Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Басқару психологиясы
| уақытына
және кең i ст i г i не байла- нысты сипаттары бар. Дау-дамайдың кеңiстiк сипатына: дау-да- майдың пайда болу және көрiну саласы; пайда болу себебi мен жағдайы; көрiнiстiң нақты формасы; дау-дамайдың нәтижесi; әдiстерi мен әрекеттерi (субъектiлер қолданатын) жатады. Дау- дамайдың уақыттық сипатына: дау-дамайдың ұзақтығы, жиiлiгi, қайталануы, әр субъектiнiң дау-дамайға қатысу мерзiмi және дау-дамайдың әр даму кезеңiндегi уақыт көрсеткiштерi жатады. 227 Әр дау-дамайдың өзiндiк даму динамикасы бар және ол мына кезеңдерден тұрады: дау-дамайға дейiнгi қарым-қатынастар, шешiлмей жатқан мәселелердiң жиналып көбеюi, қарым-қатынастың кернеулiктерi болады; қарама-қайшылықтың өрши түсуi, қарым-қатынаста тұрақ- ты жағымсыз (негативтi), кейде агрессивтi психологиялық жағ- дайдың болуы; дау-дамайлық жағдаят, оқиға, субъектiлер арасында түсi- нiспеушiлiк және ашық түрдегi дау-дамай; дау-дамайдың шешiлуi; дау-дамайдан кейiнгi кезең, дау-дамайға қатысушылар ара- сындағы қарым-қатынастың жаңа мазмұны мен сипатының пай- да болуы. Әлеуметт i к дау - дамай типологиясы Әлеуметтiк дау-дамайлар бiрнеше белгiлерi бойынша жiкте- ледi. Мысалы, дау-дамайдың шешiлуiне байланысты: толық ше - ш i лген , жартылай шеш i лген және шеш i лмеген болады. Қатысушы субъектiлердiң санына қарай: тұлға iшiндегi, тұл- ғааралық және топаралық. Әлеуметтiк психологиялық зерттеулерде кең тараған эмо - ционалдық және i скерл i к дау-дамайлар бар. Дау-дамайлардың көрiну формасына байланысты: ашық , латентт i және потен - циалдық . Бүгiнде әлеуметтiк дау-дамайлар туралы классикалық концепциялар кеңiнен қолданылады. Олар: Л. Кренсбергтiң «әлеуметтiк дау-дамай», Р. Дарендорфтың «қоғамдық дау-да- майлық моделi», сонымен қатар Л. Козердiң, К. Боулдингтiң, Д. Доллардтың, Дж. Бартонның теориялары [62]. Негiзiнен алғанда дау-дамай субъектiнiң әлеуметтiк жүйе- мен қарым-қатынасының дамуына септiгiн тигiзетiн алғышарт- тардың бiрi болып табылады. Сондықтан, қоғам, әлеумет дау- дамайсыз бола алмайды. Осыған орай дау-дамайдың позитивт i және негативт i қызметтерi болады. Позитивтi қызметтерi: оңтайландыру қызметi әлеуметтiк субъектiлердiң қарым-қатынастарында, дамуында және т.б. 228 тиiмдi теңдiктi қалыптастырады; қатынастар жүйесiнiң дамуы- на, өзгеруiне әсер етедi, инновацияға жол ашады; дау-дамай арқылы адамдар бiрiн бiрі жақсы бiле бастайды, яғни оның ин- формациялық рөлi зор; бiрдей ойлайтын адамдарды әлеуметтiк топ, ұйым ретiнде бiрiктiредi; адамдардың белсендiлiгiн оятады; адамдарда жауапкершiлiк артады, олар өздерiнiң маңыздылы- ғын сезедi; сын уақытта адамдардың бiрден бiлiнбейтiн жа- ғымды және жағымсыз қасиеттерi көрiнедi, олар бiрiн бiрi ба- ғалай бастайды; жағдайдың, мәселенiң анықсыздығын жоюға немесе азайтуға үлкен септiгiн тигiзедi. Негiзгi негативтi қызметтерi: әлеуметтiк климаттың нашар- лауы; еңбек өнiмдiлiгiнiң төмендеуi; кейде дау-дамайды шешу үшiн кейбiр жұмыскерлердi жұмыстан босатуға немесе белгiлi бiр санкция орнатуға тура келедi; екi жақтың бiр-бiрiн дұрыс қабылдамауы; дау-дамай уақытында және дау-дамайдан кейiнгi кезеңiнде қарсы жақтардың арасында келiсушiлiктiң, ынты- мақтастықтың азаюы; дау-дамайды шешу үшiн жұмсалатын материалдық немесе эмоционалдық шығынның болуы; бүкiл әлеуметтiк жүйе немесе оның бөлек элементтерi бұзылады, жойылады. Дау-дамайдың зерттелiп жатқан негiзгi түрлерiнiң бiрi – жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|