңішке және иректелген.
   
2. 
   Өкпе ұяшықтары тінінің серпімділігі мен өкпе межеқуаты төмен. Бұл өкпе тінінің төзімділігінің төмендеуін көрсетеді.
   
3. 
   Тыныс алу орталығының рефлекстік қозымдылығы төмен, жөтел рефлексінің әлсіз көрінуі.
   
4. 
   Өкпенің қанмен жақсы қамтамасыз етілуі.
   

Жаңатуылғандардың өмірінің алғашқы 2 тәулігінде организмнің аса маңызды қызметтерінің тежелуі әсерінен тыныс жеткіліксіздігі күшеюімен көрінетін ерекше жағдай тыныс алу бұзылыстары синдромы (ТБС) деп аталады. ТБС дамуында пневмопатиялар, туа пайда болған пневмониялар, туылу кезіндегі ОЖЖ жарақаты, жүрек пен өкпенің даму ақауларының маңызы зор.

Пневмопатиялар – жаңатуылғандардың сыртқы орта (ұрықтық дамудан тыс) жағдайына алғашқы бейімделуі бұзылуынан дамитын өкпедегі жұқпалы емес дерттік үрдіс. Оларға өкпенің алғашқы ателектазы, гиалиндік мембраналық ауру, ісінулік-геморрагиялық синдром, өкпеге жайылмалы қанқұйылу, өкпе аспирациясы синдромы.

4. Көрсетілетін материал: тақырыптың мультимедиялық қойылымы

5. Әдебиет

Негізгі

1. 
   Патофизиология: Ә.Н.Нұрмұхамбетұлы: Оқулық: Алматы, «Эверо» баспасы-2007 ж. 484-495-беттер.
   
2. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008. С. 389-390
   
3. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 458-468
   
4. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга О.И. Уразовой- М.: ГЭОТАР-МЕД, 2 т., 2009.- С. 270-284
   
5. 
   Патофизиология. Основные понятия: Учебное пособие под/ред А.В. Ефремова М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008, С. 126-128
   

6. 
   Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 169-178.
   
7. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 427-457
   
8. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга - М.: Томск., 2006.-С.503-513
   
9. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 2. – С. 215-238.
   
10. 
    В.Ю. Шанин. Патофизиология критических состояний.- СПб: ЭЛБИ-СПб, 2003.- С.77-135.
    

1. тыныс жеткіліксіздігінің патогенезі бойынша түрлері

2. тыныс жеткіліксіздігінің қанның газдық құрамы өзгеруі бойынша түрлері

3. тыныс жеткіліксіздігінің I түрінің себептерін атаңыз

4. тыныс жеткіліксіздігінің IІ түрінің себептерін атаңыз

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
№ 1 тақырып. «Сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің түрлері. Өкпе ұяшығының гипо- және гипервентиляциясы» .

Сабақ мақсаты:

1. 
   Өкпе гиповентиляциясының обструкциялық және рестрикциялық түрінің этиологиясы мен патогенезі
   

Берілген тақырыпты меңгерген студент орындай алады:

• 
  Бронхообструкциялық синдромның патогенезін түсіндіре алу
  
• 
  Гиповентиляцияның рестрикциялық түрінің, өкпе тінінің тығыздалуы, плевра қуысында сұйықтықтар мен газдар жиналуының патогенезін түсіндіре алу
  
• 
  Спирометрлік көрсеткіштер арқылы гиповентиляцияның түрін анықтау
  
• 
  Ситуациялық есептер бойынша қорытынды жасау
  

1. 
   Сыртқы тыныс жеткіліксіздігі туралы түсінік. Сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің патогенезі, орналасуы, қанның газдық құрамының өзгеруі, ағымы бойынша жіктелуі.
   
2. 
   Сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің желдетулік түрі туралы түсінік, түрлері. Өкпе гиповентиляциясының обструкциялық түрі. Жоғарғы және төменгі тыныс жолдарының обструкциясы кезіндегі өкпе көлемі мен сыйымдылығы өзгеруінің патогенезі мен себептері.
   
3. 
   Өкпе гиповентиляциясының рестрикциялық түрі, өкпеішілік (өкпе тінінің тығыздалу синдромы) және өкпеден тыс себептері (плевра қуысында сұйықтық және газ жиналу синдромы ж.б.), патогенезі, өкпе көлемі мен сыйымдылығының өзгеруі.
   

Ауызша сұрау, сынамалау, шағын топтармен жұмыс істеу: тапсырманы орындау, пневмограммаларға тұжырым жасау

Мына сұрақтарға жауап беріңдер:

2. 
   Қандай тыныс алу көрсеткіштері өзгереді және олар қандай жолдармен өзгереді (тереңдігі, жиілігі, демді ішке тарту және демді шығару кезеңдерінің арақатынасы)?
   
3. 
   Тыныс алу түрі өзгерістерінің патогенезі қандай?
   
4. 
   Осындай бұзылыстар қандай аурулар мен дерттік үрдістерде дамиды?
   

№3 тапсырма.

Бастапқы пневмограмма № 1 тапсырмада. Жасанды гидроторакс кезіндегі тыныс алу ерекшелігінің өзгерістерін сипаттаңыз және осы бұзылыстардың патогенезін көрсетіңіз. Осындай тыныс алу бұзылысы қай ауруға тән?

№ 4 тапсырма.

Есептерді шешіңіз

1. 
   Науқастың өкпесінің желдетілу қызметін зерттеу барысында келесі өкпелік көлем мен сыйымдылық анықталды: ТК↓, ТМК↑, даРК↓, ӨТС↓, ТӨС↑ ,ӨҚК↑, ҚДШ₁↓, Тиффно индексі↓. Қай дертке осындай көрсеткіштер тән?
   
2. 
   Науқастың өкпесінің желдетілу қызметін зерттеу барысында келесі өкпелік көлем мен сыйымдылық анықталды: ТК↓, ТМК↑, даРК↓, ӨТС↓, РКдш↓,ТӨС↓ ,ӨҚК↓, Тиффно индексі - 90%. Дерт түрлерінің қайсысына көп жағдайда осындай көрсеткіштер тән?
   

1. 
   Патофизиология: Ә.Н.Нұрмұхамбетұлы: Оқулық: Алматы, «Эверо» баспасы-2007 ж. 484-495-беттер.
   
2. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Оқулық: 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008. Б. 382-386
   
3. 
   Патологическая физиология: Оқулық ред. Н.Н.Зайко ж/е Ю.В.Быця. – 2-бас. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – Б. 447-471.
   
4. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга О.И. Уразовой- М.: ГЭОТАР-МЕД, 2 т., 2009.- 248-257С
   
5. 
   Патофизиология. Основные понятия: Учебное пособие под/ред А.В. Ефремова М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008, С. 127-135
   

6. 
   Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 169-178.
   
7. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 427-457
   
8. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга - М.: Томск., 2006.-С.503-513
   
9. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 2. – С. 215-238.
   
10. 
    В.Ю. Шанин. Патофизиология критических состояний.- СПб: ЭЛБИ-СПб, 2003.- С.77-135.
    

Сынамалық тапсырмалардың нұсқасы патологиялық физиология бойынша сынамалық тапсырмалар // Қазак тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б 349-365 негізінде құрастырылған.

1. 
   Өкпенің диффузиясы және перфузиясы бұзылыстарының этиологиясын, патогенезін меңгеру.
   

Берілген тақырыпты меңгерген студент орындай алады:

• 
  өкпенің диффузиясы және перфузиясы бұзылыстарының патогенезін түсіндіруді.
  
• 
  қанның газдық құрамының өзгерістері бойынша тыныс жеткіліксіздігінің түрін анықтауды
  
• 
  ситуациялық есептерге қорытынды жасауды
  

1. 
   Өкпе жеткіліксіздігінің диффузиялық түрі. Өкпе ұяшықтары мен қылтамырлардың арасындағы газдар алмасуы бұзылысының даму тетіктері мен себептері.
   
2. 
   Тыныс жеткіліксіздігінің перфузиялық түрі. Өкпелік гипертензия мен гипотензияның даму тетіктері мен себептері.
   
3. 
   Тыныс алу жеткіліксіздігінің патогенезіндегі вентиляциялық-перфузиялық арақатынасы бұзылуының маңызы
   

Ауызша сұрау, сынамалау, шағын топтармен жұмыс жасау: ситуациялық есептерді шешу.

№ 1 есеп

Науқас 26 жаста, күлу кезінде жаңғақ тыныс жолдарына түсіп кеткендіктен, ауруханаға жеткізілді. Жаңғақтың оң бронх қуысын жауып қалғаны анықталды. Бронхтың жаңғақпен бітелген жерінен төменгі бөлігінде қан көрсеткіштері қалай өзгереді? Дұрыс жауапты таңдаңыз.

1. 
   Еріген оттегінің мөлшері қалыптыдан жоғары
   
2. 
   Оксигемоглобиннің диссоциация сызығы солға ығысқан
   
3. 
   рСО₂ қалыптыдан төмен
   
4. 
   рН қалыптыдан төмен
   
5. 
   рО₂ артериялық қандағы рО_2-ге тең
   

№ 2 есеп

Науқас Н., 55 жаста, аяғының терең көктамырының тромбозы өкпе артериясының бұтағында тромбоэмболия дамытты. Сол өкпе артериясының бұтағы толық жабылған.

Өкпенің осы бөліктерінде газдық құрам қалай өзгереді?

1. 
   рО₂ артериялық қандағы рО_2-ге тең
   
2. 
   рО₂ атмосфералық ауадағы рО_2-ге тең
   
3. 
   рО₂ демді ішке тартудан кейінгі ауадағы рО_2-ге тең
   
4. 
   рО₂ веналық қандағы рО_2-ге тең
   
5. 
   рО₂ веналық қандағы рО₂-ден төмен
   

№ 3 есеп

Науқас Р., 60 жаста, өкпе обырына байланысты бір өкпесін алып тастаған. Тыныштық жағдайда өкпе артериясында қысым қалыпты, ал күш түскенде өкпелік гипертензия дамиды. Мұны қалай түсіндіруге болады?

1. 
   Жүктеме кезінде ауа жолдарының кедергісі жоғарылайды
   
2. 
   Жүктеме кезінде өкпенің керіліп созылуы қанайналымды азайтады
   
3. 
   Жүктеме кезінде өкпе тамырлары тарылады
   
4. 
   Физикалық жүктеме кезінде теңгерілудің жеткіліксіздігіне байланысты өкпенің қанға толуы ұлғаяды
   

Науқас С., 24 жаста, ауруханаға физикалық жүктеме кезінде пайда болған ентігу және қатты жүрек қағуына, жүрек аймағындағы сыздап ауыру сезіміне шағымданып түсті. Өте қатты ентігу кезінде аз мөлшерде қан аралас шырышты қақырық бөлінеді. Науқастың шағымдарына негізделе отырып және тексеру барысында қос жарғақты тесіктің стенозы әсерінен өкпе қанайналымы бұзылған деген болжам жасалды. Сыртқы тыныс жүйесін тексеру нәтижесі:

Тыныс алу жиілігі – минутына 20 рет, ӨТС – қалыптағының 81%, ТӨС – қалыптағының 76%, ТМҚ –қалыптағының 133%, Тиффно индексі – 80%

1. 
   Осы науқастағы өкпе перфузиясы бұзылысының патогенезі қандай?
   
2. 
   ӨТС және ӨЖС төмендеуінің мүмкін болатын тетіктерін түсіндіріңіз
   
3. 
   Бронхообструкциялық синдром жайында ойлауға бола ма?
   

А) Берілген суреттегі A, B, C нұсқалары мен вентиляциялық-перфузиялық коэффициенттерінің (АВ/ҚМК) арасындағы сәйкестікті тап.

1. 
   АВ/ ҚМК = 1,0
   
2. 
   АВ/ ҚМК < 1,0
   
3. 
   АВ/ ҚМК > 1,0
   

1. 
   Патофизиология: Ә.Н.Нұрмұхамбетұлы: Оқулық: Алматы, «Эверо» баспасы-2007 ж. 484-495-беттер.
   
2. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008. С. 386 -388
   
3. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 454-457.
   
4. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга О.И. Уразовой- М.: ГЭОТАР-МЕД, 2т., 2009.-С 257 -260
   
5. 
   Патофизиология. Основные понятия: Учебное пособие под/ред А.В. Ефремова М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008, С. 135 - 139
   

6. 
   Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 169-178.
   
7. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга - М.: Томск., 2006.- С. 513 - 516
   
8. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 2. – С. 229-236.
   
9. 
   В.Ю. Шанин. Патофизиология критических состояний.- СПб: ЭЛБИ-СПб, 2003.- С.77-135.
   

Сынамалық тапсырмалардың нұсқасы патологиялық физиология бойынша сынамалық тапсырмалар // Қазак тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б 349-365 негізінде құрастырылған.

№3 тақырып. Тыныс алу реттелуінің орталық тетіктерінің бұзылысы. Ентігу. Балалардағы тыныс алу бұзылыстарының ерекшеліктері

Сабақтың мақсаты:

1. 
   Сыртқы тыныс алу реттелуі бұзылыстарының этиологиясын, патогенезін қалыптастыру
   

Берілген тақырыпты меңгерген студент орындай алады:

• 
  Сыртқы тыныс алу реттелуі бұзылыстарының патогенезін түсіндіре білуді
  
• 
  Ентігу түрін ажырату және олардың патогенезін түсіндіре білуді
  
• 
  Балалардағы тыныс алу бұзылыстарының патогенезінің ерекшеліктерін түсіндіре алуды
  
• 
  Пневмограммаларды сараптауды
  
• 
  Ситуациялық есептерге қорытынды жасауды
  

1. 
   Сыртқы тыныс алудың орталық реттелуінің бұзылыстары (тыныс алу орталығының тежелуі). Пиквик синдромы, түнгі ұйқының бұзылу синдромы.
   
2. 
   Тыныс алу орталығы қызметінің мыйға бағытталған реттелуінің бұзылысы: мыйға бағытталған қозудың жеткіліксіздігі, мыйға бағытталған қозудың молдығы, мыйға бағытталған тежелудің молдығы. Тыныс алудың реттелуінің шеткері бағытталған жүйкелік бұзылысы («Ундина қарғысы» синдромы, «көлік тәрізді» тыныс).
   
3. 
   Тыныс алу тереңдігінің, жиілігінің және ырғағының бұзылысы. Гиперпноэ, брадипноэ, тахипноэ, апноэ, туралы түсінік, даму тетіктері. Үзілісті тыныс алу, түсініктеме, түрлері, даму тетіктері. Ақтық тыныстың түрлері.
   
4. 
   Ентігу, анықтамасы, даму тетіктері. Ентігу түрлері, патогенезі.
   
5. 
   Асфиксия, түсініктемесі, себептері, кезеңдері, сипаттамасы.
   
6. 
   Респираторлық дизстресс-синдромы, этиологиясы және патогенезі.
   
7. 
   Жаңа туған нәрестелердегі тыныс алу бұзылыстары синдромы туралы түсініктеме. Пневмопатиялар (біріншілік ателектаздар, гиалинді мембрана ауруы, ісінулік-геморрагиялық синдром, аспирациялық синдром)
   

Ауызша сұрау, сынамалау, шағын топтарда жұмыс жасау: тапсырманы орындау, пневмограммалармен жұмыс, ситуациялық есептерді шешу.

Ә

діс

Мына сұрақтарға жауап бере отырып тұжырым және қорытынды жасалынады:

1. 
   Неге жасанды гипервентиляция тоқтатылғаннан кейін апноэ қалыптасады және тыныстың өздігінен пайда болу тетіктері қандай?
   
2. 
   Неге постгипервентиляциялық апноэ кезеңінде ауыртып тітіркендіргенде тыныс алу тез арада қалпына келеді?
   
3. 
   Постгипервентиляциялық кезеңдегі тыныс алудың өзіндік және жасанды (электр ағымының көмегімен) қалпына келуінің айырмашылығы неде?
   

Патологиялық тыныстың түрі мен дамуының мүмкіндік механизмдерін көрсете отырып, тұжырым жасаңыз.

№ 5 тапсырма. Есепті шешіңіз

№ 1 есеп

Науқас Ж., 21 жаста, суицид жағдайында барбитураттың көп мөлшерін қабылдап, жедел жәрдем бригадасымен ауруханаға жеткізілді. Қабылдау бөлімінде АҚҚ 95/65 мм.с.б.б., тамыр соғысы минутына 105 рет. Артериялық қанның газдық құрамы анықталды. Науқаста қандай қорытынды күтілетіндігін таңдаңыз.

1. 
   рО₂ 45 мм.с.б.б., рСО₂ 45 мм с.б.б., рН 7,45
   
2. 
   рО₂ 55 мм с.б.б., рСО₂ 70 мм с.б.б., рН 7,5
   
3. 
   рО₂ 65 мм с.б.б., рСО₂ 35 мм с.б.б., рН 7,45
   
4. 
   рО₂ 75 мм с.б.б., рСО₂ 60 мм с.б.б., рН 7,3
   
5. 
   рО₂ 98 мм с.б.б., рСО₂ 60 мм с.б.б., рН 7,2
   

№ 2 есеп

Науқас,П., 33 жаста, шахтада күкіртті газбен қайта уланғаннан соң өкпе эмфиземасының клиникалық көріністері анықталды, соның бірі бірден айқындалған ентігу. Артериялық қанның газдық көрсеткіші : рО₂ – 86 мм с.б.б., рСО₂ – 48 мм с.б.б., қанның оттегіге сыйымдылығы 19,6 көл%

Спирометрияның көрсеткіші: ӨЖС-жоғары, ӨТС-төмен, РК_да, РК_дш төмен, ӨҚК жоғары, Тиффно индексі төмен.

1. 
   Науқаста өкпе тінінің серпімділігі мен кеңеюінің бұзылыстары бар ма?
   
2. 
   Тиффно индексінің төмендеуі нені көрсетеді?
   
3. 
   Қандай қарапайым қызметтік сынама арқасында науқас өкпесінің диффузиялық қабілетінің жағдайын бағалауға бола ма?
   
4. 
   Осы науқастың өкпесінің газ алмасу қызметі бұзылыстарының мүмкіндік тетіктеріне және жағдайына қорытынды жасаңыз.
   

№ 3 есеп

Науқаста түн мезгілінде ұстамалы тұншығулар; өкпесінде көптеген құрғақ және ылғалды сырылдар бар; АҚ 130/90 мм с.б.б.; ЖСЖ 95/мин; ҚМК 6 л; артериалық қандағы НвО₂ 75%, веналық қанда – 40%; қанның рН 7,33, рСО₂ 52 мм с.б.. Қанда эритроциттер 6х10¹²/л, Нв- 175г/л ретиклоциттер 4%, лейкоциттер - 12х 10⁹/л, базофилдер -0, эозинофилдер – 18%, таяқша-ядролылар -2%, бөлшектенген ядролылар – 45%, лимфоциттер – 32%, моноциттер – 3%.

Спирограмма: тыныс жиілігі – минутына 22 рет, ТК – 300 мл, РК_да -2300 мм,, РК_дш -400 мм, Тиффно индексі – 40%. Пневмотахограмма: П_пик – 4,5 л/с, П₇₅ – 3,3 л/с, П₅₀ – 1,8 л/с, П₂₅ – 1,0 л/с.

Есеп бойынша қорытынды жасаңыз.

ӘДЕБИЕТТЕР:

Негізгі

1. 
   Патофизиология: Ә.Н.Нұрмұхамбетұлы: Оқулық: Алматы, «Эверо» баспасы-2007 ж. 484-495-беттер.
   
2. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008. С. 384-385
   
3. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 460-471.
   
4. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга О.И. Уразовой- М.: ГЭОТАР-МЕД, 2009
   
5. 
   Патофизиология. Основные понятия: Учебное пособие под/ред А.В. Ефремова М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008, С. 139 - 142
   

6. 
   Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 169-178.
   
7. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга - М.: Томск., 2006.- С. 519 - 525
   
8. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 2. – С. 226-227.
   
9. 
   В.Ю. Шанин. Патофизиология критических состояний.- СПб: ЭЛБИ-СПб, 2003.- С.77-135.
   

Сынамалық тапсырмалардың нұсқасы патологиялық физиология бойынша сынамалық тапсырмалар // Қазак тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б 349-365 негізінде құрастырылған.

№ 1 тақырып. Ересектер мен жаңа туған нәрестелердегі респираторлық дистресс синдромы

1. 
   РДС-синдромы және оның нәрестелердегі пайда болу және өту ағымының ерекшеліктерінің этиологиясы мен патогенезін өзбетінше оқу.
   

1. 
   Мына сұрақтармен оқу материалын өңдеу:
   

Жаңа туған нәрестелердегі РДС-синдромының этиологиясы мен патогенезі

2. 
   РДС-синдромының патогенезінің сызбанұсқасын құрастыру
   
3. 
   Сынамалық тапсырмаларды шешу
   

Берілген әдебиеттер бойынша өзбетінше тақырыпты меңгеру, патогенезінің сызба нұсқасын құрастыру, сынамалық тапсырмаларды шешу.

«Тыныс алу жүйесі» модулі бойынша мерзімдік бақылау

1. 
   ТШҚҰ- синдромынан
   
2. 
   сурфактанттың жеткіліксіз түзілуінен
   
3. 
   сепсис кезінде
   
4. 
   өкпе эмфиземасында
   
5. 
   келбетсіз пневмонияда
   
6. 
   уытты газдардың әсерінен
   

1. 
   ұяшық қабырғасының кіші қан тамырларында гидростатикалық қысымның жоғарылауы
   
2. 
   ұяшық қабырғасының кіші қан тамырларында гидростатикалық қысымның төмендеуі
   
3. 
   артериялық қысым деңгейінің айтарлықтай жоғарылауы
   
4. 
   өкпе қылтамырлары және әлвеолоциттердің таралған зақымдануы
   
5. 
   өкпенің интерстициялық ісінуі
   
6. 
   өкпенің жүректік ісінуі
   
7. 
   ұяшық қабырғасында гиалиноздың дамуы
   

1. 
   интерлейкиндер
   
2. 
   өспелердің тіршілігін жоятын жайт (ӨТЖЖ)
   
3. 
   оттегі радикалдары
   
4. 
   протеазаларға қарсылар
   
5. 
   тромбоциттерді белсенділейтін жайт
   
6. 
   лейкотриендер
   

1. 
   өкпе қылтамырларыны эндотелийінің жайылған зақымдануымен
   
2. 
   Өкпе ұяшықтарының эндотелиінің жайылған зақымдануымен
   
3. 
   Өкпенің кардиогендік емес ісінуімен
   
4. 
   Өкпенің кардиогендік ісінуімен
   
5. 
   Артериалдық қан қысымының жоғарылуымен
   

1. 
   тахипноэ
   
2. 
   ӨТС, ӨЖС төмендеуі, өкпенің функционалдық қалдық көлемінің төмендеуі
   
3. 
   гипоксемия, тиімсіз оксигенотерапия
   
4. 
   айқын цианоз
   
5. 
   Тиффно индексінің төмендеуі.
   

1. 
   ұяшықтар қабырғасында гиалиннің шөгуі
   
2. 
   сурфактанттың жетіспеушілігі
   
3. 
   өкпе тіні созылғыштығының төмендеуі
   
4. 
   жоғарғы тыныс жолдарының обструкциясы
   
5. 
   кіші бронхылардың жиырылуы
   

1. 
   шала туылған балаларда
   
2. 
   кесар тілігі арқылы туылған балаларда
   
3. 
   қантты диабетпен ауыратын аналардан туылған балаларда
   
4. 
   ұрық гипоксиясында
   
5. 
   туылу стресінің гормондарының әсерінен
   

1. 
   өкпелік қылтамырдың эндотелий жасушасы
   
2. 
   бронхтың шырышты қабатының жасушалары
   
3. 
   тыныстық бронхиоланың эпителий жасушалары
   
4. 
   альвеолоциттердің I түрі
   
5. 
   альвеолоциттердің II түрі
   

1. 
   нейтрофильдермен сіңбеленген ұяшықтар
   
2. 
   ұяшық қабырғаларының фиброзы
   
3. 
   өкпенің желдетілуінің жоғарылауы
   
4. 
   ұяшық мембраналарының гиалинозы және бүріскен ұяшықтар
   
5. 
   өкпенің қалыпты құрылымы
   

1. 
   шала туылу
   
2. 
   ателектаз
   
3. 
   сурфактант түзілуінің төмендеуі
   
4. 
   гиповентиляция
   
5. 
   гипоксемия, гиперкапния
   

1. 
   Патофизиология: Ә.Н.Нұрмұхамбетұлы: Оқулық: Алматы, «Эверо» баспасы-2007 ж. 484-495-беттер.
   
2. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008. С. 390 - 392
   
3. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга О.И. Уразовой- М.: ГЭОТАР-МЕД, 2009
   

4. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 2. – С. 236-238.
   
5. 
   В.Ю. Шанин. Патофизиология критических состояний.- СПб: ЭЛБИ-СПб, 2003.- С.77-135.
   
6. 
   Pathologic basis of disease. V. Kumar, A.K. Abbas, S.N. Fausto, 7th edition, 2004, P. 481-483; 715-717.
   

№ 2 тақырып: «Өкпенің жоғарыланған ауалану синдромының патофизиологиясы»

1. 
   Өкпе эмфиземасының этиологиясы мен патогенезін өз бетінше меңгеру.
   

1. 
   Сұрақтар бойынша оқу құралдарын талдау:
   

1. 
   Өкпе эмфиземасының этиологиясы және патогенезі
   

2. 
   Патогенездің сызбанұсқасын құрастыру
   
3. 
   Есептерді шығару
   

Берілген әдебиет бойынша құралдарды өз бетінше меңгеру, патогенезінің сызбанұсқасын құру, ситуациялық есептерді шешу, презентация, реферат, эссе

«Тыныс алу жүйесі» модулі бойынша мерзімдік бақылау

№ 2 тапсырма Есептерді шығару

№1 есеп

Науқаста өкпенің желдетулік қызметін тексергенде өкпе көлемдерінің төмендегідей өзгерістері анықталды: ТК↓, ТМК↑, РК_да↓, ӨТС↓, ТӨС↑, ӨҚК↑, ҚДШ₁↓, Тиффно индексі↓. Көрсеткіштердің осындай өзгерістері қандай дертке тән?

Науқас 60 жаста., бір жыл көлемінде ентігуге шағымданады, көп жылдар бойы темекі шегеді, асбест шығаратын өндірісте жұмыс істеген. Тексеру барысында тыныстың әлсіреуі, екі жағынан да бірен-саран шашыранды құрғақ сырылдар естілетіні анықталды. Кеуде қуысының рентгенограммасында: өкпенің ауаға толуы, интерстициалды суреттің шамалы күшеюі анықталды.

1. 
   Патофизиология: Ә.Н.Нұрмұхамбетұлы: Оқулық: Алматы, «Эверо» баспасы-2007 ж. 484-495-беттер.
   
2. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008. С. 382-385
   
3. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга О.И. Уразовой- М.: ГЭОТАР-МЕД, 2 т., - 2009.-С.- 248-257
   

4. 
   Pathologic basis of disease. V. Kumar, A.K. Abbas, S.N. Fausto, 7th edition, 2004, P. 481-483; 717-721.
   

1. 
   Аудиториялық және аудиториядан тыс өтілген тақырыптар бойынша студенттердің білімін бағалау
   

2. 
   Өтілген материал бойынша білімді бекіту
   

1. 
   Сыртқы тыныс жеткіліксіздігі туралы түсінік. Патогенезі, бұзылыстардың орналасуы, қанның газдық құрамының өзгерістері бойынша сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің түрлері.
   
2. 
   Сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің желдетулік түрі туралы түсінік, түрлері. Өкпе гиповентиляциясының обструкциялық түрі. Жоғарғы және төменгі тыныс алу жолдарының обструкциясы кезіндегі өкпе көлемі мен сыйымдылығының өзгерістері, себептері, патогенезі.
   
3. 
   Өкпе гиповентиляциясының рестрикциялық түрі, өкпеішілік және өкпеден тыс себептері, патогенезі, өкпе көлемінің және сыйымдылығының өзгерістері.
   
4. 
   Сыртқы тыныс жеткіліксіздіктің диффузиялық түрі. Өкпе ұяшық-қылтамырлық мембрана арқылы газдардың диффузиясы бұзылыстарының себептері және тетігі.
   
5. 
   Сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің перфузиялық түрі.Өкпелік гипертензия және өкпелік гипотензия дамуының себептері және тетіктері.
   
6. 
   Желдетулік - перфузиялық ара қатынастың бұзылысы, олардың тыныс алу жеткіліксіздігі патогенезіндегі маңызы.
   
7. 
   Жаңа туылған нәрестедегі тыныс алу бұзылысы синдромы туралы түсінік. Пневмопатиялар (алғашқы ателектаз, гиалиндік мембраналар аурулары, ісінулік-геморрагиялық синдром, аспирациялық синдром
   
8. 
   Сыртқы тыныстың орталық реттелуінің бұзылысы (тыныс алу орталығының тежелуі). Пиквик синдромы, түнгі ұйқы бұзылысы синдромы.
   
9. 
   Тыныс алу орталығы қызметінің орталыққа бағытталған реттелуінің бұзылысы: орталыққа бағытталған қозудың жеткіліксіздігі, орталыққа бағытталған қозудың молдығы, орталыққа бағытталған тежелудің молдығы
   
10. 
    Тыныс алу реттелуінің эфферентті жүйкелік бұзылысы («Ундина қарғысы» синдромы, «көлік тәрізді» дем алу).
    
11. 
    Тыныс алу тереңдігінің, жиілігінің және ырғағының бұзылысы. Гиперпноэ, брадипноэ, тахипноэ, апноэ, туралы түсінік, даму тетіктері. Үзілісті тыныс алу туралы түсінік,түрлері, даму тетіктері. Ақтық тыныстың түрлері.
    
12. 
    Ентігу, анықтамасы, даму тетіктері. Ентігу түрлері, патогенезі.
    
13. 
    Тұншығу туралы түсінік, себептері, кезеңдері, сипаттамасы.
    
14. 
    Жаңа туылған нәрестедегі және ересектердегі тыныстық дизстресс-синдромы, этиологиясы және патогенезі.
    
15. 
    Өкпе эмфиземасы, этиологиясы, патогенезі
    

СЫНамалық ТАПСЫРМАЛАР

1. 
   артериялық қанда оттегінің (рО₂) және көмір қышқыл газының (рСО₂) үлестік қысымының жоғарылауымен
   
2. 
   артериялық қанда рО₂ және рСО₂ төмендеуімен
   
3. 
   веналық қанда рО₂ төмендеуі және рСО₂ жоғарылауымен
   
4. 
   қанда рО₂ төмендеуімен және рСО₂ қалыпты болуымен
   
5. 
   артериялық қанда рО₂ төмендеуі және рСО₂ жоғарылауымен
   

1. 
   гипоксемия, гипокапния, ацидозға
   

1. 
   гипоксемия, гипокапния, алкалозға
   

2. 
   гипоксемия, гиперкапния, ацидозға
   
3. 
   гипоксемия, гиперкапния, алкалозға
   
4. 
   газдық емес ацидозға
   

1. 
   тыныс жолдарының өткізгіштігі бұзылғанда
   

1. 
   тыныстық бұлшықеттердің қызметі бұзылғанда
   

2. 
   өкпе ателектазында
   
3. 
   өкпенің тыныстық беткейі кішірейгенде
   
4. 
   тыныс алу орталығы қызметі тежелгенде
   

1. 
   өкпе эмфиземасы кезінде
   

1. 
   пневмонияда
   

2. 
   сурфактант тапшылығында
   
3. 
   өкпе бөлігін алып тастағанда
   
4. 
   өкпе ісінуінде
   

1. 
   Биот тынысымен
   

1. 
   жиі үстіртін тыныспен
   

2. 
   демді сыртқа шығару қиындаған тыныспен
   
3. 
   Чейн-Стокс тынысымен
   
4. 
   демді ішке тарту қиындаған тыныспен
   

1. 
   стеноздық тыныспен
   
2. 
   жиі үстіртін тыныспен
   
3. 
   демді сыртқа шығарудың қиындауымен
   
4. 
   Чейн-Стокс тынысымен
   

1. 
   жиі үстіртін тыныспен (тахипноэ)
   

1. 
   жиі терең тыныспен (гиперпноэ)
   

2. 
   демді сыртқа шығару қиындаған сирек терең тыныспен
   
3. 
   демді ішке тарту қиындаған сирек терең тыныспен
   
4. 
   Биот тынысымен
   

1. 
   тыныс алу орталығы қозғыштығы төмендеуінің
   

1. 
   Геринг-Брейер рефлексі жылдамдауының
   

2. 
   Геринг-Брейер рефлексі кешігуінің
   
3. 
   Бейнбридж рефлексі іске қосылуының
   
4. 
   Эйлер-Лильестранд рефлексінің
   

1. 
   Тиффно индексінің төмендеуімен
   

1. 
   демді ішке тартудың қиындауымен
   

2. 
   стеноздық тыныспен
   
3. 
   Тиффно индексінің жоғарылауымен
   
4. 
   ӨҚК азаюымен
   

1. 
   қабырғааралық миозит
   

1. 
   екіжақты пневмоторакс
   

2. 
   өкпе ателектазы
   
3. 
   сурфактант тапшылығы
   
4. 
   ларингоспазм
   

1. 
   өкпе қабы және көкірек орталығының өзгерістерінде
   
2. 
   кеуде сарайының өзгеруінде
   

1. 
   қабырға шеміршектерінің сүйектенуінде
   

3. 
   іш шемені кезінде
   
4. 
   өкпенің жайылған фиброзында
   

1. 
   гидроторакста
   

1. 
   өкпе өспелерінде
   

2. 
   өкпе ателектазында
   
3. 
   пневмокониоздарда
   
4. 
   өкпе қабы және көкірек орталығының өзгерістерінде
   

1. 
   қарқынды дем шығарудың бірінші секөнттегі көлемі (ҚДШК₁) азайған
   
2. 
   ҚДШК₁ өзгермеген
   
3. 
   дем шығарудың барыншалық көлемдік жылдамдығы азайған
   
4. 
   Тиффно коэффициенті төмендеген
   
5. 
   өкпенің тіршілік сыйымдылығы жоғарылаған
   

1. 
   ұяшықтар қалыңдағанда
   

1. 
   интерстициялық сұйықтың көлемі ұлғайғанда
   

2. 
   қылтамырлардың негізгі мембранасы қалыңдағанда
   
3. 
   қанайналымының кіші шеңберінде қан іркілгенде
   
4. 
   төменгі тыныс жолдарының саңылауы кішірейгенде
   

1. 
   өкпенің жайылған фиброзында
   
2. 
   плевритте
   
3. 
   бронхы демікпесінде
   
4. 
   көмей ісінуінде
   
5. 
   қабырғааралық миозитте
   

1. 
   айналымдағы қан көлемі (АҚК) азайғанда
   
2. 
   жүректің оң қарыншалық жеткіліксіздігінде
   

3. жүректің сол қарыншалық жеткіліксіздігінде

4. 
   ұяшықтық гиповентиляцияда
   
5. 
   артериялық гипотензияда
   

1. 
   жедел қансырау
   
2. 
   сусыздану
   
3. 
   сілейме, естен тану
   
4. 
   жүректің сол қарыншалық жеткіліксіздігі
   
5. 
   жүректің оң қарыншалық жеткіліксіздігі
   

1. 
   Фалло тетрадасы
   
2. 
   ұяшықтық ауада рО₂ төмендеуі
   
3. 
   өкпе қылтамырларының қысылуы
   
4. 
   жүректің сол қарыншалық жеткіліксіздігі
   
5. 
   өкпе артериясының эмболиясы
   

1. 
   жүректің сол қарыншалық жеткіліксіздігінде
   
2. 
   өкпе тамырларынан сол жүрекшеге қанның ағып кетуінің бұзылуында
   
3. 
   өкпенің майда тамырларының обтурациясында
   
4. 
   өкпе көктамырларының басылуында
   
5. 
   қос жарғақты тесіктің бітелуінде
   

1. 
   өкпе артериолаларының басылуында
   
2. 
   өкпенің майда тамырларының обтурациясында
   
3. 
   өкпе артериолаларының тарылуында
   
4. 
   қос жарғақты тесіктің бітелуінде
   
5. 
   дем алатын ауада оттегінің үлестік қысымының күрт азаюында
   

1. 
   төмендейді
   
2. 
   жоғарылайды
   

1. 
   өзгермейді
   

1. 
   бронхоспазмда
   
2. 
   ұяшықтарда сұйықтың жиналуында
   
3. 
   өкпе ателектазында
   
4. 
   өпе артериолаларының тарылуында
   
5. 
   созылмалы бронхитте
   

1. 
   орталықтан
   
2. 
   жүйкелік-бұлшықеттік
   
3. 
   бронхөкпелік обструкциялық түрі
   
4. 
   диффузиялық
   
5. 
   перфузиялық
   

1. 
   перфузиялық
   
2. 
   гиповентиляцияның обструкциялық түрі
   
3. 
   диффузиялық
   
4. 
   гиповентиляцияның рестрикциялық түрі
   
5. 
   жүйкелік-бұлшықеттік
   

1. 
   10 мм с.б.б.
   
2. 
   15 мм с.б.б.
   
3. 
   20 мм с.б.б.
   
4. 
   60 мм с.б.б.
   
5. 
   30 мм с.б.б.
   

1. 
   ұяшық – қылтамырлық мембрана арқылы газдар алмасуының бұзылысында
   
2. 
   тіндік гипоксияда
   
3. 
   ұяшықтық гипервентиляцияда
   
4. 
   экзогендік гипоксияда
   
5. 
   ұяшықтық гиповентиляцияда
   

1. 
   орталықтық
   
2. 
   жүйкелік-бұлшықеттік
   
3. 
   желдетілудің обструкциялық түрі
   
4. 
   желдетілудің рестрикциялық түрі
   
5. 
   кеуде – көкеттік
   

1. 
   мый қантамырларындағы іркілістік көріністер және ОЖЖ дамуының бұзылысы
   
2. 
   тыныс орталығы қозуының төмендеуі
   
3. 
   төменгі жақтың салбырап қалуы және беттің диспропорциясы
   
4. 
   лимфа ағымының бұзылысы және бассүйек ішілік гипертензия
   
5. 
   гиалиндік мембраналар синдромы
   

1. 
   жиі терең тыныс
   

1. 
   жиі үстіртін тыныс
   

2. 
   сирек терең тыныс
   
3. 
   сирек үстіртін тыныс
   

1. 
   өкпе эмфиземасында
   

1. 
   кеңірдек саңылауы тарылғанда
   

2. 
   бронхы демікпесінде
   
3. 
   плевритте
   
4. 
   өкпе ателектазында
   

1. 
   бронхы демікпесінде
   

1. 
   кеңірдек кеңістігі тарылғанда
   

2. 
   плевритте
   
3. 
   тұншығудың 1- сатысында
   
4. 
   көмей ісінуінде
   

1. 
   Геринг-Брейер рефлексінің кешігуі
   
2. 
   Геринг-Брейер рефлексінің жылдамдауы
   
3. 
   өкпе тіні серпімділігінің төмендеуі
   
4. 
   тыныс алу орталығының көмірқышқыл газына сезімталдығының төмендеуі
   
5. 
   жоғарғы тыныс жолдарында ауа легіне кедергінің жоғарылауы
   

1. 
   демді тарту мен демді шығару арақатынасы өзгерген тыныс
   
2. 
   тыныс кезеңдерінің апноэ кезеңдерімен кезектесетін тыныс
   

1. 
   жиілеген тыныс
   

3. 
   тереңдігі өзгерген тыныс
   
4. 
   тыныстың тоқтауы
   

1. 
   тыныс алу орталығының көмір қышқылы газына сезімталдығы төмендеуінің
   

1. 
   тыныс алу орталығының көмір қышқылы газына сезімталдығы жоғарылауының
   

2. 
   тыныс алу орталығының қатты қозуының
   
3. 
   тыныс алу орталығының инспирациялық нейрондарының тұрақты
   

E) Геринг-Брейер рефлексінің жылдамдауының

1. 
   Биот тынысы
   

1. 
   Куссмауль тынысы
   

2. 
   тахипноэ
   
3. 
   брадипноэ
   
4. 
   гаспинг-тыныс
   

1. 
   биіктік ауруында
   

1. 
   АҚ жоғарылағанда
   

2. 
   пневмонияда
   
3. 
   есірткілер әсер еткенде
   
4. 
   көмей ісінгенде
   

1. 
   АҚ төмендегенде
   
2. 
   тыныс алу орталығы тежелгенде
   

1. 
   өкпе ателектазында
   

3. 
   гипоксияда
   
4. 
   пневмонияда
   

1. 
   АҚ жоғарылауымен
   

1. 
   экспирациялық тыныспен
   

2. 
   тахикардиямен
   
3. 
   инспирациялық ентікпен
   
4. 
   симпатикалық жүйке жүйесі межеқуатының жоғарылауымен
   

1. 
   АҚ төмендеуімен
   

1. 
   брадикардиямен
   

2. 
   инспирациялық ентікпен
   
3. 
   парасимпатикалық жүйке жүйесі межеқуатының жоғарылауымен
   
4. 
   тыныс алу орталығының салдануымен
   

1. 
   гиперкапния, гипоксемия, газдық ацидоз
   
2. 
   гиперкапния, гипоксемия, газдық алкалоз
   
3. 
   гипокапния, гипероксия
   
4. 
   гипероксия, гиперкапния, алкалоз
   
5. 
   газдық алкалоз
   

1. 
   тітіркендіргіш заттармен дем алғанда (мүсәтір спирті)
   
2. 
   суық немесе ыстық ауамен дем алғанда
   
3. 
   диафрагманың салдануы кезінде
   
4. 
   орталық хеморецепторлардың қозғыштығының әлсіреуінде
   
5. 
   невроздық жағдайларда
   

1. 
   күшті ауырулық тітіркенумен
   
2. 
   Пиквик синдромы пайда болуымен
   
3. 
   «Ундина қарғысы» синдромының пайда болуымен
   
4. 
   есірткі заттармен уланғанда
   
5. 
   тыныс алу орталығынан диафрагмаға бағытталған жолдардың зақымдануында
   

1. 
   ерікті тыныс алуды басқарудың бұзылысы
   
2. 
   Пиквик синдромы пайда болуы
   
3. 
   тыныс алулық автоматизмнің жоғалуы
   
4. 
   «Ундина қарғысы» синдромының пайда болуы
   
5. 
   тыныс алу қозғалысының амплитудасының төмендеуі және кезеңді апноэ
   

1. 
   ұяшық қабырғасының қылтамырларында гидростатикалық қысымның жоғарылауы
   
2. 
   ұяшық қабырғасының қылтамырларында гидростатикалық қысымның төмендеуі
   
3. 
   артериялық қысым деңгейінің айтарлықтай жоғарылауы
   
4. 
   өкпе қылтамырлары және әлвеолоциттердің таралған зақымдануы
   
5. 
   өкпенің жүректік ісінуі
   

1. 
   интерлейкиндер
   
2. 
   өспелердің тіршілігін жоятын жайт (ӨТЖЖ)
   
