Митоз (Ежелгі грек тілі μίτος«жіп») — дене (соматикалық) жасушалардың бөлінуі. Митоз жасуша көбеюінің бір түрі, ол ДНК ақпаратын толық қатесіз кошіреді, жаңа жасуша тудырады
жүктеу/скачать 18,21 Kb.
|
мейоз
|
Митоз туралы түсінік Митоз (Ежелгі грек тілі μίτος«жіп») — дене (соматикалық) жасушалардың бөлінуі. Митоз жасуша көбеюінің бір түрі, ол ДНК ақпаратын толық қатесіз кошіреді, жаңа жасуша тудырады. Митозтоздық бөлінуі кезінде бір диплойдты жасушадан (2n) генетикалық материалы теңдей бөлінген екі диплойдті жасуша түзілген. Митоздың биологиялық маңызы - хромосома санының екі еселенуі және олардың жас клеткаларға тең бөлінуі. Жасушалардың бөлінуге дайындық кезеңі — интерфаза кезеңінде, сонымен қатар митоз барысында бірінен соң бірі жүретін және өзара байланысты процестер жиынтығын митоздық цикл деп атайды, ол тіршілік циклінің бір бөлігін құрайды. Митоз 4 фазадан тұрады. Митоз көп жасушалы ағзалар жасушарының көбеюінің негізгі жолы болып табылады. Мейоз (гр. meіosіs — кішірею, азаю) — жетіліп келе жатқан жыныс жасушаларының (гаметалардың) бөлінуінен хромосомалар санының азаюы (редукциясы). Мейоз кезінде әрбір жасуша екі рет, ал хромосомалар бір-ақ рет бөлінеді. Осының нәтижесінде жасушалардың гаметадағы хромосомалар саны бастапқы кезеңдегіден екі есе азаяды. Мейоздың бөліну уақытындағы екі сатысын 1-мейоз және 2-мейоз деп атайды. Әрбір мейоздық бөлінуде төрт сатысы бар: профаза, метафаза, анафаза және телофаза. Мейоздың арқасында гаметалар барлық уақытта гаплоидты жағдайда болады, бұл организмнің дене жасушаларының диплоидтығын сақтауға мүмкіншілік береді. 1-кезең 1-мейоздың профазасы лептотена, зиготена, пахитена, диплотена және диакинез секілді бес кіші кезеңдерден тұрады. Лептотенаға (жіңішке жіпшелер сатысы) хромосомалардың тығыздалуы және спираль тәрізденуі тән. Зиготена (жіпшелердің бірігу сатысы) кезінде гомологты хромосомалар бір-біріне жақындап ұзына бойы жұптанады да, коньюгацияланады. Пахитена сатысында (жуан жіпшелер сатысы) гомологты хромосомалардың хроматидтері айқасады (кроссинговер). Диплотена (екі жіпшелер сатысы) гомологтар бір-бірінен ажырасуынан және хиазма пайда болуынан басталады. Диакинез (екі жіпшелердің ажырасу сатысы) хромосомалардың барынша жуанданып және спираль тәрізденуімен сипатталады; Метафаза кезінде шпиндельдің микротүтікшелі талшықтары гомологты хромосомалардың центромерлеріне және жасушаның қарама-қарсы полюстеріне жабысады; Бұл қарама-қарсы полюстерде микротүтікшелерге апа-сіңілі хроматидтердің центромерлері бекітілген митоз кезінде пайда болатын жағдайға қарама-қарсы құбылыс. Бұл фазада қайталанатын гомологты хромосомалар бөлінеді, өйткені олар шпиндельдің микротүтікшелерінің арқасында жасушаның қарама-қарсы полюстеріне қарай «тартылады». Демек, әр полюсте хромосомалардың кездейсоқ тіркесімі кездеседі, бірақ әр гомологтық жұптың тек бір мүшесі. Анафаза I кезінде апа-хроматидтер бір-біріне өздерінің центромерлері арқылы жабысады, бұл митоздан ерекшеленеді, өйткені митоздық анафаза кезінде апа-хроматидтер жасушаның қарама-қарсы полюстерінде бөлінеді. Осы кезде хроматидтер «деконденса», яғни микроскопта аз көрініп, тән формасын жоғалтады. Ядролық қабық қайта құрылып, хромосомалардың гаплоидты санына ие, бірақ қайталанатын хромосомалардан тұратын (олардың екі хроматидтерімен) цитокинез немесе еншілес жасушалардың бөлінуі жүреді. I телофаза мен келесі мейоздық бөліну арасында интеркинез деп аталатын қысқа уақыт бар, бірақ ол барлық организмдерде бола бермейді. 2- кезең
Ақырында, ядролық қабық жоғалып кетеді де, қарама-қарсы полюстердегі микротүтікшелер әр хроматидтің центромерасына жетеді және олар жасушаның экваторлық жазықтығына сәйкес келеді. ІІ метафазада хромосомалар центромераларымен ұршық жіпшелерге жабысып, метафаза пластинкасында орналасады. ІІ анафазада әр центромера екі бөлініп, жаңа хроматидтер хромосомаларға айналып, қарама-қарсы полюстерге орналасады. Бұл кезеңде апа-хроматидтер бөлінеді, өйткені олар клетканың қарама-қарсы полюстеріне қарай ығысқан. Осы сәттен бастап әрбір хроматид тәуелсіз хромосома болып саналады. ІІ телофаза екі гаплоидтық ядроның сыртында ядролық мембрана құрылуымен аяқталады. жүктеу/скачать 18,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|