Дәріс 22
Тақырып: Генетикалық ақпарат
Дәрістің мақсаты: генетикалық ақпараттың негіздерімен таныстыру
Тірек сөздер: гендер, геном, генетикалық код
Негізгі сұрақтар және қысқаша мазмұны
Ген. Генетикалық кодтың қасиеттері
Ген – тұқым қуалаушылықтың материалдық бірлігі, ДНҚ молекуласының бөлігі болып табылады. Белгілі бір геннің хромосомада орналасуы орнын локус деп атайды. Гендердің жиынтығын геном дейді.
Қорыта айтқанда, геном деп ДНҚ-ның бүкіл молекуласын айтады. Әрбір ген бір белок құрылымы (п-п тізбек) туралы хабарды сақтайды («бір ген – бір п-п тізбек»).
Химиялық жағынан ген бір бірімен байланысқан нуклеотидтердің ұзын тізбегі болып келеді. Мысалы, белок молекуласы 300 а.қ. қалдығынан тұратын болса, онда геннің ұзындығы, яғни ДНҚ-нің бөлігі 900 нуклеотидке тең.
Белоктың құрамына кіретін амин қышқылының түрі, оның орналасу реттері гендердегі сақтаулы хабарға байланысты.
Генетикалық код жөніндегі жетістіктер:
генетикалық код триплетті, яғни көршілес үш нуклеотидтің қиысуы /комбинациясы/ бір амин қышқылын кодтайды;
азғындығы, яғни бір амин қышқылы бірнеше кодондармен кодталады;
кодондар бірін бірі жаппайды, яғни нуклеотидтердің бірізділігі бір бағытта қатарымен есептеледі, триплеттен сон триплет келеді;
генетикалық код әмбебап, яғни барлық организмдер мен вирустар үшін ол жалғыз ғана
Достарыңызбен бөлісу: |
