Негіздері
фагоцитоз бен пиноцитозды
жүктеу/скачать 8,4 Mb. Pdf көрінісі
|
tұңғyshbaeva-z.b.-czitologiya-zhәne-gistologiya-almaty-2015-274-bet. (1)
| фагоцитоз
бен пиноцитозды . XX ғасырдың 30-шы жылдарында американдық биолог Уоррен Льюис клетканың сұйық тамшыларды сіңіре алатынын байқаған, бұл құбылысты ол пиноцитоз (грекше ріnеіn — ішу) деп атаған. Пиноцитоз амеба тәрізді қарапайымдарға және басқа да клеткаларға, мысалы, лейкоциттерге, ұрықтың клеткаларына, бауырдың клеткаларына және су-тұз алмасуына қатысатын бүйректің қайсыбір клеткаларына тән. Пиноцитоз ӛсімдіктер клеткаларында да байқалады. Клетка тәулігіне ӛз кӛлеміне тен сұйықты жеңіл «ішеді». Фагоцитоз бен пиноцитоздың механизмі бір болғандықтан эндоцитоз деп атаған. Заттарды тасымалдаудың басқа түрлеріне қарағанда эндоцитоз сирек кездеседі. Бұл механизм ӛткізгіштің басқа механизмнің орнын баспайды, тек оны толықтырады. Клетка қайсыбір ӛнімдерді плазмалық мембрана арқылы сыртқа шығарып отырады. Мысалы, түрлі белоктар, мукополисахаридтер, май тамшылары экзоцитоз арқылы шығарылады. Осы жолмен жануарлар клеткаларының бетінде гликокаликсті түзуші гликопротеидтерді бӛліп шығарады. Ӛсімдік клеткаларының цитоплазмасынан клетка қабырғасын құрауға қатысатын қайсыбір полисахаридтер де (гемицеллюлозалар) шығарылады. Кейде эндоцитоз заттарды кері қайтарып алуға да пайдаланылады. Мысалы, бүйрек арқылы бӛлінген белоктарды қайтару кезінде, бүйрек каналшықтары арқылы ӛткен белоктар кері сіңіріледі де, ӛңделіп амин қышқылына айналады. Бұндай құбылыс фибробластар мен дәнекер ұлпасының компоненттерінде де орын алады. Клеткадан экзоцитоз арқылы бӛлінген гидролиздеуші ферменттер гликокаликс қабатына жиналып түрлі биополимерлер мен органикалық молекулалардың клетка мембранасының бетінде ыдырауын қамтамасыз етеді. Экзоцитоз секреция кезінде маңызды рӛл атқарады. Экзоцитоз процесі клеткадағы Са 2+ концентрациясының артуын қажет етеді. Экзо- және эндоцитозды іске асыру үшін клетканың беткі аппараты толықтай катысады. |