ИГРА – вид непродуктивной деятельности, мотив которой заключается не в ее результатах, а самом процессе. В истории человеческого общества переплеталась с магией, культовым поведением: тесно связана со спортом, военными и другими тренировками, искусством (особенно его исполнительскими формами). Имеет важное значение в воспитании, обучении и развитии детей как средство психологической подготовки к будущим жизненным ситуациям.
ОЙЫН - мәні оның нәтижесімен емес, үдерістің өзінде көрінетін өнімсіз іс-әрекет түрі. Адам қоғамының тарихында сиқырмен, ғибадат мінез-құлықпен түрленді: спортпен, әскери және басқа да жаттығулармен, өнермен (әсіресе, оның орындаушылық түрілермен) тығыз байланысты. Болашақтағы өмірлік жағдайларға психологиялық дайындық құралы ретінде балаларды тәрбиелеуде, оқытуда және жетілдіруде маңызы зор.
GAME – A kind of unproductive activity, the motive of which is not in its results, and the process itself. In the history of human society interwoven with magic and cult behavior: closely associated with sports, military and other training, art (especially its performing forms). Is important in education, training and development of children as a mean of psychological preparation for future life situations.
ИГРЫ ТЕОРИЯ – комплекс научных концепций и конкретных методик игровой деятельности. Для культурологического знания особый интерес представляют те концепции, которые рассматривают игру как основу возникновения и функционирования всей культуры или ее отдельных форм. Различные версии такого понимания обнаруживаются в творчестве Е. Финка, Хейзинги, Х. Ортеги и Гассета, Г.Гадамера и других культурологов XX в.
ОЙЫН ТЕОРИЯСЫ - ойын іс-әрекетінің ғылыми тұжырымдамалары мен нақты әдістемелері кешені. Мәдениеттанушылық білім үшін ойынды бүкіл мәдениет пен оның жекелеген түрлерінің пайда болуы мен қолданылуының негізі ретінде қарастыратын тұжырымдамалар ерекше қызығушылық тұғызады. Мұндай түсініктің түрлі нұсқалары Е. Финк, Хейзинги, Х. Ортеги мен Гассет, Г. Гадамер мен басқа да ХХ ғасыр мәдениеттанушыларының шығармаларында кездеседі.
GAME THEORY – A set of specific scientific concepts and methods of play. For the cultural knowledge of special interest are the concepts that treat the game as the basis for the emergence and functioning of the entire culture, or some of its forms. Different versions of this understanding are found in the work of E. Fink, Huizinga, J. Ortega and Gasset, G.Gadamera and other culturologists of the 20th century.
ИДЕАЛ (фр. от гр. - идея, первообраз) – конечная цель жизнедеятельности человека, которая сводит все остальные цели к роли средств для ее достижения. Человек видит в достижении этой цели смысл своей деятельности, а иногда и смысл всей жизни (см. смысл жизни).
ИДЕАЛ, МҰРАТ (фр-да гр-тен идеал - алғашқы бейне) – оған қол жеткізу үшін кейінгі барлық мақсатын құрал ретінде пайдаланатын адамның тіршілік қарекетінің түпкі мақсаты. Мұндай мақсатқа жетуде адам өз іс-әрекетінің, ал кейде бүкіл өмірінің мәнін көреді ( қар. өмір мәні).
IDEAL (French from Greek – Idea, prototype) – The ultimate goal of human life, which brings all the other goals to the role of the means for its attainment. A man sees in achieving of this goal the meaning of his work, and sometimes the meaning of life (see Meaning of life).
ИДЕАЛИЗАЦИЯ (от фр. - идеал) – в художественном творчестве выступает как метод художественного обобщения, дающий в чувственно-образной форме образ идеала. И. предстает как изображение поступков, людей, чувств такими, какими они должны быть, как возвышение объекта, как образец.
ДӘРІПТЕУШІЛІК(от фр. - идеал) - көркем шығармада мұрағият бейненің сезімді-бейнелік түрін беретін көркемдік жинақтау әдісі ретінде көрінеді. Д. адам қылығы, сезімдері, адамдар кейіпі ретінде, олар қалай болу керек, сол күйде, нысанның биіктігі ретінде, үлгі ретінде беріледі.
IDEALIZATION (from French - Ideal) – In art serves as a method of artistic generalization, giving in a sense-figurative shape the image of the ideal. I. is presented as an image of actions, people, feelings, as they should be, as the elevation of the object, as an example.
ИДЕАЛИСТИЧЕСКИЙ ТИП КУЛЬТУРЫ – один из трех типов культуры по классификации П.Сорокина, доминирующие ценности которой ориентируются как на небо, так и на землю.
МӘДЕНИЕТТІҢ ИДЕАЛИСТІК ТҮРІ – П. Сорокиннің жіктемесі бойынша, басым құндылығы аспанға қалай бейімделсе, жерге де солай бейімделетін мәдениеттің үш түрінің бірі.
IDEALISTIC TYPE OF CULTURE - In the classification of P. Sorokin – one of three types of culture, the dominant values of which are oriented as on heaven and on the earth.
ИДЕАЦИОНАЛЬНЫЙ ТИП КУЛЬТУРЫ – один из трех типов культуры по П. Сорокину, где единственной реальностью и ценностью признается бог, а чувственный мир с его богатствами, радостями вызывает отрицательное либо безразличное отношение.
МӘДЕНИЕТТІҢ ИДЕАЦИОНАЛДЫҚ ТҮРІ - П. Сорокиннің жіктемесі бойынша, бірден бір нақтылы және құнды болып құдай танылатын, ал оның бай, қуанышты сезім әлемі жағымсыз не парықсыз қатынас тудыратын мәдениеттің үш түрінің бірі.
IDEATIONAL TYPE OF CULTURE – In the classification of P. Sorokin – one of three types of culture, where God is recognized as the only true and value, and a sensual world with its riches, pleasures causes a negative or indifferent attitude.
ИДЕЯ ХУДОЖЕСТВЕННАЯ (от гр. - первообраз) воплощенная в произведении искусства эстетически обобщенная мысль, базирующаяся на определенных мировоззренческих установках. Передается всей целостностью произведения, единством всех его элементов. Главная мысль произведения, в которой заключен его философский, социальный смысл.
КӨРКЕМДІК ИДЕЯ (гр. – алғашқы бейне) – белгілі бір әлемтанымдық қалыпта негізделетін, өнер шығармаларында нақтыланған эстетикалық жағынан жинақталған ой. Шығарманың біртұтастығымен, оның барлық бөліктерінің тұтастығымен жеткізіледі. Шығарманың философиялық, әлеуметтік мәніндегі басты ойы.
CONCEPT ART (from Greek – Prototype) – Embodied in a work of art aesthetically generalized idea, based on certain ideological settings. Transferred to the entire integrity of the work, the unity of all its elements. The main idea of the work, which concluded its philosophical, social meaning.
ИМПРЕССИОНИЗМ (от фр. - впечатление) – направление в искусстве 19 в. Наиболее четкое выражение получило во французской живописи. И. – последнее цельное художественное течение, отмеченное общими стилистическими признаками: изображение мгновенных, как бы случайных ситуаций, фрагментарность композиции, неожиданные ракурсы и точки зрения, свежесть и непосредственность восприятия.
ИМПРЕССИОНИЗМ (фр. - әсер) – ХІХ ғ. өнеріндегі бағыт. Франция бейнелеу өнерінде айқын көрініс тапты. И. – жалпы стильдік белгілерімен: лезде, яғни кездейсоқ жағдайлар көрінісі, композиция үзіндісі, тосын ракурстар, жаңа және тікелей қабылдаумен белгіленген соңғы тұтас көркемдік ағым.
IMPRESSIONISM (from French – Impression) – Art direction in the 19th century. Was most clearly expressed in French painting. I. – the last holistic art flow, marked by common stylistic features: image of instant, as it were accidental, situations, fragmentary compositions, unexpected angles and points of view, the freshness and immediacy of perception.
ИМПРОВИЗАТОР - человек, способный экспромтом, без предварительной подготовки облечь в художественную форму творческий замысел. Способность к импровизации (см. импровизация) формируется средствами универсальной культуры. В ее становлении особое значение имеет развитие творческого воображения (см. воображение).
СУЫРЫПСАЛМА ақын – шығармашылық ойын бірден, алдын ала дайындықсыз көркем түрге келтіруге қабілетті адам. Суырыпсалмалылық (суырып салмалылықты қар.) қабілеті әр жақты мәдениет әдістерімен қалыптасады. Оның қалыптасуында шығармашылық елестету дамуының ерекше маңызы бар. (елестетуді қар.).
IMPROVISER – A man capable of impromptu, who can translate a creative design into artistic form without preliminary preparation. The ability to improvise (see Improvisation) is formed by means of a universal culture. In its formation the development of creative imagination is of particular importance (see Imagination).
ИМПРОВИЗАЦИЯ (фр. от лат. improvisus - неожиданный, внезапный) – высшая форма проявления культурного мастерства, заключающаяся в способности творить произведение без предварительной подготовки, в момент исполнения.
СУЫРЫПСАЛМАЛЫЛЫҚ (фр-да лат. - нан тосынан, кенет) – алдын ала дайындықсыз, халық алдында орындау кезінде шығарманы ойлап, бірден шығару қабілеттілігін танытудағы мәдени шеберлікті білдірудің жоғары түрі.
IMPROVISATION (French from Latin improvisus – Unexpected, sudden) – The highest form of manifestation of cultural skill, the ability to do work without preparation, at the time of execution.
ИНТЕРВАЛ (от лат. intervallum - промежуток, расстояние) – в музыке и акустике соотношение двух звуков по высоте, т.е. частоте колебаний. Если звуки берутся поочередно, И. называется мелодическим, так как образует мелодию (см. мелодия). Если звуки извлекаются одновременно, то образуется гармонический И.
ИНТЕРВАЛ, АРАЛЫҚ (лат. – аралық, ара-қашықтық) - музыка мен акустикада екі дыбыстың жоғарылық, яғни жиілік тербелісі бойынша қатысы. Егер дыбыстар кезектесіп алынса, онда И. әуен тудыратындықтан, әуенді деп аталады (әуенді қар.). Егер дыбыстар бір мезгілде алынса, онда үйлесімді И. деп аталады.
INTERVAL (from Latin intervallum – Gap, distance) – In music and acoustics – the ratio of the two sounds in height, i.e. frequency of oscillation. If the sounds are taken alternately, I. is called melodic, as it forms a melody (see Melody). If the sounds are extracted at the same time, then a harmonic I. occurs.
ИНТЕРПРЕТАЦИЯ (лат.) – 1. истолкование, объяснение, перевод на более понятный язык; 2. способ изучения литературы, сводящийся к разъяснению содержания, стиля, принципов художественной структуры текста; 3. в музыке: понимание глубинного смысла, сущности и передача, донесение его в исполнении, устной или письменной формах.
ИНТЕРПРЕТАЦИЯ (лат.) – 1. түсіндірме, түсініктеме, түсініктірек тілге аудару; 2. мәтіннің мазмұнын, стилін көркемдік, құрылым қағидаларын түсіндіруге жетелейтін әдебиеттерді зерделеу әдісі; 3.музыкада: терең мағынасын, мәнділігін түсіну, ауызша немесе жазбаша түрде орындауда жеткізу.
INTERPRETATION (Latin) – 1. Interpretation, explanation, transfers to a more understandable language; 2. A way to study literature, which is reduced to clarify the content, style, principles of artistic structure of the text; 3. In music – understanding of the deep meaning, essence and transfer it with performance, oral or written forms.
ИСКУССТВО АУДИОВИЗУАЛЬНОЕ (от лат. - слышу, вижу) – современные виды искусства, основанные на одновременном восприятии слухом и зрением: кино, телевидение.
АУДИОВИЗУАЛДЫ ӨНЕР (лат. - есту, көру) - бір мезетте есітіп, көрумен қабылдауға негізделген қазіргі өнер түрлері: кино, теледидар.
ART AUDIOVISUAL (from Latin – Hear, see) – Modern art forms based on the simultaneous perception of hearing and vision: film and television.
ИСКУССТВО - великий эмоционально-нравственный опыт человечества, такой вид деятельности который создает целостную картину мира в единстве мысли и чувства. Специфика И. в том, что оно аппелирует, прежде всего, к чувствам, создает модель вселенной в системе эмоциональных образов, а не логических законов. Именно потому оно имеет высокую ценность, ибо в нем живет бессмертное сердце человечества, та связь времен, которая сама Вечность. В этом – уникальная способность И., являющегося универсальной духовно-практической формой освоения мира. (Б.Кокумбаева).
ӨНЕР – адамзаттың ұлы эмоциялық-өнегелілік тәжірибесі, ой мен сезімнің бірлігінде тұтас сурет тұғызатын іс-әрекет түрі. Өнердің өзіндік ерекшелігі бәрінен бұрын сезімге сүйенетіндігі, әлемнің құрылым үлгісін логикалы заңдармен емес, эмоциялық бейнелер жүйесінде құрайтындығында. Осы себептен ол жоғары құндылыққа ие, өйткені онда мәңгіліктің өзімен байланысты тұратын адамзаттың өшпес жүрегі өмір сүреді. Бұдан әлемді игерудің жан-жақты рухани-тәжірибелік түрі болып табылатын өнердің керемет қабілеті танылады (Б. Қоқымбаева).
ART – The great emotional and moral experience of mankind, an activity that creates a complete picture of the world in the unity of thought and feeling. Specificity of A. is in the fact that it appeals primarily to the senses, creates a model of the universe in the emotional images, rather than logical laws. Just because it has a high value, as there lives immortal heart of humanity in it, that connection of times, which is eternity itself. In this – the unique ability to A., which is a universal spiritual practical form of development of the world. (B.Kokumbaeva).
ИСКУССТВОЗНАНИЕ, искусствоведение – совокупность наук о всех видах художественного творчества, их месте в общей сфере человеческой культуры. И. дает богатейшие материалы для культурологии, так как искусство, являясь зеркалом культуры, представляет ее в наиболее наглядной, выразительной и психологически-доступной форме (см. искусство).
ӨНЕРТАНУ – көркем шығармашылықтың барлық түрлері туралы жиынтық, адамзат мәдениетінің жалпы өрісіндегі олардың орны. Ө. мәдениеттану үшін бай материалдар береді, өйткені өнер мәдениеттің айнасы бола тұрып, оны аса көрнекі, айқын және психологиялық-түсінікті түрде көрсетеді (өнерді қар.).
ART HISTORY – A set of sciences of all kinds of art, their place in the general area of human culture. A. gives the richest materials for culturology as art, being a mirror of culture, is the most intuitive, expressive, and psychologically accessible form (see Art.)
ИСКУССТВО НАРОДНОЕ – искусство, создаваемое и транслируемое (передаваемое) в народной среде. Занимает ведущее положение в традиционных обществах (см. традиц. Общество )
ХАЛЫҚ ӨНЕРІ - халық арасында шағарылатын және таратылатын өнер. Дәстүрлі қоғамдарда жетекші орын алады. (Дәстүрлі қоғамды қараңыз).
FOLK ART – The art produced and broadcast (transmitted) in the national environment. It occupies a leading position in traditional societies (see Traditional Society)
ИСКУССТВО ПЕРВОБЫТНОЕ – умение, мастерство, знание дела, воспринимавшееся древними людьми как сверхъестественный дар, чудо. Ежедневный опыт, все более обогащавший творческие возможности наших предков, связывался с магией и пронизывал все стороны жизни архаического общества. И.П. имело ритуальный характер и дошло до наших дней в виде живописи наскальной.
АЛҒАШҚЫ ҚАУЫМДЫҚ ӨНЕР – ертедегі адамдардың табиғаттан тыс сыйлық, керемет деп қабылданатын ептілігі, шеберлігі, іс білуі. Біздің бабаларымыздың күнделікті тәжірибесі, анағұрлым толысқан шығармашылық мүмкіндіктері сиқырмен байланысты болып, көне қоғам өмірінің барлық жақтарын қамтыды. А.Қ. Ө-дің рәсімді сипаты болды да, біздің кезімізге жартас кескіндемесі түрінде жетті.
PRIMITIVE ART – The ability, skill, knowledge of the case, was perceived as a supernatural gift, a miracle by ancient people. Daily experience, which had been more and more enriching the creative possibilities of our ancestors, was associated with magic and pervaded all aspects of an archaic society. P. A. was a ritual and came to our days as cave paintings.
ИСКУССТВО ТРАДИЦИОННОЕ – понятие, принятое в кругу этнологов. Перекликается с термином «искусство народное» (см. искусство народное), однако шире его по историческим параметрам, ибо включает первобытное и древневековое искусство. Характерные приметы И.Т. - синкретичность, целостность, полифункциональность, включенность его в повседневную жизнь, трудовую ритуальную практику древних.
ДӘСТҮРЛІ ӨНЕР – этнологтар арасында қабылданған ұғым. «Халық өнері» терминімен (халық өнерін қар.) мағыналас, бірақ одан тарихи ауқымы жағынан мағынасы кеңдеу, өйткені оған алғашқы қауымдық және көне ғасырлық өнер енгізіледі. Д.Ө. тән белгілер: синкреттілік, тұтастық, көп қолданыстылық, оның күнделікті өмірге, ежелгілердің еңбек салты тәжірибесіне енгізілуі.
TRADITIONAL ART – A concept taken among anthropologists. Is binded with the term “folk art” (see Folk Art), but is wider than it within historical settings, because it includes a primitive and ancient art. Characteristic signs of T. A. – syncretism, integrity, multifunctions, its inclusion in everyday life, labor ritual practices of the ancient people.
ИСКУССТВОВЕД – специалист, изучающий искусство, его отдельные виды, отношение искусства к действительности, взаимосвязь с жизнью, различными явлениями культуры. Сфера деятельности И. – теория искусства, история искусств, художественная критика.
ӨНЕРТАНУШЫ - өнерді, оның жекелеген түрлерін, болмысқа қатысын, өмір мен мәдениеттің түрлі құбылыстарымен өзара байланысын қарастыратын маман.
Өнертанушының іс-әрекет аясы - өнер теориясы, өнер тарихы, көркем сын.
ART CRITIC – A specialist, who studies the art, its individual species, the relationship of art to reality, the relationship with life, with a variety of cultural phenomena. Scope of A.C. – art theory, art history, art criticism.
ИСПОЛНИТЕЛЬ – творческое лицо, воспроизводящее произведение искусства. Основные типы: традиционный И. – характерен для традиционного общества (см. традиционное общество); Классический И.- представитель современной культуры.
ОРЫНДАУШЫ - өнер туындысын жаңғыртатын шығармашылық адам. Негізгі түрлері: дәстүрлі орындаушы – дәстүрлі қоғамға (дәстүрлі қоғамды қараңыз) тән; классикалық орындаушы – қазіргі заман мәдениетінің өкілі.
CONTRACTOR – A creative person, reproducing the work of art. The main types: traditional C. is typical for a traditional society (see Traditional Society); Classic C. is the representative of modern culture.
К
КАДАНС (фр. cadenze ) – гармонический оборот, завершающий какое-либо музыкальное построение и сопровождаемый ритмической остановкой. Виды каданса: совершенный, несовершенный, полный, половинный, прерванный.
КАДАНС (фр.) – музыкалық құрылымды аяқтайтын және ырғақтық кідіріспен қосталатып гармониялық айналым. Каданс түрлері: жетілген, жетілмеген, толық, жартылай үзілген
CADENCE (French cadenze) - Harmonic turn, completing the construction of any piece of music and accompanied by the rhythmic stop. Types of cadence: perfect, imperfect, full, half, interrupted.
КАДАНСОВЫЙ КВАРТСЕКСТАККОРД – квартсекстаккорд V ступени, помещенный на сильной или относительно сильной доле такта.
КАДАНСТЫҚ КВАРТСЕКСТАККОРД – тактының әлуетті және біршама әлуетті үлесінде орналасқан басқышты квартсекстаккорд.
CADENCE QUARTSIXTHACCORD – Quartsixthaccord of the Ith stage, placed on a strong or relatively strong part of a stroke.
КАЛЕНДАРЬ КУЛЬТУРЫ – структурно-генетический код Культуры, базовая информация о времени-пространстве. Виды К.К.: лунный К.К.- в мусульманском мире; солнечный К.К. - в христианском мире; тенгрианский К.К. - у казахов-кочевников (А.Мухамбетова).
МӘДЕНИЕТ КҮНТІЗБЕСІ – мәдениеттің құрылымдық-генетикалық коды, уақыт-кеңістік туралы негізгі ақпарат. М.К-сінің түрлері: мұсылмандық әлемдегі ай мәдениет күнтізбесі, христиан әлеміндегі күннің мәдениет күнтізбесі, көшпелі қазақтардағы тәңірлік мәдениет күнтізбесі (Ә. Мұхамбетова).
CALENDAR OF CULTURE - Structural and genetic code of Culture, basic information about the time-space. Types of C.C. are lunar C.C. - in the Muslim world, Solar C.C. - in the Christian world; Tengrian C.C. – for Kazakh nomads (A.Muhambetova).
КАМЕРНАЯ МУЗЫКА – инструментальная или вокальная музыка для небольшого состава исполнителей: сольные сочинения, различного рода ансамбли (дуэт, трио, квартет), романсы и песни.
КАМЕРАЛЫҚ МУЗЫКА – аз құрамды орындаушылар үшін аспапты және вокалды музыка. Жеке орындалатын шығармалар, әртүрлі ансамбльдер (дуэт, трио, квартет), романстар мен әндер.
CHAMBER MUSIC - Instrumental or vocal music for a small group of performers: solo compositions, different kinds of ensembles (duo, trio, quartet), romances and songs.
КАМЕРТОН (нем. kammer, ton - звук) – небольшой прибор, дающий 440 герц колебаний в секунду, обозначающий звук ля первой октавы. К. Создал Дж. Шор. Камертон делится на два вида.
КАМЕРТОН – (нем kammer- бөлме, ton – дыбыс) – бірінші октаваның, Ля дыбысын шығаратын, секундына 440 герц тербеліс жасайтын шағын аспап. К.ды Дж. Шор ойлап тапты. Камертон екі түрге бөлінеді.
CAMERTON (German - kammer ton-sound) - A small device that gives 440 hertz cycles per second, indicating the sound La of the first octave. Created by J. Shor 1711. Kamerton is divided into two types;
КАНОН (греч. kanon - правило, образец) произведение, в котором все голоса исполняют одну и ту же мелодию, вступая один позже другого.
КАНОН (грек.т. kanon - ереже, үлгі) барлық дауыстар бірінен соң бірі кезектесіп, бір әуенді орындайтын шығарма.
CANON (Greek - kanon - rule, sample) – A composition, in which all the voices sing the same melody entering one after another
КАНТ (ит. cantare – петь) в XVII веке произведение для пения с инструментальным сопровождением; позже сочинение для певцов-солистов, оркестра, а также хора, состоящее из ряда законченных номеров и предназначенное для исполнения в концерте.
КАНТ (ит. cantare - ән айту) XVII ғ. аспаптың сүйемелдеуімен ән айтуға арналған шығарма; кейіннен жеке орындаушы әншіге, оркестрге, сондай-ақ хорға арналған, аяқталған бірнеше нөмірлерден тұратын және концерттік орындауға арналған шығарма.
KANT (Italian - cantare – to sing) in the 17th century - piece for singing with instrumental accompaniment; later - writing for the singers, soloists, orchestra and choir, consisting of a number of finished performances and is designed to perform in a concert
КАНТАТА (ит. - пение) – вокальное произведение для хора, солиста, оркестра лирико-эпического или торжественного характера
КАНТАТА (ит. - ән айту) – лирикалық-эпикалық немесе салтанатты сипаттағы хорға, жеке дауысқа, оркестрге арналған вокалдық шығарма.
CANTATA (Italian – Singing) - Vocal piece for chorus, soloists, orchestra of lyric and epic or the solemn character.
КАНТО ( ит. Canto) – 1. ән айту, әндету, әуен; 2. жоғары дауыс; дискант, сопрано.
KANTO (Italian - canto) – 1. A singing, tune, melody; 2. The upper voice; discant, soprano.
КАНТИЛЕНА (лат. cantilena – пение) певучее связное исполнение мелодии.
КАНТИЛЕНА (лат. cantilena - ән салу) - әуенді әндете, жүйелі айту.
CANTILENA (Latin - cantilena - singing) – A melodic coherent performance of a tune.
КАПЕЛЛА (ит. capella – часовня) в средние века место в католической церкви, где помещались певцы, поэтому позже это слово стало обозначением хорового коллектива исполняющего в основном произведения без сопровождения.
КАПЕЛЛА (ит. capella – шағын шіркеу), орта ғасырларда Капелла деп шіркеуде әншілер тобы тұратын орынды айтқан. Кейіннен бұл сөз негізінен шығарманы сүйемелдеусіз орындайтын хор ұжымын білдірген.
CHAPEL (Italian - capella – Chapel) in the Middle Ages - a place in Catholic Church, where the singers were placed; therefore later this word became a symbol for choir performing usually of compositions without accompaniment.
КАТАРСИС – (от др.-греч. κάθαρσις catharsis — возвышение, очищение, оздоровление) — сильное эмоциональное потрясение, которое вызвано не реальными событиями жизни, а их символическим отображением, например в произведении искусства. Термин древнегреческой философии и этики, который служил для обозначения сущности эстетического переживания как процесса и результатов облагораживающего воздействия на людей, связанного, под влиянием сценической драматургии или музыки, с «очищением души» (очищением от аффектов»). Понятие катарсиса использовали в своей философии Пифагор, Гераклит, Платон, Аристотель, аль-Фараби, К.А.Иассауи, Лессинг, Абай и др., которые обратили внимание на «очищающее» действие музыки (Пифагор), сценической трагедии (Аристотель) и других искусств. В новейшее время понятие катарсиса получило распространение в психологии и психотерапии как очищение психики от патогенной информации, приносящее облегчение от психических страданий (шоковая терапия и др.).
КАТАРСИС – (грек. κάθαρσις – жоғарылау, тазару, сауықтыру) – қатты әсерленгіш толғаныс. Ол өмірдің нақты уақиғаларымен емес, олардың символды бейнеленуімен толғанту. Мысалы, өнер туындысында. Бұл - ежелгі гректік философия мен этика термині. Эстетикалық күйзеліс мәнін адамдарға игілікті әсер ететін үдеріс пен нәтижелер, сахналық драматургия немесе музыка ықпалымен байланысқан «жанды тазарту» (жан күйзелісінен тазарту) ретінде белгілеу үшін қолданылады. К. ұғымын өз енбектерінде Пифагор, Гераклит, Платон, Аристотель, әл-Фараби, Қ.А. Иассауи, Лессинг, Абай және т.б. қолданған. Олар музыканың «тазартушылық» әсеріне (Пифагор), сахналық трагедияға (Аристотель) және басқа өнерлерге назар аударған. Жаңа кезеңде бұл ұғым психикалық жапа шегуден (ауыр соққыдан емдеу) жеңілдік әкелетін психиканың патогендік ақпараттан тазаруы ретінде психология мен психотерапияда қолданылуда.
CATHARSIS (from Ancient Greek κάθαρσις – exaltation, purification, recovery) – Strong emotional shock caused not by real happening in the life but by their symbolical display, for instance – a piece of art. A term of Ancient Greek philosophy and ethics which was used to express essence of aesthetic experience as a process and results of ennobling influence on people connected under the influence of scenic drama or music with “soul purification” (“purification from affects”). The definition of catharsis was used by Pythagoras, Heraclitus, Platon, Aristotle, Al-Farabi, K.A. Yassaui, Lessing, Abay in their philosopy, who paid attention on “purifying” effect of music (Pythagoras) , scenic tragedy (Aristotle) and other arts. In the latest time the definition of catharsis gained distribution in psychology and psychotherapy as purification of mind from pathogenic information, palliating psychic sufferings (shock therapy, etc.).
КВАРТА (от лат. guarta – четвертая) – интервал шириной в 4 ступени, обозначается цифрой 4. Чистая кварта – 21/2 тона; ум.4 – 2 тона; ув.4 – 3 тона
КВАРТА (лат. guarta - төртінші) төрт баспалдақты дыбыс қамтылған интервал; 4 цифрымен белгіленеді. Таза кварта -21/2 тон; аз. 4-2 тон; ұлғ. – 4-3 тон.
QUART (from Latin - guarta - the fourth) – An interval that has width in the 4th stage, denoted by the numeral 4. Clear quart - 21/2 of a tone; decreased - 4 - 2 of a tone; increased - 4 – 3of a tone.
КВИНТА (от лат. guinta – пятая) – интервал шириной в 5 ступеней, обозначается цифрой 5. Чистая квинта – 31/2 тона; ум.5 – 3 тона; ув.5 – 4 тона
КВИНТА (guinta – бесінші) – ені бес сатыдан тұратын интервал; 5 цифрымен белгіленеді. Таза квинта -3 ½тон; азайтыл-ған 5-3 тон, ұлғайтылған – 5-4 тон.
QUINT (from Latin guinta – fifth) – An interval that has width of 5 degrees, noted by the numeral 5. Clear fifth - 31/2 of atone, decreased - 5 - 3 of a tone; increased - 5 – 4 of a tone.
КВИНТОВЫЙ КРУГ – обозначение 12 пар энгармонически равных диезных и бемольных тональностей, расположенных по кругу через интервал квинта таким образом, что количество диезов увеличивается по движению часовой стрелки, а количество бемолей против часовой стрелки.
КВИНТАЛЫҚ ШЕҢБЕР – шеңбер бойынша диездер саны сағат тілі қозғалысымен өсіп отырады да, бемольдар саны-сағат тіліне қарсы орналасқан энгармониялық тең диездер мен бемольды үнділіктің 12 жұбының белгіленуі.
QUINT CIRCLE – A designation of 12 pairs of enharmonically equal diesis and flat keys, arranged in a circle with intervals of a quint in such a way that the number of diesis increases in a clockwise motion, and the number of flats in a counterclockwise motion.
КВАРТСЕКСТАККОРД – второе обращение трезвучия, обозначается цифрами 46 или 64
КВАРТСЕКСТАККОРД – үшдыбыстылықтың екінші айналымы, 46 немесе 64 цифрларымен белгіленеді
QUARTSIXTHACCORD - The second appeal to triads denoted by numerals 46 and 64.
КЛАВИАТУРА (нем. klaviatur) на клавишных инструментах набор белых и черных клавиш, расположенных так, что извлекаемые звуки повышаются по мере движения по К. слева направо.
КЛАВИАТУРА (нем. klaviatur) клавишалық аспаптарда ақ және қара клавишалар жиынтығы, олар шығаратын дыбыстар – К.-ның бойымен солдан оңға қозғалуына қарай күшейіпотырады.
KEYBOARD (German – klaviatur) A keyboardist set of white and black keys, arranged so that the extracted sounds increase as one moves from left to right using K.
КЛАССИК (лат. - первоклассный, образцовый) - великий деятель науки, искусства, литературы, чьи творения сохраняют значение общепринятого образца.
КЛАССИК (лат. - ең үздік, үлгілі) – көпшілік мақұлдаған үлгіде туындылары мәнін сақтайтын ғылым, өнер, әдебиеттің ұлы қайраткері.
CLASSIC (Latin - first class, standard) – A great leader of science, art, literature, whose works retain the value of the conventional model.
КӨКЕЙКЕСТІ (от каз. - cокровенное) – последнее «лебединое» произведение великого кюйши, основателя центрально-казахстанской домбровой традиции шертпе Татимбета Казангапулы. Из-за болезни правой руки исполнялось необычным приемом: ударами по струнам прямыми пальцами снизу вверх.
КӨКЕЙКЕСТІ – орталық қазақстандық шертпе дәстүрінің негізін салған ұлы күйші Тәттімбет Қазанғапұлының соңғы «аққу» шығармасы. Оң қолының ауырғандығынан ерекше әдіспен, шектің үстінен саусақтарын тік ұстап астынан үстіне қарай соғып шертумен, орындалған.
KOKEYKESTI (Kazakh - Secret) - The last swan work of great kuishi, founder of the Central Kazakhstan dombra tradition shertpe Tatimbet Kazangapuly. Due to illness of the right hand was performed with an unusual trick: by hitting the strings with the fingers bottom-up.
КӨКІЛ (каз. - буквально: Вечное Синее Небо над головой, синоним Тенгри (см. Тәңірі). Кюй представителя западноказахстанской традиции төкпе Казангапа. Выражает мудрость жизни.
КӨКІЛ – төбедегі Мәңгілік Көк Аспан, Тәңірі синонимі (Тәңірді қараңыз). Батыс қазақстандық төкпе дәстүрінің өкілі Қазанғаптың күйі. Өмір даналығын білдіреді.
KOKIL (Kazakh - blue) – A universal concept of Kazakh culture: 1. Eternal Blue sky overhead, a synonym of Tengri (see Tengri); 2. A kui of the representative of Western Kazakhstani tokpe tradition of Kazangap. Expresses the wisdom of life.
КОЛОРОТУРНОЕ СОПРАНО - голос с хорошо развитым верхним регистром, доходящим до С третьей октавы ( иногда даже и выше) и малозвучным нижним регистром. Из-за яркого специфического тембра в хоре не используется, так как не сливается по своим качествам с другими голосами сопрановой разновидности. Верхняя нота колоратурного сопрано -1365-1536 герц.
КОЛОРАТУРАЛЫҚ СОПРАНО - жақсы дамыған жоғарғы регистрмен, үшінші октаваның С нотасына дейін (кейде оданда жоғары) жететін және үні аз төменгі регистрлі дауыс. Алайда басқа сопрано тектес даустардан үні бөлектеніп тұратындықтан, бұл дауыс хорда пайдала-нылмайды. Колоратуралық сопраноның жөғарғы нотасы 1365-1536 герцке тең.
KOLOROTURA Soprano – A voice with a well-developed upper register, reaching to the C of third octave (sometimes even higher) and less sonorous lower register. Because of the bright specific tone it is not used in the chorus as they do not merge in quality with other species of soprano voices. The top note of coloratura soprano reaches1365-1536 hertz.
КОМПОЗИТОР (от лат. compositor - сочинитель ) – автор музыкального произведения; лицо, занимающееся сочинением музыки.
КОМПОЗИТОР (лат. – дан шығарушы) – музыкалық шығарманың авторы; музыка шығарумен айналысатын адам.
COMPOSER (from Latin compositor - Writer) – An author of a musical work, a person engaged in composing music.
КОМПОЗИЦИЯ (от лат. - сочинение, составление) – 1. структура музыкального произведения; сочинение музыки как вид художественного творчества; 2. музыкальное произведение как процесс и продукт творчества.
КОМПОЗИЦИЯ (лат. - шығару, құрастыру) – 1. музыкалық шығарманың құрылымы; музыка шығару көркем шығармашылық түрі ретінде; 2. шығармашылық үдерісі мен өнімі ретіндегі музыкалық шығарма.
COMPOSITION (from Latin - writing, creating) – 1. Structure of a musical work, composing music as a form of art; 2. Musical work as a process and a product of creation.
КОНДАКТ - жанр византийской гимнографии XI века, создатель – Роман Сладкопевец. Его К. Многострофные поэмы, включающие монологи и диалоги героев.
КОНДАКТ – XI ғасырдың византиялық гимнография жанры, шығарушы – Роман Сладкопевец. Оның К. кейіпкерлердің монологтері мен диалогтерін қамтыған көпшумақты поэмалар бар.
KONDAKT – A genre of Byzantine hymnography of the XIth century, the creator was Roman Melodist. His K. are multiple strophe poems including monologues and dialogues of the characters.
КОНТРАЛЬТО – самый низкий и редко встречающийся женский голос, насыщенный грудным тембром на всем диапазоне. Диапазон К. На несколько нот ниже альтов, поэтому при использовании в хоре этот голос может петь партию вторых альтов (а иногда присоединяется к партии высоких теноров и поет с ними в унисон).
КОНТРАЛЬТО - барлық ауқымда кеуде тембрімен қаныққан өте төмен және сирек кездесетін әйелдер дауысы, К. ауқымы альт даусымен салыстырғанда бірнеше нота төмен , сол себептен хорда қолданғанда бұл дауыс екінші альт партиясын айта алады (кейде жоғары тенор партиясына қосылып, олармен ән айтады).
CONTRALTO - The lowest, and rarely found woman's voice, enriched with throaty timbre throughout the range. The range of K. is a few notes below the alto, so if you use that voice in the choir this timbre can sing a second alto party (and sometimes join the party of high tenors and sings with them in unison.)
КОНІЛ АЙТУ (каз. - выразить соболезнование) – обычай, заключающийся в словесном либо музыкально-поэтическом обращении к человеку с целью поддержки в постигшем его горе.
КӨҢІЛ АЙТУ (қаз.) – басына қайғы түскен адамды демеу мақсатында сөзбен немесе музыкалық-поэтикалық түрдегі әдет-ғұрып.
KONIL AYTU (from Kazakh - Condolences) – A custom which lies within verbal or musical and poetic appeal to a man to support him in grief.
КОНСОНАНС (фр. от лат. consonans - звучать в унисон, согласовываться, благозвучие) - согласованное сочетание одновременно звучащих музыкальных звуков.
КОНСОНАНС (фр., лат. - дыбыстық үндесу, үйлесу, жағымды үн) – бір уақытта дыбысталған музыкалық дыбыстардың үйлесімді тіркесі.
CONSONANCE (French from Latin consonans - to sound in unison, correspond; a harmony) – A consistent combination of simultaneously sounding musical sounds.
КОНЦЕРТ (нем. от ит. conzerto - состязание) 1. музыкальное произведение для одного или (реже) нескольких солирующих инструментов и оркестра. Типичны виртуозная сольная партия, состязание солиста с оркестром. Состоит из трех частей; 2. публичное исполнение музыкальных произведений (по заранее объявленной программе). Бывают также К. литературные, хореографические, эстрадные.
КОНЦЕРТ – (неміс тілінен – жарыс) 1. бір немесе бірнеше жеке орындайтын аспаптарға және оркестрге арналған музыкалық шығарма. Әдетте виртуоздық жеке партия, жеке орындаушы мен оркестр арасындағы жарыс. Үш бөлімнен тұрады; 2. музыкалық шығармалардың жұртшылық алдында орындалуы (алдын ала хабарланған бағдарлама бойынша). К. әдеби, хореографиялық, эстрадалық болады.
CONCERT (German from Italian conzerto - Competition) – 1. A musical composition for a one or (rarely) a few solo instruments and orchestra. Typical virtuoso solo part, competition of a soloist with an orchestra. It consists of three parts; 2. Public performance of musical works (according to a previously announced program). There are also literary C., dance C., pop C.
КОНЦЕРТМЕЙСТЕР – (нем. Konzertmeister) – 1. К. Оркестра – 1-й скрипач, солист оркестра, иногда заменяет дирижера; 2. Пианист, помогающий вокалистам, инструменталистам, артистам балета разучивать партии и аккомпанирующий им на репетициях и в концертах.
КОНЦЕРТМЕЙСТЕР – (нем. Konzertmeister) – 1. оркестр К.–
1-скрипкашы, оркестр солисі, кейде дирижерді алмастырады; 2. классикалық әңшілерге, аспапшыларға, балет әртістеріне партияларын үйренуге көмектесетін және дайындық кезінде, концерттеріде аспапта сүйемелдеуші пианист.
ACCOMPANIST - (German - Konzertmeister) - 1. A choirmaster of an orchestra – the 1st violinist, soloist of an orchestra, sometimes replacing the conductor; 2. A pianist, who helps vocalists, instrumentalists, ballet dancers to learn parties and accompanies them in rehearsals and concerts.
КОЧЕВНИКОВЕДЕНИЕ – отрасль культурологии, которая занимается изучением истории и теории кочевой культуры. Целенаправленное исследование культуры кочевья – задача многих смежных наук гуманитарного знания: археологии, этнологии, философии, истории, антропологии, географии. Изучает кочевую культуру тюрко-монгольских, арабоязычных кочевников, этносов, говорящих на семитских, индоевропейских, тибетских языках (Б.Кокумбаева).
КӨШПЕНДІЛІКТАНУ – көшпенділер мәдениетінің тарихы мен теориясын зерттеумен айналысатын мәдениеттану саласы. Көшіп жүру мәдениетін мақсатты түрде зерттеу – гуманитарлық білімнің мына сияқты шектес ғылымдардың міндетті: археологияның, этнологияның, философияның, тарихтың, антропологияның, географияның. Түрік-моңғол, араб тілдес көшпенділердің, семит, үнді-еуропа, тибет тілдерінде сөйлейтін этностардың көшпелі мәдениетін зерттейді (Б. Қоқымбаева).
NOMADOLOGY - A branch of Cultural Studies, which studies the history and theory of nomadic culture. Targeted research of nomadic culture - objective of many related disciplines of the humanities: archeology, ethnology, philosophy, history, anthropology, geography, etc. Studies the nomadic culture of the Turkic-Mongolian, Arabic-speaking nomads, ethnic groups who speak Semitic, Indo-European, Tibetan languages (B.Kokumbaeva).
КРЕЩЕНДО – (ит. crescendo) - постепенно увеличивая силу звука.
КРЕЩЕНДО – (ит. crescendo) дыбыстың шығу күшін бірден-бірге үдетіп, күшейтіп орындау.
CRESCENDO - (Italian - crescendo) - Gradually increasing power of a sound.
КУЛЬМИНАЦИЯ (от лат. culmen - Вершина) – в литературе и искусстве – ответственнейший момент в развитии действия, предрешающий развязку; точка, момент наивысшего подъема, напряжения в развитии чего- либо.
КУЛЬМИНАЦИЯ, ШАРЫҚТАУ ШЕГІ (лат. Шыңы) - әдебиет пен өнердегі әрекеттің дамуындағы шешуші мезет, шешім алдындағы кезең; ең биік шыңға шығу кезеңі, бір нәрсенің дамуындағы өрлеу..
CLIMAX (from Latin culmen - Top) - In literature and art it is the most crucial moment in development of the action, prejudging the denouement; point, the moment of greatest expansion or stress in the development of anything.
КУЛЬТУРА (от лат. culmen - возделывание, обрабатывание, уход, воспитание, образование, развитие) – важное понятие гуманитарного знания; к настоящему времени предложено громадное количество определений; 1. процесс, результат и поле реализации человеческих потенций в текущий период времени (Орлова Э.А.); 2. универсальный способ творческой самореализации человека, стремление вскрыть и утвердить смысл жизни в соотнесенности его со смыслом сущего. К. предстает перед человеком как смысловой мир, который вдохновляет людей и сплачивает их в некоторое сообщество (нацию, религиозную или профессиональную группу и т.д.) (Радугин А.А.); 3. К. в контексте культурологии, культурфилософии есть вечный поиск высшей истины как смыслообразующего начала жизни для человека и человечества. (Кокумбаева Б.).
МӘДЕНИЕТ (лат. - өңдеу, қайта жөндеу, күту, тәрбие, білім, даму) – гуманитарлық білімнің маңызды ұғымы; осы уақытқа дейін көптеген анықтамалар берілді; 1. нақ осы уақыттағы адам қабілеттерін іске асыру аумағы мен қорытындысының үрдісі (Э.А. Орлова); 2. шығармашылығын адам өздігінен жүзеге асыратын жан-жақты тәсіл, ол өмір мәнін нақты мағынамен байланыстырып, оны ашуға және нығайтуға талпынады. М. адамды рухтандырады және оларды кейбір бірлестіктерге (ұлт, діни немесе кәсіби топтар және с.с.) топтастырудың мағыналы әлемі ретінде көрінеді (А.А.Радугин); 3. мәдениеттану және мәдениет философиясы мәнмәтініндегі адам мен адамзат үшін жоғары шындықты өмірдің мәнді бастамасы ретінде мәңгілік ізденіс (Б. Қоқымбаева).
CULTURE (from Latin cultivation, handling, care, education, training, development) – An important concept of humanistic knowledge; nowadays the vast number of definitions is proposed; 1. Process, result and field of implementation of human potentialities in the current period of time (Orlova E.A.); 2. Universal way of creative self-realization of human; desire to discover and approve meaning of life to its relation with a sense of things. C. stands before man as a meaningful world that inspires people and unites them in a community (the nation, religious or professional group, etc.) (Radugin A.A.) 3. C., in the context of cultural studies, cultural philosophy, is the eternal search for higher truth as sense-start of life for a man and mankind. (Kokumbaeva B.)
КУЛЬТУРА МАССОВАЯ - продукция, предназначенная для потребления невзыскательной широкой публикой. Призвана удовлетворять сиюминутные запросы людей, поэтому образцы К.М. быстро теряют свою актуальность, выходят из моды. Механизм распространения К.М. или общедоступной культуры напрямую связан с рынком.
БҰҚАРАЛЫҚ МӘДЕНИЕТ – талғамсыз көпшілікке қолдануға арналған өнім. Ол адамдардың сұранысын іле-шала орындауға негізделген, сондықтан Б.М. үлгілері өзектілігін тез жоғалтады, сәннен шығып қалады. Жалпы бұл мәдениеттің таралу механизмі немесе көпшілік қолды мәдениет нарықпен тығыз байланысты.
MASS CULTURE – A product intended for consumption by undemanding public. Designed to meet the immediate demands of the people, so the samples of M.C. quickly lose its relevance, become out of fashion. The mechanism of distribution of M.C. or publicity available culture is directly linked with the market.
КУЛЬТУРА ЭЗОТЕРИЧЕСКАЯ - системы учений и практик, предназначенных для узкого круга посвященных. Центральное место в К.Э. занимает непосредственное переживание высших состояний сознания. Для постижения К.Э. необходимо знание особых ключей, позволяющих расшифровывать их скрытый смысл.
ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ МӘДЕНИЕТ – танысушылардың тар шеңберіне арналған ілім мен тәжірибе жүйелері. Э.м-де сана-сезімнің жоғары сәттерін басынан өткізу орталық орын алады. Э.М. түсіну үшін жасырын мағыналарды шешуге жол беретін ерекше білім кілті керек.
ESOTERIC CULTURE – The systems of teachings and practices designed for a narrow circle of initiates. The center place of E.C. is the direct experience of higher states of consciousness. The comprehension of E.C. requires knowledge of the special keys that allow decipher its hidden meaning.
КУЛЬТУРА ЭЛИТАРНАЯ, ВЫСОКАЯ КУЛЬТУРА – создается привилегированной частью общества, либо по ее заказу профессиональными творцами. Включает изящное искусство, классическую музыку и классическую литературу. Девиз К.Э.: «искусство ради искусства».
БЕКЗАТТЫҚ МӘДЕНИЕТ, ЖОҒАРЫ МӘДЕНИЕТ - қоғамның айырықша бөлігі не қоғамның сұранысымен кәсіби шығарушылар арқылы жасалады. Әсемдік өнерді, классикалық музыка мен классикалық әдебиетті қамтиды. Э.М. ұраны: «өнер өнер үшін».
ELITE CULTURE, HIGH CULTURE – Created by a privileged part of society or with its order by professional creators. Includes fine art, classical music and classical literature. The motto of E.C. is "art for art's sake."
КУЛЬТУРНЫЕ УНИВЕРСАЛИИ – культурные смыслы и образы, которые наполняют человеческую жизнь, служат ей ориентиром и энергетической поддержкой; включает этапы жизненного цикла человека от рождения (жизнь) до смерти (бессмертия), (см. жизнь, детство, молодость, зрелость, старость, смерть, бессмертие, любовь).
МӘДЕНИЕТТІ УНИВЕРСАЛИЛЕР – адам өмірін толықтыратын мәдени мән-мағыналары мен бейнелері, оған бағыт – бағдар беріп, энергетикалық тіреу болады; адамның туғаннан (өмір) қайтыс болғанға (мәңгілік өмір) дейінгі өмірлік түзілісін қамтиды (қар.: өмір, балалық шақ, жастық шақ, кәмелеттік, қарттық, өлім, мәңгілік, махаббат).
CULTURAL UNIVERSALS - Cultural meanings and images that fill human life, serve as its guide and energy support; comprises the steps of human life cycle from birth (life) to death (immortality), (see life, childhood, youth, maturity, old age, death , immortality, love.)
КУПЛЕТ (фр. couplet) – основная составная часть песни в куплетной форме, относительно самостоятельное повторяющееся музыкальное построение с текстом, который обновляется при повторениях музыки.
ШУМАҚ – шумақтық үлгідегі әннің негізгі құрылымдық бөлігі, мәтінмен қатар қойылған өз алдына қайталану арқылы жаңарып отыратын музыкалық құрылыс.
VERSE (French couplet) – The main part of a song in strophic form, partially independent repeated musical construction with text, which is being updated with the repetition of music.
КҮЙ (каз. от тюрк. - синий) – 1. основное понятие казахской культуры; 2. синоним ТЕНГРИ (см. Тәңірі); 3. высокое состояние, настроение, подъем; 4. традиционная инструментальная музыка казахов. Относится к числу наивысших достижений кочевников Центральной Азии. Глубина содержания и развитый инструментализм дошли до нашего времени в безупречной и миниатюрной форме (звучит 2 – 3 минуты), масштабы которой помогают услышать в этой музыке космические вибрации.
КҮЙ (қаз. - түрік тілінен көк) – 1. қазақ мәдениетінің негізгі түсінігі; 2. Тәңір сөзінің синонимі (қар. Тәңір); 3.көңілдің ең жоғарғы сәті, көтеріңкі көңіл – күй; 4. қазақтардың дәстүрлі аспапты әуені. Орта Азия көшпенділерінің ең жоғары жетістіктерінің санатына жатады. Мазмұн тереңдігімен дамыған аспаптық өнер біздің дәуірімізге мінсіз және ықшамды үлгіде (2-3 минут ойналады) жеткен, оның ауқымы бұл әуеннен ғарыштық тербелістерді естуге көмектеседі.
KUI (Kazakh from turkic - blue) – 1. Basic concept of the Kazakh culture; 2. Synonym for Tengri (see Tengri); 3. High status, mood, recovery; 4. Traditional instrumental music of the Kazakhs. Is one of the highest achievements of the nomads of Central Asia. The depth of content and advanced instrumentalism reached our time in perfect miniature form (sounds 2 - 3 minutes), the magnitude of which helps to hear the cosmic vibrations in this music.
КҮЙ (тюрк.) – 1. обозначение музыки вообще, синоним термину «саз»; 2. у казахов, киргиз, туркмен – инструментальная пьеса для народных инструментов; у татар и башкир - и песня, и инструментальное произведение; у алтайцев, хакасов - «кай» – эпическое сказание.
КҮЙ (түрік) – 1. әуеннің жалпы көрінісі, «саз» терминнің синонимі; 2. қазақтар, қырғыздар, түркімендердегі ұлттық аспаптарға арналған аспаптық пьеса; татарлар мен башқұрттарда – әрі ән, әрі аспаптық шығарма; алтайлықтар мен какастарда – «кай» – эпикалық аңыз.
KUI (Turkic) – 1. Symbol of music in general, synonymous with the term "saz”; 2. For Kazakhs, Kyrgyz, Turkmens - an instrumental piece for folk instruments; for Tatars and Bashkirs – a song and an instrumental piece; for Altais, Khakas - "kai "- an epic tale.
