Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова

25 
Ақпараттық
 
рөлдер
: 
«Ақпарат қабылдаушы» рөлі. 
Ақпарат таратушының рөлі. 
Уәкілдің рөлі. Осы сала мәселелері бойынша сарапшы. 
Шешім
 
қабылдауға
 
байланысты
 
рөлдер
: 
Кәсіпкер рөлі. Жетілдірудің алуан түрлі жобаларын жасай-
ды және бақылайды. 
Тәртіп бұзушылықты жоюшы рөлі. Маңызды шешімдер ке-
зінде іс-әрекетті реттеуге жауапты адам. 
Ресурстарды таратушының рөлі. 
Келіссөз жүргізуші адам рөлі. 
Г. Минцберг бойынша бұл рөлдерді жүзеге асыру тәсілі 
дегеніміз – басқару іс-әрекеті процесінің мазмұны. 
Басқару
 
іс
-
әрекетін
 
талдауға
 
дименсионалдық
 
тәсіл
.
Бұл 
тәсілді Г. Юкл жасаған. Ол басқару іс-әрекетін талдау бірлігі 
үшін «менеджерлік мінез-құлықты өлшеуді» (дименсияны) 
қабылдауды ұсынды. Басқару іс-әрекеті бірқатар дименсия-
лардан тұрады: 
1)
тәртіпке деген ынта; 
2)
жұмысқа қолдау көрсету; 
3)
мәселені шешу; 
4)
мақсат қою; 
5)
рөлді (орнын) түсіндіру; 
6)
тиімділікке зейін аудару; 
7)
жоспарлау; 
8)
үйлестік; 
9)
автономия (дербестік) беру;
10)
әзірлік; 
11)
ынталандыру; 
12)
зейін аудару; 
13)
шешім қабылдауға қатысу; 
14)
қолдау; 
15)
марапаттауды түрлендіру мүмкіндігі; 
16)
қарым-қатынасқа ықпал ету; 
17)
уәкілеттік; 
18)
ақпарат тарату; 
19)
кикілжіңдерді басқару. 

26 
Бұл тәсіл аса бөлшектенгеніне қарамастан, басқару іс-әре-
кетінің мазмұны жөнінде барынша толықтай түсінік береді. 
Басқару
 
іс
-
әрекетін
 
нормативтік
 
тұрғыдан
 
талдау
. 
Бұл 
басқа іс-әрекеттерге қатынасы бойынша қосымша ретінде қол-
данылады және оларды жүзеге асыру әдістерінің бірі болып 
табылады. Мұндағының негізгісі – іс-әрекеттің нормативтік ма-
құлданған тәсілі ұғымы (ІHMT). Кәсіби іс-әрекет теориясында 
ІHMТ іс-әрекетті орындаудың қорытылған және нұсқаулық-
тармен бекітілген тәсілі ретінде анықталады. 
Нормативтік талдау екі кезеңнен тұрады: 1) ІHMT мазмұ-
нын қызметтік міндеттер мен оларды орындау талаптары тұр-
ғысынан талдау; 2) іс-әрекеттің нормативтік және жеке тәсіл-
дерінің алшақтауын талдау. Соңында осы екі кезеңнің нәти-
желері қорытылады және талданады. 
Басқару іс-әрекетін функционалдық талдау. «Әкімшілік 
мектеп» саласында пайда болғаннан бастап бүгінгі күнге дейін 
басқару іс-әрекетінің табиғатын түсінуде және оны қарастыру-
да айқын басымдықта. А. Файоль еңбектерінде, сондай-ақ аме-
рикалық менеджмент мектебінде қазіргі кезде осы іс-әрекет- 
ті қарастыру нормасы пайда болған, функционалдық талдау- 
дың негіздері тұжырымдалды. Дидактикалық әдебиеттерде 
басқару іс-әрекетін талдау – басқарудың негізгі функцияларын 
ашу негізінде (жоспарлау, мотивация, мақсат қою, т.б.) келтірі-
леді. 
Басқару іс-әрекетін зерттеудің басты психологиялық бағыт-
тары негізгі қызметтерімен тікелей қарым-қатынаста болады. 
Мысалы, басқаруда шешімдерді қабылдау психологиясы, 
жетекшіні мотивациялау психологиясы, т.б. Бұл тұрғыдан іс-
әрекетті талдаудың бастысы – жекелеген басқару қызметтері 
қарастырылатын «бірліктерді талдау» мәселесі шешіледі. Бұл 
бірліктер кешенді, мазмұнға бай және қосымша мүшелеуді 
талап етеді. Басқару іс-әрекеті күрделі және кешенді болған-
дықтан, оның бірліктері қарапайым бола алмайды. Сондықтан 
теория мен тәжірибедегі функционалдық талдау әлдеқайда 
конструктивтік болып шығады. 

жүктеу/скачать 1,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: