Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Басқару психологиясы оқу құралы by Ахтаева Н.С. (z-lib.org)
| жоғары
деңгейлердің , ал атқару мотив- тері т өменгілердің мотивтері болып табылады. « Өзін - өзі таны - тушы тұлға » – бұл дамудың өзі жеткен деңгейінің шегінен асу қажеттілігі бар тұлға. Ол келесідей мінездерді сипаттайды: нақ- тылыққа бағдарлану, төзімділік, кездейсоқтық, іскерлік бағыт- талу, теріс мүдделерді шектеу, тәуелсіздік, оптимизм, рухани- лық, ішкі әлемі бай, демократиялық принциптер, әзіл, кретив- тілік, қуаттылық, нонкорформизм. Тұлғаның карьералық бағыт- талуында нақ осы өзін-өзі танытуды мотивтендіру басты ынта- 188 ландырғыш болып табылады. Ол жетістікті мотивтендірумен тығыз байланысты, бұл ұғым Д. МакКлелланд тұжырымда- масымен енгізілген. Д . МакКлелландтың мотивация тұжырымдамасы . Негізгі зейіні жоғары – өзіндік тұлғалық қажеттіліктерге («екінші») ауда- рылады. Автор нақ солар адамдық мінез-құлықтың өзіндік ерек- шелігіне, оның күрделілігі мен қарама-қайшылығына шешу- ші ықпал көрсетеді деп есептейді. Бұл теория мазмұндық топқа жатады – онда қажеттіліктердің негізгі үш тобы: биліктегі , та - быстағы , қатысудағы (партисипативтілік қажеттілігі) қарасты- рылады. Билікке қажеттілік адам белсенділігінің мотивтік жүйесіне мұндай түрде бірінші рет енгізіледі. Оны құрмет өзін көрсету- ге қажеттіліктердің туындысы және синтетикалық ретінде қарастырады. Мұндай қажеттілігі бар адамдар доминантты- лықтың тұлғалық сапасымен сипатталады. Олар белсенді, қуатты конфронтациядан қорықпайды, өз көзқарастарын қорғай алады. Табысқа қажеттілік (жетістік мотивациясы) – тұлғаның ба- залық екінші қажеттілігі. Табысқа қажеттілік барлығы үшін жал- пы болып табылады, оның даму шамасында ғана айырмашылық- та болады. Д. МакКлелланд қоғамның және бүкіл елдің тұтастай дамуының деңгейі оның азаматтарында осы қажеттіліктің даму деңгейіне байланысты деп есептейді. Дж. Аткинсон кейінірек табысқа қажеттіліктің сәтсіздікті болдырмау, сондай-ақ базалық қажеттілікпен сабақтастықта қа- растырылуға тиіс екендігін көрсетті. Мотивациясы күшті адам- дар табысқа ұмтылады, ал мотивациясы әлсіз адамдар сәтсіздік- тен қашады. Бұл жағдай соңынан Дж. Аткинсон мен Д. МакКлел- ландтың субъективті басымырақ тәуекел теориясының негізіне кіреді. Мотивациясы жоғары, жетістікке қол жеткізген жетек- шілер тәуекелдің орташа деңгейін жөн көреді. Орташа тәуекел жағдайында іс-әрекет табыстылығы жеке үлеске едәуір тәуелді болады, бірақ әлдебір тәуекелділікті білдіреді. Егер тәуекелдік элементін алып тастаса, онда «ұтыс» ықтималдығы күрт төмен- дейді. Жетістіктің төмен мотивациялануы, әдетте, жетекшіліктің босаңдық стилімен байланысады. 189 Қажеттіліктің қарастырылған екі (билікке және табысқа) типі тұлғаның басқару іс-әрекеті бейімділігіне және оның тиім- ділігіне ықпал етеді. Қажеттіліктердің үшінші санаты – қатысу- лықпен қатар, олар жетекші мінез-құлқының маңызды мотив- тену факторларын ашып көрсетеді. Осы тұжырымдама негізінде туындаған «жетістікті мотивтендіру» ұғымы бүгінгі күні басқа- ру іс-әрекетінің басты және ең өзіндік ерекше мотивтері болып есептелінеді. Осы ұғым арқылы психологияның карьераның ке- зеңдерін, типтері мен қозғаушы күштерін қарастыратын арнайы саласы – жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|