КҮЙ ТӨКПЕ (каз.) – домбровая традиция Западного Казахстана. Отражают яркие, драматические события, раскрывают мощь стихий природы, характеризуют волевые, сильные характеры. Отличительная черта К.Т. - динамическая форма-схема, которая организует импровизационное развитие кюев в обязательной последовательности бас буын, ортангы буын, сага. Определяющей стиль являются и штрихи - игра всей кистью правой руки, отличаются огромным разнообразием. (А. Райымбергенов и С.Аманова).
ТӨКПЕ КҮЙ – Батыс Қазақстандағы домбырада ойнау дәстүрі. Айқын, драмалық уақиғаларды бейнелейді, табиғат апаттарының күш-қуатын ашады, жігерлі, қайсар мінезді сипаттайды. Т.К. бас буын, орта буын, кіші саға, үлкен саға болып келетін нақтыланған түрлері бар. Бұл дәстүрдегі тағы бір ерекшелік – оң қол қағысында. Қағыстар он қолдың сермей соғуымен орындалып, қара қағыс, ілме қағыс, бөгеме қағыс сияқты сан түрге бөлінеді (А. Райымбергенов және С. Аманова).
TOKPE KUI (Kazakh) - Dombra tradition of Western Kazakhstan. Reflects the vivid, dramatic events that reveal the power of the elements of nature, characterized by strong-willed characters. A distinctive feature of T.K. is a dynamic form -diagram, which organizes improvisational development of kuis in mandatory sequence - bas buyn, ortangy buyn, saga. Determinational style and the features are - the game using the whole right hand and a huge variety.
КҮЙ ШЕРТПЕ (каз.) – домбровая традиция Восточного, Центрального и Южного Казахстана. Характеризуют песенный склад, утонченная камерность, мягкое щипковое звукоизвлечение пальцами. Содержанием К.Ш. стали тонкие психологические зарисовки, глубокие человеческие эмоции, изящные женские образы. (А. Райымбергенов и С.Аманова).
ШЕРТПЕ КҮЙ – Шығыс, Орталық және Оңтүстік Қазақстандағы домбыралық дәстүр. Шертпе дәстүрінің ерекшеліктеріне күйлердің ән тектес әуенді, сазды және жұмсақ нәзік үнді болып келуін, саусақ басымен шертіп тарту әдістерін жатқызуға болады. Олардың мазмұнына психологиялық суреттемелер, терең толғаныстар, әйелдердің нәзік бейнелері тән. (А. Райымбергенов және С. Аманова).
SHERTPE KUI (Kazakh) - Dombra tradition of the Eastern, Central and Southern Kazakhstan. Characterize song constitution, refined seclusion, soft plucking sound making by fingers. The content of the Sh.K. became expressed by psychological sketches, deep human emotions, graceful female figures.
КҮЙШІ (каз.) - традиционный музыкант, создатель и исполнитель кюев для народных музыкальных инструментов.
КҮЙШІ (қаз.) – дәстүрлі сазгер, ұлттық музыкалық аспаптарға арналған күйлерді шығарушы және орындаушы.
KUISHI (Kazakh) – A traditional musician, composer, performer and folk musical instruments’ player.
КАГЫС (каз.) – штрих домбровой музыки; артикуляционная речь домбрового искусства. Характеризуется обилием и детализированностью традиционных штриховых названий: тентек К.- удары правой руки с широкой амплитудой (традиция Курмангазы и Дины), шубыртпа К. - бряцающая игра всеми пятью пальцами вверх и вниз, сипай К. – поглаживающие удары кончиком пальца.
ҚАҒЫС – домбыралық саздың белгісі, домбыралық өнердің жасалу тілі. Дәстүрлі қағыстары атауының молдығымен, бөлшектелуімен сипатталады: тентек қағыс – оң қолдың кең амплитудасымен соғылуы (Құрманғазы мен Дина дәстүрі); шұбыртпа қағыс – бес саусақпен асты-үстіне екпіндете ойнау; сипай қағыс – саусақ ұшымен сипай қағу.
KAGYS (Kazakh) – A feature of dombra music; articulating speech of dombra art. Is characterized by abundance and detailization of traditional featural names: Tentek K. – strikes the right hand with a wide range (tradition and Dina Kurmangazy) shubyrtpa K. – rattling the game with all five fingers up and down, sepoy K. – stroking strokes with your fingertips
КАЗАК (каз. - Священная Белая Птица) – этноним (см.этноним) кочевых этносов Центральной Азии, давший название нашему государству. Восходит к Образу Гуся-Лебедя (см. Гусь-Лебедь). Символизирует образ мира (ср.: белый голубь). (М.Х.Толебайулы).
ҚАЗАҚ (қаз. Қасиетті Ақ Құс) – біздің мемлекетімізге атау берген Орта Азия көшпелі этностардың этнонимі (этнонимді қараңыз). Қаз-Ақ қу (Қаз – Аққу қар.) бейнесінен шыққан. Бейбітшілік бейнесін білдіреді (салыстырыңыз: ақ көгершін) (М.Х. Төлебайұлы).
KAZAK (Kazakh - Sacred White Bird) – An ethnonym (see ethnonim) for nomadic ethnic groups in Central Asia, which gave the name of our State. Goes back to the image of Goose-Swan (see Goose-Swan). It symbolizes the image of the world (see white dove). (M.H.Tolebayuly).
КАЙЫМ АЙТЫС (каз.) – первая ступень айтыса. Массовые песенно-поэтические состязания между девушкой и жигитом или между двумя группами молодежи. Заключались в умении быстро и удачно сложить и спеть песню. Имели шутливое, юмористическое содержание. Исполнялись на любые мелодии, чаще всего использовались обрядовые или лирические напевы той местности, где проходили состязания.
ҚАЙЫМ АЙТЫС – айтыстың алғашқы сатысы. Жігіт пен қыздың немесе екі топ арасындағы көпшілік сазды-ақындық жарыс. Өлеңді тез әрі сәтті құрастырып айта білуге негізделген. Қалжыңдық, күлдіргі мазмұнда келеді. Кез келген әуенде орындалған, әсіресе жарыс болып жатқан жердің қалыптасқан дәстүрлі немесе лирикалы әндері пайдаланылған.
KAYYM AITYS (Kazakh) - The first step of aitys. Mass song and poetry contests between a girl and a zhigit or between two groups of young people. Concluded the ability to make up and sing a song quickly and successfully. They had playful, humorous content. Performed at any tune, often used in ritual and lyrical melodies of the place where contests took place.
КАРА КАГЫС (каз.) – основной домбровый штрих (исполняется движением руки вниз и вверх), к которому восходят все виды штрихов. Меняются лишь размеры, сила, артикуляция звука, очередность, периодичность сильных и слабых долей, позиция пальцев. В К.К. входят біркелкі К,. алма-кезек К,. қара орама К.
ҚАРА ҚАҒЫС – домбыраның барлық қағыс белгілері енетін негізгі қағыс (қолдың төмен-жоғары қозғалуымен орындалады) әдісі.Тек қана өлшемі, күші, дыбыстың жасалуы, кезектестігі, күшті және әлсіз бөліктердің кезеңдігі, саусақтардың орналасуы ауысады. Қара қағысқа біркелкі, алма-кезек, қара орама қағыстары енеді.
KARA KAGYS (Kazakh) - The main dombra playing movement (performed by hand movement up and down), which dates back to all kinds of playing movements. Only the size, strength, articulation of the sound sequence, the frequency of strong and weak parts, the position of the fingers change. K.K. includes birkelki K, Alma -Kezek K., Oram K.
