Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова



Pdf көрінісі
бет86/179
Дата11.11.2022
өлшемі1,92 Mb.
#157769
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   179
Байланысты:
Басқару психологиясы

Диагност
 
– жоба мен күрделі жағдайдың күшті және әл- 
сіз жақтарын жылдам бағалайды. Өзгелердің қателіктеріне шы-
дамды. 
Фанатик
 
– өзінің ғылыми жұмысына елігіп кеткен, басқа-
лардан да ғылымға осындай қатынасты талап етеді, сондықтан 
қатал және сыйыспайтын болып есептеледі. 
Пионер
 
– бұл перспективалы проблемаларға жылдам қарай-
тын, басқалардың іс-әрекетін ынталандыратын бастамашы. Ол 
жинақы, менмен, эрудициялы, жетекшілікке бейім, отыруды та-
лап ететін мәселелерді ұнатпайды. 
Эрудит
 
– есте керемет сақтауымен, байқағыштығымен ерек-
шеленеді. Өзінің эрудициясын көрсеткісі келмейді. Адал, пе-
дант, бірақ пікір айтуда ынтасыз деп есептеледі. 
Техник
 
– өнерпаз. Өзі шеше алмайтын проблемаға жармас-
пайды. Адал және әріптестерінің мінез-құлқындағы көлеңкені 
түсінуге сезімтал. 
Тәуелсіз
 
– өзіне ғана сенеді, ұжымдық ғылыми жұмысқа 
скептикамен қарайды. 
Басқару практикасында жетекшілік пен көшбасшылықты
бір тұлғаға біріктіру оңтайлы вариант болады деп есептей- 
ді. Егер жетекші көзқарастары іскер көшбасшы көзқарасы- 
мен сай келсе, осындай болады. Жетекші рөлінің эмоционал-
дық көшбасшы рөлімен дәл келуі негативтік фактор болуы 
мүмкін. 
Жиі кездесетін және ең сәтсіз вариант – жетекші мен көш-
басшы рөлдерінің сай келмеуі. 
Ұйым – бұл бейресми топтардың ресми құрылымы. Оны 
оңтайлы тұрғызу үшін басшы қызметкерге өздерін көшбасшы 
ретінде көрсеткен адамдарды ұсынған жөн. 
Жетекшілік және көшбасшылық – басқару теориясының ең 
дамушы бағыты. Бұл тақырып бойынша орындалған жұмыстар 
саны орасан. 
Д. Греннің «ұйымдық көшбасшылықтағы тік диадалық ал-
масу» тұжырымдамасы өте маңызды фактіні анықтады. Жетек-
ші әртүрлі атқарушылармен араласқан кезде әртүрлі бас- 
қару стильдерін ұстана алады. Соңғы екі санат: «ин-топтық» 
мүшелер және «аут-топтық» мүшелер. Олар негізгі үш параметр 


212 
бойынша ерекшеленеді: біліктілік дәрежесі, оларға сенім дәре-
жесі, жауапкершілікке дайындық. «Ин-топтық» мүшелер бұл 
сипаттар бойынша «плюс» таңбасымен, ал «аут-топтық» мүше-
лер «минус» таңбасымен сипатталады. Жетекші біріншілер- 
ге қатысты партисипативтік және демократиялық стильдер- 
мен әрі бейресми әдістермен, ал екіншілеріне қатысты рес- 
ми әдістермен және авторитарлық стильмен жұмыс істеуі ке-
рек. 
Жетекші мен қарамағындағылар арасындағы арақашықтық 
айқын болуға тиіс, бірақ тым аз немесе тым үлкен арақашықтық 
тиімділігі әлдеқайда төмен (С. Грин және Т. Митчелл). 
Р. Лорд пен Д. Филипс келесіні анықтады: қарамағында- 
ғылар басқару әсерлерінің мазмұнын емес, жиілігін бәрінен 
жақсы қабылдайды. Осы байқалу бойынша олар жетекшілік- 
тің стилі мен сапасын бағалайды. Басқару әсерлердің басқа 
жақтарының барлығы екінші және одан кейінгі орындарда бо-
лады. Бұл – экспектация (қарамағындағылардың күткені- 
мен сәйкестік) жетекшінің заңнамалық және әлеуметтік норма-
ларды сақтауы. 
Қазіргі кезде Д. Надлер мен Дж. Хакманның «биліктер ба-
лансы» теориясы деп аталатын тұжырымдамасы ең танымал 
болып табылады. Оның негізгі тезисі – билік екі жақты құбы-
лыс болып табылады. Жетекшілік стилі – жетекші мен қара-
мағындағылардың қарама-қарсы ықпалдарының өзара іс-әре- 
кет өнімі. Осы екі биліктің балансы (тепе-теңдігі) жетекшінің 
басқару стилін таңдауын анықтайды. Басқарудың авторитар- 
лық стилі мен әдістері баланс жетекші билігі жағына қарай 
ауғанда үстем болады, ал баланс қарамағындағылар билігі 
жағына ауғанда, жетекші демократиялық стильді қолдануға 
мәжбүр болады [33, 34]. 
Егер қарамағындағылар билігі максимумға жетсе, жетек- 
ші басқарудың либералдық әдісіне жүгінеді. Ұтымды жетек- 
ші биліктердің сапалы балансын ұстанады. Бұл тұжырым- 
дама басқару теориясының үш маңызды санатының – же- 
текшіліктің, көшбасшылықтың және басқару іс-әрекеті тиім- 
ділігінің өзара әсерлесуінің заңдылықтарын ашып көрсе- 
теді. 


213 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   179




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет