Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова

174 
Сендіру
қисынды негіздеу көмегімен ақпарат қабылдаушы 
адамнан ерікті келісім алуға тұрғызылады. Бұл – интеллектуалдық, 
ал мәжбүрлей түсіндіру көңіл-күйлік, еріктік әсер ету. 
Ұқсату
(
еліктеу
)
– бөтен мінез-құлықты белсенді қайталау. 
Еліктеудің бірнеше негізгі типтері бар: қисынды және қисын-
сыз, ішкі және сыртқы, еліктеу-сән және еліктеу-дәстүр, ішкі 
және топаралық еліктеу. Бұл – конформистік мінез-құлықтың 
негізгі механизмдерінің бірі. 
Осы құбылыстардың барлығының психологиялық механизм-
дері өзіндік ерекше коммуникативтік процестердің және тұл-
ғаның олар шартталатын сапаларының болуымен байланысқан. 
Бұл эмпатия, аттракция, идентификация, рефлекция, т.б. про-
цестері. 
Оларды сипаттаудың алдында олар таралатын жалпы комму-
никативтік контексті сипаттаушы ұғымды анықтау қажет: 
1. Коммуникативтік цикл – бұл бірқатар негізгі коммуника-
тивтік іс-әрекеттің тізбектілігі. Оның құрылымы коммуника-
цияның жалпы құрылымына тұтастай ұқсас, бірақ біраз қосым-
ша компоненттерден тұрады: 
– коммуникативтік түрткі – коммуникативтік актінің баст-
алуына және оның формасын таңдауға ұмтылудың туындауы; 
– әріптесті «шақыру»; 
– шақырудан «бас тарту»; 
– «шақыруды» қабылдау; 
– ақпарат беру; 
– адресатпен байланысты аяқтау және түйсінудің аяқталуы 
мен адресаттың жауаптық сөзінің инициациясын білдіретін өзін-
дік ерекше операциялар; 
– адресаттың байланысты үзу мүмкіндігі; 
– адресаттан кері байланысты ақпарат алу және оны интер-
претациялау; 
– бастапқы хабарды түзету және коммуникативтік циклді 
аяқтау немесе оны қайталау (егер коммуникацияның бастапқы 
мақсаттары орындалмаса). 
2. 
Коммуникативтік
 
күй
– бұл тұлғаның коммуникацияға 
қосылу шамасы мен толықтығын, оның мүмкіндіктерін және он-
дағы белсенділігін сипаттайтын қорытушы ұғым. Бұл әрі тұл-

175 
ғаның коммуникацияға үстемесін қамтамасыз ететін басқа ин-
дивидтер жағынан ықпалды-рецептивтік бағдарды қабылдауға 
әзірлік.
3. Коммуникативтік біліктілік – бұл басқа адамдармен бай-
ланыс орнату және қолдау қабілеті.
4. Коммуникативтік қабілеттер өзара іс-қимыл тиімділігінің 
жоғары деңгейін қамтамасыз етеді. Мұның себебі – алынған бі-
лім мен тәжірибе емес, тұлғалық сапалар және ерекшеліктер. 
Бұл қабілеттер құрамына экстраверттік, ашықтық (соның ішінде 
когнитивтік), көңіл-күйлік, сезімталдық, т.б. кіреді. 
Интегративтік сапа ретіндегі коммуникативтік қабілетті қам-
тамасыз етуде коммуникативтік қабілеттермен тығыз беттесетін 
коммуникативтік процестер басты рөл атқарады, оларды процестер 
ретінде де, тұлғаның сапалары ретінде де қарастыруға болады. 
Төмендегілер олардың негізгілері болып табылады. 

жүктеу/скачать 1,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: