Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

36. «Биологияға кіріспе» (1 сағат). «Жалпы биология негіздері» пәнінің жаратылыстану-ғылыми пәндер жүйесіндегі орны. «Жалпы биология негіздері»-нің мақсаты мен міндеттері. Жалпы биология биологиялық заңдылықтарды зерттейтін және диалектико-материалистік көзқарастарды қолдайтын ғылым салаларының бірі. Тіршілік әлемінің көптүрлілігі. Тірі материяның құрылым деңгейлері. Бүкіл тірі табиғатты түсініп білудегі пәнінің маңызы. Топсеруен. Тіршілік әлемінің көптүрлілігімен танысу мақсатында табиғатқа топсеруен жасау.

1. 
   «Жасушаның химиялық құрамы» (5 сағат). Цитология пәні және міндеттері. Зерттеу әдістері және олардың басқа биологиялық ғылым салалары, медицина, ауыл шаруашылығы өндірісі үшін маңызы. Жасушаның ашылу тарихы. Жасушалық теория — ХІХ ғасырдың ең үлкен жаңалығы. Жасушалық теорияның негізгі қағидалары. Жасуша барлық тірі организмдердің құрылымдық-функциялық бірлігі. Тірі материя химиялық құрамының бірлігі. Өсімдіктер, жануарлар, саңырауқұлақтар мен бактерия жасушаларының химиялық құрамы. Химиялық элементтер, су және басқа бейорганикалық қосылыстар, олардың жасуша тіршілігіндегі рөлі. Органикалық заттар: көмірсулар, нәруыздар, нуклеин қышқылдары, АТФ, липидтер, олардың элементарлық құрылысы, жасушадағы рөлі. Ферменттер, тіршілік процестерін реттеудегі олардың рөлі. Зертханалық жұмыс: «Тірі ұлпаларда ферменттердің катализдік белсенділігі»;
   
2. 
   «Жасушаның құрылымы мен қызметі» (3 сағат). Жасушалық құрылымдар: цитоплазмалық мембрана, цитоплазма. Эндоплазмалық тор, гольджи жиынтығы және лизосомалар, митохондриялар пластидтер, қозғалу органоидтері, олардың құрылысы мен атқаратын қызметтері; жасушалық қосындылар. Ядро, оның құрылысы және қызметі. Ядроның жетекші рөлі. Прокариоттық және эукариоттық жасушалар, олардың құрылыс ерекшеліктері. Зертханалық жұмыс: «Пияз қабықшасының жасушасындағы плазмолиз және деплазмолиз». «Өсімдік, жануар және бактерия жасушаларының құрылысы».Олардың құрылысындағы айырмашылықтарды табу;
   
3. 
   «Жасушаның энергиямен қамтамасыз етілуі» (2 сағат). Биологиялық жүйелердегі зат алмасу және өздігінен реттелу. Фотосинтез - күн энергиясының органикалық заттар энергиясына өзгеруі. Биологиялық «аккумуляторларда» жарық энергиясының қорлануы. Фотосинтездің жарық және қараңғылық сатылары. Судың фотолизі. Органикалық заттардың тотығуы есебінен жасушаның энергиямен қамтамасыз етілуі. Биологиялық тотығу және жану. Анаэробтық гликолиз. Аэробтық гликолиз — оттектің қатысуымен биологиялық тотығу. Электронды тасымалдау тізбегі. Тотықтыра фосфорлану. Митохондриялар — жасушаның энергиялық стансасы. Жасушаның энергиямен қамтамасыз етілуі тарауы бойынша алған білімді қорыту және жүйелеу;
   
4. 
   «Тұқым қуалау ақпараты және оның жасушада жүзеге асырылуы (4 сағат). Генетикалық ақпарат. Н.К. Кольцов.ДНҚ — нәруыз синтезделу үшін матрица (қалып) болып табылады. ДНҚ-ның екі еселенуі (редупликациясы). ДНҚ тізбегіне сәйкес ақпараттың РНҚ-ның түзілуі. Генетикалық код. Генетикалық кодтың қасиеттері. Нәруыздың синтезі. Транскрипцияның реттелуі. Гендік және жасушалық инженерия. Бактерияларда транскрипция мен трансляцияның реттелуі. Бұл процестердің жоғары сатыдағы организмдерде реттелуі.
   

