Классикалық психоанализде
өзiн-өзi тану бейсанада ығыстыру
ұғымымен сипатталынады. Австриялық психолог және психиатр
З. Фрейд
ығыстыруға
агрессивтi
және
сексуалды
тенденцияны
жатқызады.
Психоаналитиктiң мұндағы рөлi емделушіге (пациентке) арнайы психоанализ
техникасын қолдана көмек беру. З. Фрейд шәкiртi австриялық
психиатр А.
Адлер
өзін-өзі танудың мән-мағынасын адамның өзінің алдына қойған шынайы
мақсатын танудан көреді.
Гештальттерапияда
өзін-өзі тану адамның тұлғалық кемелге жетудегі
жетістік құралы ретінде қарастырылады.
Неміс психологы Ф. Перлз
тұлғалық
кемел сапасындағы көрсеткішін мынандай түрге бөліп көрсетеді.
1. Басқаларға емес, өзіне демеулік, көмек көрсете алу.
2. Жауапкершілікті өз мойнына алу.
3. Қиын жағдайда өзіндік ресурсын жеделдету.
4. Дағдарыстан шығу үшін тәуекелге бару [6, б. 23 Маралов В.Г. Основы
самопознания и саморазвития].
Гуманистік психологияда
өзін-өзі тану тұлғаның өзіндік даму
жағдайымен, өзін-өзі жетілдірумен қарастырылады. Бұл бағыттың өкілі
американдық ғалым К. Роджерс
адам құрамын реалды «Мен» және идеалды
«Мен» деп бөліп көрсетеді, ал адам өміріне әсерін тигізетін әлеуметтік ортаны
қосымша етіп алады.
Реалды «Мен» - өзі туралы ой, сезімі, талпынысы тағы солсияқты
елестету жүйесі.
Идеалды «Мен»- адам болашақта қандай болғысы келетiнi, терең ойлауы
мен өзiнiң тәжiрибесi.
Әлеуметтік орта - бұл басқа адамдардың баға беруi (адамның құндылығы,
көзқарасы, iс-әрекетi, нормасы тағы сол сияқты).
Реалды «мен» және идеалды мен өзара сәйкес келмеуi мазасыздықты,
әрекеттiң бейiмделе алмауы, әртүрлi психологиялық мәселелер туындайды.
Сонымен,
В.Г. Маралов бойынша
өзiн-өзi тану - өзiндiк тәжiрибенi
меңгеру құралы: адам өзiн-өзiн тануда тұлғалық өсу қабiлетiн, өзiн-өзi
жетiлдiру, өмiр қуанышын сезiну, өмiр мәнiн түсiне алуы. Өзiн-өзi танудың
мәнi позитивтi және негативтi болып екiге бөлiнедi.
Позитивтi мәнi – кез келген жұмыс жағдайы, белгiлi бiр мақсатқа жету
үшiн, жұмыс сәттi болу үшiн талаптың қойылуы, қарым-қатынасты нығайтуда,
өз мүмкiншiлiгiн арттыру және бұл қасиеттердi адам өз бойынан тануы.
Негативтi мәнi - өзi жайлы жақсы танып бiле алмағандықтан, адам күштi
және әлсiз жақтарын мұттәйiм мақсатта қолдануы, өз амбициясын, өз
талаптарын қанағаттандыру тағы басқа.
Психологияда өзін-өзі тану саласын алғаш атап көрсеткен
Достарыңызбен бөлісу: |
