Монография түркістан, 2010 жыл Пікір жазғандар: Ә. Жолдасбеков- педагогика ғылымдарының докторы,профессор


- бағалау және өзіндік бағам әдістері



бет61/226
Дата22.12.2021
өлшемі4,7 Mb.
#585
түріМонография
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   226
- бағалау және өзіндік бағам әдістері, бұлардың көмегінің арқасында әртүрлі қылық-әрекет бағаланады, іс-әрекетке болған ынта қолдау табады, тәрбиеленушілер өз әрекет қылығын өзінше реттеп, түзетуге жәрдем алады (сын, мадақ, ескерту, жаза, сенім, қадағалау, өзіндік қадағалау, өзіндік сын жағдайлары).

6.7. Шәкірттерге жанама ықпал жасау әдістері
Жанама әдістердің тәрбиелік ықпалы бүркемелі, көзге түсе бермейді. Мұндай тікелей болмаған тәсіл-әрекет тәрбиелік қауіптер жағдайларында педагогтың арнайы көздеп, әлсіздерге жәрдем беру мақсатында қолданылады.

Педагогтар тарапынан қолданылатын көптеген әдістер арасында әбден танымал болған келесідей түрлерін атауға болады.

Күні ілгері сенім арту (А.С.Макаренко) жағдайына тән сипат – сенім әлі бекіп, қатаймаған, бірақ оны ақтауға дайын тұлғаға артылады. Жолдастары не бала алдында беделі бар ересек тарапынан сенім білдіру шарттары жасалады.

Мәжбүрлемей бойсындыру (Т.Е. Конников) жағдайы – бұл нақты жағдай ықпалының педагогтың қатқыл талабынан болмай, әрекет-қылыққа деген бұрыннан бар ынта-ықыластың жүзеге келіп, әрбір шәкірттің ұжым өміріне белсенді араласуына жол ашып, субъект бағыт, бағдарымен шығармашыл әріптестіктің қалануы.

Еркін таңдау (О.С.Богданова, В.А Краковский) жағдайы. Мұнда бала қандай да қажеттік талабына кезіктіріліп, оны қамсыздандыру жолын өзбетінше табуына мүмкіндік беріледі. Кейде таңдау дау-дамайлы сипат алуы мүмкін, оның себебі – бірі екіншісіне қайшы келген шәкірт қызығулары мен ұстаным көзқарастары.

Сәйкестендіру (Х.Й.Лийметс) жағдайында бұрыннан бар тәжірибеге негізделіп адамға баға беріліп, әрекет қылығы айқындалудан тұлға жағдай субъектіне айналады. Педагогикалық тәжірибеде мұндай жасанды жағдай ұжым өмірінің болашағы жөнінде сөз қозғалып, тәрбиеленушілерде өз ұжымын басқалармен салыстыру қажеттігі туындағанда түзіледі. Ал жеке тұлғаға орай бұл жағдайды педагог шәкірте өзін өзі жетілдіру, өзіндік тәрбие ынтасын ояту (сен, немене, одан кембісің?) мақсатында жасайды.

Бәсеке – жарыс (А.Н.Лутошкин) жағдайы тұлғаның басқадан тәуірірек болу ниетіне ғана негізделместен, ерік күшін жұмсауды да қажет етеді. Соның арқасында ол өзгелермен салыстырғанда жоғары нәтижеге келуді, оңтайлы да тиімді көрсеткіштерді қолға түсіруді көздейді. Мұндайдағы табыс ресми мойындалуы тиіс: бірінші орын, балл саны, марапат парағы және т.б.

Табыс жағдайы (О.С.Газманов, В.А.Краковский, А.С.Белкин) тәрбиелік қызметтер желісінде өте кең қолданылатын әдіс. Бұл жағдай ұжым не жеке балаға қолдау көрсету қажет болса, олардың дамуындағы ұнамды өзгерістерді бекіту, өз күштеріне деген сенімсіздіктерін жеңу, өз мүмкіндіктеріне жаңаша назар аударуға баулу үшін іске қосылады. Табыс мұндайда кепілді, алайда оның күні ілгері жоспарланғанын тәрбиеленушілер сезбегені дұрыс. Табыстың шынайылығын қамтамасыз еткен жөн, ал олай болмаған кері жағдайда топ ішінде не балалар қатынасында келеңсіз пікір, әрекеттер туындауы мүмкін. Ұжым не тұлғаның саналы күш жұмсап, табысқа жету ниетінің болуы-міндетті шарт.

Шығармашылықты жағдай (В.А.Краковский) мәні: қандай да шарттар жасаумен шәкірттер бойына біткен қанатты ой, тәтті қиял, фантазиялық шарықтау, суырып салма қабілеттері, қасиеттерінің толып-тасып, қалыптан тыс жағдайдан құтыла білу не икемдеу ептіліктеріне қолдау көрсету.

Тәрбиелік істер формасы – бұл педагогтар мен тәрбиеленушілер арасындағы қарым-қатынастарды сипаттаушы педагогикалық үдеріс бөлшектерінің ішкі байланыстарын бейнелейтін тәрбиелік әрекеттер ұйымдастыру жолы. Педагогикалық әдебиеттерде, әдетте, тәрбиелеу формалары шәкірттерді ұйымдастыру жағдайларына сәйкес келесідей топтастыру түрлерінде беріліп жүр:

- жалпыға бірдей (фронталь);

- топтық (үйірмелік);

- жеке-даралықты;

Тәрбиелік ықпал әдістеріне тәуелді басқа да топтастыру амалдары кездесіп қалады:

- сөздік (дәрісбаян, конференция);

- тәжірибелік (саяхаттар, жарыстар);

- көрнекілікті (музейлер, көркем суреттер);

Тәрбиелік істер формалары ықпал мезеттері бойынша да ажыралады:

- сабақтық;

- сабақтан тыс (мектептен тыс);

Тәрбие жұмыстарының әрқилы формаларының тиімділігі бала санымен, жыл мезгілімен,балалардың жас шағы және педагог тұлғасына байланысты айқындалады.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   226




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет