Негізгі бөлім Ұлттық қауіпсіздік саласындағы басқару
Кедендік саясаттың дамуын шетелдік және отандық
жүктеу/скачать 100,77 Kb. Pdf көрінісі
|
stud.kz-2805
| 2. Кедендік саясаттың дамуын шетелдік және отандық
ғылымдардың зерттеу жұмыстары ТМД елдері мен Қазақстан Республикасында кеден саясатының дамуы теориясын теоретикалық және тәжірибелік талқылаудың деректік негізінің барынша тар екенін көрсетеді. Кеден саясаты мәселелерін талдау тек құқықтық және экономикалық жағынан іске асып отыр. Сондықтан біз егемен мемлекеттің кеден саясатының негізгі даму кезеңдерін, қазіргі қазақстандық қоғамның саяси жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде саясаттанулық талдау жасауға тырыстық. Бірінші топқа бұл әлеуметтік философиялық, саясаттанулық және басқа зерттеулер, оларда мемлекетпен оның бөліктерінің ұлттық қауіпсіздігі мәселесінің өзі сарапталады. Екінші топқа мемлекеттің кеден қызметі мен кеден саясатының қалыптасуы тарихын сараптауға арналған деректер жатады. Үшінші топ кеден саясатының әлеуметті құбылыс ретінде арнайы мәселелерін зерттеу нәтижелерін бейнелейтін ғылыми мақалаларды қамтиды. Бұл жерде ең алдымен, Қазақстанның нарықтық қатынас кезеңдеріндегі экономикалық теориясын сараптау жүргізілген зерттеулер назар аударуға тұрады. Оған қоса, оларда кеден саясатының принципальды әлеуметтік- философиялық мәселелері жеткілікті түрде қаралмаған. Төртінші топқа өз елдеріндегі кеден саясатының , кеден саясатының дамуы мен құрылуы кезеңдерін зерттеуші шетелдік авторлардың еңбектері кіреді. Кеден саясаты, кеден ісін басқару мәселелеріне Еуропалық экономистер, сыртқы сауда теоретиктері Ф.Лист, Д. Рикардо, А. Смит сонымен қатар батыс ғалымдары М. Арах, Э. Хаос, А. Этцони және т.б еңбектерінде жалпылай тоқталған. Кедендік саясаттың методологиясы қарастырылған еңбектер Ресей кедендік академиясының ғалымдарының В.Ю. Прясников және т.б еңбектері болды. Бұл иәселе жалпы және арнаулы әдебиетті сараптау кеден існде жүріп жатқан процестерді зерттеудің бастамасы болды, кедендік қызметті басқару жүйесін дамытуда заңдылықтар мен ағымдарды көрсетудің, кедендік құқықтың категорияларына негіз болатын. Сондай-ақ Ресейдің атақты ғалымдары Е.Ф. Канкрин мен С.О. Николский зерттеулерінде осы мәселелер көрініс тапқан. Олардың жұмысында өндірісті кедендік әкімшіліктендіруге ғылыми бағыттың алғашқы элементтері көрінеді. Жеке алғанда С.О. Николский «кедендік қорғау» түсінігін енгізе отырып, кедендік әкімшілендіру қызметін көрсету және қолданудың алғашқы қадамын жасады. Тәуелсіздік алумен байланысты Қазақстанда кеден саясатының қалыптасу мәселесінің саяси аспектісін жасау енді ғана басталып келе жатыр және де кеден саясатын қалыптастырудың саяси қырлары мәселелерін өңдеу ісі жаңадан қолға алынуда. Елдің кеден саясатының жалпы құрылуының жалпы принциптері Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың бірқатар еңбектерінде анықталаған. қазақстандық ғалымдардың арасында кеден саласын жекелеген белгілерін зерттеумен тарихшылар, экономистер мен заңгерлер айналысты. Кеден мәселесімен айналасушы қазақстандық саяси ғылымның өкілдерінің ішінде тек екі зерттеушіні атап көрсетуге болады. Саяси ғалымдар кандидаты Қ. Айтпаев «Қазақстан Республикасы кеден саясатының қалыптасуы» атты еңбегінде Қазақстан Республикасының өтпелі кезеңдегі ұлттық кеден саясатының қалыптасуы мәселесін кешенді зерттеу мен жетілдіруге талпыныс жасады. Жеке алғанда, Қазақстан Республикасының кеден қызметін саяси жүйе институты ретінде зерттеуге елеулі үлес қоқан саяси ғылымдар докторы А.И. Шалтыков «Томоженная служба Казахстана: история и современность» атты өз монографиясында Қазақстан Республикасының кеден қызметінің тарихи мен оның әлемдік жаму, интеграция,жахандану контексіндегіқұрылуы кешенді сарапталады. |