3. 
   оттегі радикалдары
   
4. 
   протеазаларға қарсылар
   
5. 
   лейкотриендер
   

1. 
   тахипноэ
   
2. 
   ӨТС, ӨЖС төмендеуі, өкпенің функционалдық қалдық көлемінің төмендеуі
   
3. 
   гипоксемия, тиімсіз оксигенотерапия
   
4. 
   айқын цианоз
   
5. 
   Тиффно индексінің жоғарылауы
   

1. 
   ұяшықтар қабырғасында гиалиннің шөгуі
   
2. 
   сурфактанттың жетіспеушілігі
   
3. 
   өкпе тіні созылғыштығының төмендеуі
   
4. 
   жоғарғы тыныс жолдарының обструкциясы
   
5. 
   кіші бронхылардың жиырылуы
   

1. 
   өкпелік капиллядың эндотелилік жасушасы
   
2. 
   бронхтың шырышты қабатының жасушалары
   
3. 
   тыныстық бронхиоланың эпителий жасушалары
   
4. 
   альвеолоциттердің I түрі
   
5. 
   альвеолоциттердің II түрі
   

1. 
   нейтрофильдермен сіңбеленген ұяшықтар
   
2. 
   ұяшық қабырғаларының фиброзы
   
3. 
   өкпенің желдетілуінің жоғарылауы
   
4. 
   ұяшық мембраналарының гиалинозы және бүріскен ұяшықтар
   
5. 
   өкпенің қалыпты құрылымы
   

1. 
   шала туылу → ателектаз → сурфактант түзілуінің төмендеуі → гиповентиляция → гипоксемия, гиперкапния → гиповентиляция
   
2. 
   шала туылу → сурфактант түзілуінің төмендеуі → ателектаз → гиповентиляция → гипоксемия, гиперкапния → гиповентиляция → сурфактант түзілуінің төмендеуі
   
3. 
   шала туылу → ателектаз → сурфактант түзілуінің төмендеуі → гипоксемия, гиперкапния → гиповентиляция → ателектаз
   
4. 
   шала туылу → ателектаз → гиповентиляция → сурфактант түзілуінің төмендеуі → гипоксемия, гиперкапния
   
5. 
   шала туылу → сурфактант түзілуінің төмендеуі → гиповентиляция → гиповентиляция→ ателектаз
   

• 
  желдетілулік, диффузиялық және перфузиялық тыныс жеткіліксіздігінің патогенезін түсіндіре алу
  
• 
  Бронхообструкциялық синдромның, өкпе тінінің тығыздалу синдромының патогенезін түсіндіре алу
  
• 
  Қанның газдық құрамы мен спирометрлік көрсеткіштер бойынша сыртқы тыныс бұзылыстарының түрлерін анықтау;
  

2) Сабақтың мультимедиялық қойылым

Ситуациялық есептердің жауаптары

Тақырыбы «Cыртқы тыныс жеткіліксіздігінің түрлері. Өкпе ұяшықтық гипо- және гипервентиляция»

№ 1 тапсырма

1. 
   Кеңірдек тарылғанда брадипноэ қалыптасып, содан демді ішке тарту кезеңі ұзарады және қиындайды (стеноздық тыныс дамиды).
   
2. 
   Стеноздық тынысалудың негізінде демалу кезінде кеңірдектің айқын бітелуімен қабаттасқан Геринг-Брейер рефлексінің кешігуі жатыр. Бұл өз кезегінде өкпе ұяшықтарының баяу толуына және тыныс орталығының қозу жағдайының ұзаққа созылуына әкеледі.
   
3. 
   Бұндай тыныс алудың өзгерістері жоғарғы тыныс жолдарының тарылуымен жүретін көптеген ауруларда дамиды. Мәселен, күл ауруында, көмей ісінуінде немесе өспесінде, дауыс байламы жиырылып қалғанда, тыныс жолдарына кесек бөгде заттар түскенде дамиды.
   

Тыныс алу жолдарында түзілетін оң қысым нәтижесінде кеудеден тыс тыныс алу жолдарының дерті кезінде олардың олардың кеңістігі ұлғайып, бітелу деңгейі азаяды. Демалу кезінде тыныс алу жолдарындағы теріс қысым айналасындағы (атмосфералық) қысымнан төмендеп, тыныс алу жолдарындарының тарылуына әкеледі. Кеудеішілік тыныс жолдарының дерттерінде демді шығарғандағы плевралдық оң қысым тыныс алу жолдарының кеңістігін тарылтса, демді ішке алғанда плевралдық теріс қысым – кеңітеді.

№ 3 тапсырма

1. 
   Тыныс үстіртін және жиі болады (полипноэ немесе тахипноэ)
   
2. 
   Жасанды гидроторакс өкпе сыйымдылығының азаюын, өкпенің қозғалуы шектелуін және тыныс алу беткейінің азаюын туындатады. Гидроторакспен қысылмай қалған ұяшықтар бөлігі, қалыптағыдан бұрын ауаға толып, Геринг-Брейер рефлексін тездетеді. Әрі қарай демді ішке тарту демді шығарумен ауысады. Соған сәйкес дем шығарғанда, қызмет атқарушы ұяшықтардың басылуы тез жүреді де, дем шығару мен дем алу тез алмасады. Негізінен тахипноэ кезінде өлі кеңістік желденеді, сондықтан қанның газдық (анатомиялық та және функционалдық та) құрамы өзгереді.
   
3. 
   Пневмония, ателектаз
   

1. 
   Обструкциялық бұзылыс
   
2. 
   Рестрикциялық бұзылыс
   

№ 1 есеп

D жауабы. Ірі бронх тесігінің жабылуы қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылысымен қабаттаспайды. Бітелген бронхтан төмен өкпе аумағы тесіледі, бірақ желденбейді. Бұл аумақта газ алмасу болмайды және желденудің перфузияға қатынасы айқын төмендейді. Сондықтан рО₂ төмендеп, ал рСО₂ жоғарылайды, соған сәйкес рН төмендейді.

№ 2 есеп

С жауабы. Артериялық қантамырдың тромбоэмболиясы кезінде өкпе аймағында қан ағымы төмендейді, бірақ өкпенің желдетілуі жалғаса береді, сондықтан өкпе ұяшықтарында рО₂ және рСО₂ дем алу кезіндегідей болады.

№ 3 есеп

D жауабы. Тыныштық жағдайында бір өкпенің қан тамырлары қанның кіші қанайналымы шеңбері арқылы өтуін қамтамасыз етеді. Бірақ жүктеме кезінде өкпе арқылы өтетін қанның артық көлемін теңгере алмайды.

