М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан
Дөңгелек ауыздыларға жалпы сипаттама
жүктеу/скачать 2,01 Mb.
|
| Дөңгелек ауыздыларға жалпы сипаттама
Бұл класқа екі отряд: 1.Миксиндер (Myxiniformes) 2.Миногалар (Petromyzoniformes). Осы дөңгелек ауыздыларды төменгі сатыдағы хордалылармен салыстырсақ, біршама прогресстік белгілерін байқаймыз. Олар: 1.Нерв түтігінің алдыңғы бөлігі бас миына айналған, күрделенген бес бөліктен тұратын формалары айқындалған. Бұның өзі дөңгелекауыздылардың тіршілік кеңістігіне активті бағдарға мүмкіндігінің бар екендігін байқаймыз. 2.Сырт пішінімен жалпы биология жағынан балықтарға жақын тұрады 3.Пішіні мен қоректену формасы жартылай паразиттік қасиетке әкелген: Сорғыш ауыз 4.Мүйізді ерінтістерімен тіл ұшы айыр тістері өте сілекейлі тері жабындысы (күйіс) қабыршақсыз жауынан қорғаныс қабілеттілігінің жақсаруы болған, егер ежелгі жақсыздар силур-девон дәуірініде денесінде күшті тері сауыт қаптағанын ескерсек. Қазір, олар тек қазба күйінде ғана кездеседі. Олардан қалған ұрпақтар-осы заманғы дөңгелекауыздыларға біріктірілген. Олардың отрядтық белгілері үш жылда зерттеледі. 2.2. Жақауыздылар шеміршекті балықтарға жалпы сипаттама. 2.2.1. Тақтажелбезектілер Құрылысы жағынан прогрессивтік белгілеріне қарағанда қарапайым белгілері басымырақ, осы заманға дейін сақталып келген азғана (730 тарта түрлер) шеміршекті балықттар тобы. 1-ден; қаңқалары өмір бойы шеміршекті болып қалған. 2-ден; терісі қарапайым плакойдты қабыршақпен (кейде жалаңаш) жабылған. 3-ден; желбезек саңылаулары 5-7 жұп әрқайсысы жеке сыртқы ортаға ашылған (плащты акула және химерден басқасы). Осы қарапайым белгілерінен басқа шеміршекті балықтарда прогрессивтік белгілері бар. 1-ден, алдыңғы ми үстінде жүйке клеткаларының шоғырлануы 2-ден, іштей ұрықтануы, ал көпшілік түрлерінде ұрпақтарын жұмыртқа тірі тууы 3-ден, көлемдер әртүрлі 20 см -15 және 20 м. дейін болып келген. Каспий теңізінен басқа теңіз және мұхиттарға тараған. Кейбір түрлері өзен арнасына дейін баруға (тұщы суға) бейімделген. Бұлардың жалпы шоғырланған аймағы көбіне тропиктік ендіктерде. Мұхиттың, аралдық елдері үшін кәсіптік маңызы бар. Шеміршекті балықтар класын екі класс тармағына топтастырған. 1.Тақтажелбезектілер (Elacmobranchi) 2.Бүтінбастылар (Holocephali) 2.2.1.Тақтажелбезектілер Бұл класс тармағына екі отряд – Акула (Selachomorpha) және (Batomorpha) жатады. Кейде ғалымдар оларды отрядүстіне (Константинов и др. 200,2004) біріктірген. Тақтажелбезектілерге тән плакойдты қабыршақтың болуы, желбезек саңылауларының жеке-жеке ашылуы, клоаклерінің болуы. Көпшілігіне бас алды рострум деп аталатын үшкір өсіндінің болуы, аузы құрсақ жағында денесіне көлденең орналасуы. Бас сауыты көбіне гиостилді, сиректеу амфистилді (бүтінбасты-химерде) болып келген. Олардың құрылысы, ерекшеліктерін біз зертханалық жұмыстарда танысамыз. 2.2.2. Бүтінбастылар (цельноголовые или слитночерепные) өте аз көлемде кездесетін және тақтажелбезектілерден біршама жақсы оқшауланған шеміршекті балықтар тобы. Терең суда тіршілікке бейімделуге байланысты тарамдалу белгілерімен қарапайым бейімделуіне байланысты белгілері мен қарапайым белгілері сақталған. Көпшілігінде ұршықтәріздес ұзарып келген тұлғасы құйрығына қарай жіңішкере келіп, жіпке ұқсап кетеді. -Рострум қоры бәрінде қалыптасқан. -Тері жабындысы жалаңаш, қабыршақсыз -Бүйір сызықтары айрықша жылға аяқтанып орналасқан. - Сыртқы желбезек қуысы тері қатпары мен жабылған -Өстік қаңқасы қарапайым, негізінен хордадан тұрады. -Бас қаңқасы аутостимді -Асқорыту түтігі нашар күрделенген -Ұрықтануы іштей.Әдетте –жұмыртқадан болады,қалың қабықпен жабылған. Бұлар азғана топ (30 тарта түрлер) бәріде сирек кездеседі. Атлант -Үнді-Тынық мұхиттардың Солтүстік, Оңтүстік жарты шарынада кездеседі.Кәсіптік маңызы жоқ..Олар терең суға бейімделген (1000 м. тереңдеу). Су түбі омыртқасыздар мен қоректенеді. ТМД елдері территориясына мурман жағалауы солтүстік теңіздеріне химер, немесе теңіз мысығы атымен белгілі түрі ауланады, орташа – 1.5м. көлемінде. жүктеу/скачать 2,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|