№ 4 есеп

1. 
   Берілген науқастың өкпелік перфузиясының патогенезі қандай? Қосжарғақты қақпақшаның тарылуы → өкпе көктамырларында қан қысымының жоғарылауы (қылтамырсоңылық гипертензия) → өкпе артериоласының тарылуы, қылтамыралдылық гипертензия (Китаев рефлексі).
   
2. 
   ӨТС және ТӨС даму тетігінің төмендеуін түсіндіріңіз. Өкпедегі қанның іркілуі олардың керіліп созылуының төмендеуімен түсіндіріледі, сондықтан ӨТС және ТӨС азаяды.
   
3. 
   Бронхообструкциялық синдром туралы ойлауға бола ма? Берілген науқастағы Тиффно индексінің қалыпты болуы тыныс алу өткізгіштігінің бұзылысына қарама қарсы екендігін білдіреді.
   

Тақырыбы: Сыртқы тыныстың орталық реттелу тетігінің бұзылысы.

№ 1 тапсырма

1. 
   Ацидоз кезінде гиперпноэ қалыптасады. Патогенезінде тыныс орталығын көп жинақталған Н⁺ тітіркендіруі маңызды орын алады.
   
2. 
   Ацидоз кезіндегі гиперпноэның СО₂ сыртқа шығарып, ацидоздың әрі қарай дамуын шектейтін теңгерілу маңызы бар. Дегенмен, организмнен СО₂ артық мөлшерін шығара отырып, түрлі зиянды зардаптары болатын газдық алкалоздың даму қаупі бар.
   

1. 
   Жоғарғы тыныс жолдарының қатты тітіркендіргенде туындаған тыныс алудың рефлекстік өзгерістері: біріншіден, апноэ дамуы дем алатын ауадағы қауіпті газдардан сақтандырады. Екіншіден, ұзаққа созылған рефлекстік апноэ асфиксияға және өлімге әкелуі мүмкін.
   
2. 
   Аммиак буымен дем алғанда пайда болған апноэ дамуында жоғарғы тыныс жолдарының экстерорецепторларының тітіркенуінен тыныс орталығының рефлекстік тежелуі маңызды. Бұл, аммиак буы әсер етуінен алдын-ала, новокаинмен рецепторларға тосқауыл жасағанда, тыныс орталығы қызметінде өзгерістер туындамайтынын дәлелдейді.
   

1. 
   Жасанды гипервентиляция қанның газдық құрамының өзгеруіне (гипокапния) және газдық алкалоз дамуына алып келеді. Бұл жағдайда тыныс алу орталығының протонмен және көмір қышқыл газымен әсерленуі шектеледі, апноэ дамиды. Белгілі бір уақыттан кейін зат алмасу үрдістері қанда протондар мен көмір қышқыл газының жиналуына әкеледі, ол тамыр орталығын әсерлендіреді, тыныс алуды қалыпқа келтіреді.
   
2. 
   Жасанды гипервентиляциядан кейін ауыртатын ықпал еткенде, тыныс алу тез арада қалпына келеді, ол ауыру сезімін қабылдағыштардан шыққан серпіндермен тыныс орталығының әсерленуінің нәтижесінде дамиды.
   
3. 
   Гипервентиляциядан кейін, тыныстың өздігінен қайта қалпына келуінің жасанды түрінен айырмашылығы, өздігінен қалпына келуі кезінде, бір тыныс оралымынан екіншісіне қарай тыныс қозғалыстарының ауытқуы төменнен қалыптыға дейін біртіндеп жоғарылайды. Ал, жасандыда тыныс алу қозғалыстарының амплитудасының қалпына келуі бірден болады.
   
4. 
   Адамда гипервентиляция организм қажеттілігіне сәйкес өкпе вентиляциясының өзгеруіне бағытталған, физиологиялық жағдайларда тыныс жүйесінің серпілісі ретінде дамуы мүмкін. Гипервентиляция күшті эмоциялар әсерінен және денені суық немесе ыстық суға батырғанда байқалуы мүмкін. Гипервентиляция тағы да газдық емес ацидозда, анемияда, қанда оттегінің үлестік қысымының төмендеуінде немесе қанда көмір қышқыл газының үлестік қысымының көтерілгенінде дамиды.
   

15 мин –Чейн-Стокс тынысы

30 мин –Биот тынысы

40 мин –Куссмауль тынысы

№ 5 тапсырма

№ 1 есеп. Жауабы D. Барбитураттар тыныс алу орталығын тежейді,осының нәтижесінде гиповентиляция →гипоксемия, гиперкапния, ацидоз дамиды.

№ 2 есеп

1. 
   ӨЖС-ның ұлғаюы өкпе тінінің созылғыштығы мен серпімділігінің бұзылғанын дәлелдейді. Мұны сонымен қатар тыныс алу мен шығарудың резервтік көлемі мен ӨТС-ның төмендеуі дәлелдейді .
   
2. 
   Тиффно индексінің төмендеуі төменгі тыныс жолдарының өткізгіштігінің нашарлағанын дәлелдеп, демікпелік құрамбөлшек туралы ойлауға мүмкіндік береді .
   
3. 
   Өкпенің диффузиялық қабілеті бұзылған жағдайда өздігінен гипервентиляция сынамасы кезінде гипоксемия күшеюі мүмкін.
   
4. 
   Альвеолярлық гиповентиляцияның обструкциялық түрі (эмфизема кезіндегі бронхтардың обструкциясының қақпақшалық түрі), сонымен қатар бронхиолоспазм нәтижесінде дамыған демікпелік құрамбөлшек. Тексеру үшін бронхолитиктермен сынау жасау керек.
   

1. 
   Артериалық гипоксемия, веналық гипоксемия, артериялық гиперкапния - тыныс жеткіліксіздігінің II түрінің дамығандығын дәлелдейді (гипоксемиялық -гиперкапниялық).
   
2. 
   Спирограммада: тахипноэ, тыныс шығарудың резервтік көлемінің және Тиффно индексінің төмендеуі байқалады.
   
3. 
   Пневмотахограммада: П_пик, болмашы төмендеуі, П₅₀ және П₂₅ айқын төмендеуі, төменгі тыныс жолдарының обструкциясын дәлелдейді.
   
4. 
   Спирограмманың өзгеруі вентиляциялық тыныс жеткіліксіздігінің обструкциялық түрінің бар екенін дәлелдейді. Әсіресе дем шығару кезеңі қиындайды .
   
5. 
   Қан анализінде эозинофильдік лейкоцитоз. Атопиялық аллергиялық серпіліс жайында ойлауға болады. Науқаста бронх демікпесінің атопиялық түрі болуы мүмкін. Сыртқы тыныс жеткіліксіздігінің дамуына аллергиялық серпілістердің реагиндік түрінің дәнекерлері гистамин және C₄ D₄ лейкотриендердің әсерінен бронх қабырғасының тегісеттерінің тұрақты жиырылуы әсер етеді. Гистамин бронхтардың шырышты қабатының ісінуі мен ондағы бездердің сөлденісін жоғарылатады.
   

Теңгерулік көріністер: эритропоэздің әсерленуі (ретикулоцитоз) → эритроцитоз, тахикардия, ҚМК – ң ұлғаюы, оттегінің артерио-веноздық айырмашылығының ұлғаюы.