1. 
   «Өзін-өзі ұдайы өндіру - тіріге тән жалпылама қасиет» (4 сағат). Митоз жыныссыз көбеюдің негізі екендігі, оның фазалары. Митоздың биологиялық мәні. Организмдердің көбею формалары. Жыныссыз көбеюдің түрлері. Жынысты көбею. Мейоз және биологиялық мәні. Мейоздың фазалары. Сперматогенез. Овогенез. Жануарлар мен гүлді өсімдіктердегі ұрықтану. Ұрықтанудың биологиялық маңызы;
   
2. 
   «Организмдердің жеке дамуы» (2 сағат). Организмдердің жеке дамуының элементарлық түсінігі. Жасушалардың бөлінуі, өсуі, жіктелуі, органогенез, даму, қартаю, даралардың өлуі. Ұрықтардың ұқсастығы. Организмнің біртұтастығы. Қоршаған орта өзгерістеріне организмнің бейімделу деңгейлері. Өзін-өзі реттеу. Организм дамуының бастапқы кезеңдерінде сыртқы орта жағдайларының әсері. Биологиялық сағат. Анабиоз.
   
   39. 
       «Генетика және селекция регіздері» (13 cағат):
       
       1. 
          «Тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтары» (5 сағат). Генетиканың қысқаша даму тарихы. Тұқым қуалаушылықтың заңдылықтары. Мендель ашқан белгілердің тұқым қуалау заңдылықтары. Тұқымқуалаушылықты зерттеудің гибриодологиялық әдісі. Моногибридтік будандастыру. Бірінші ұрпақ будандарының біркелкілігі. Басымдылық көрсету заңдылығы. Екінші ұрпақта белгілердің ажырауы. Ажырау заңы. Гомозиготалы және гетерозиготалы даралар. Генотип және фенотип. Аллельді гендер. Талдаушы шағылыстыру. Толық және толық емес доминаттылық. Тәуелсіз тұқым қуалау. Гендердің тіркесіп тұқым қуалауы.Жыныстық генетикалық анықталуы. Жыныспен тіркес тұқым қуалау. Гендердің өзара әрекеттесуі. Цитоплазмалық тұқым қуалаушылық. «Ген — белгі» қатынасы. Генотип біртұтас жүйе екендігі. Хромосомалық (ядролық) және цитоплазмалық тұқымқуалаушылық. Сандық және сапалық белгілердің тұқым қуалауына орта жағдайларының әсері. Реакция нормасы. Жыныс генетикасы. Адамның генетикалық әртүрлілігі. Денсаулықтың генетикалық негіздері. Адамның генетикалық денсаулығына ортаның әсері. Адамның генетикалық аурулары. Сарамандық жұмыс: «Қарапайым генетикалық есептер шығару, Өз ататегіңе шежіре құрастыру»;
          
       2. 
          «Өзгергіштіктің заңдылықтары» (4 сағат). Модификациялық және тұқым қуалайтын өзгергіштік. Тұқым қуалайтын өзгергіштіктің типтері. Гендік мутациялар. Хромосомалық мутациялар. Геномдық мутациялар. Тұқым қуалайтын өзгергіштіктің гомологтік қатарлар заңы. Мутацияларды экспериментальдық жолмен алу. Адамның тұқым қуалайтын өзгергіштігі. Генетика және медицина. Адамның тұқым қуалаушылығын зерттеу әдістері. Адамның кейбір тұқым қуалайтын ауруларының алдын алу және емдеу. Резус-фактор. Туыстық некенің жағымсыздығы. Медико-генетикалық кеңес беру. Зертханалық жұмыс:«Модификациялық өзгергіштіктің вариациялық қатарын және вариациялық қисық сызығын құрастыру». «Организмдердің өзгергіштігі»;
          
       3. 
          «Генетика және селекция» (4 сағат). Жануарларды қолға үйрету селекцияның бастапқы кезеңі екендігі. Мәдени өсімдіктердің шығу орталықтары. Жануарларды қолға үйрету аймақтары. Үй жануарларының шығу тегі. Заманауи селекцияның әдістері. Сұрыптау үшін өзгергіштіктің маңызы. Сұрыптау және оның шығармашылық рөлі, тұқым-қуалаушылық сапасын бағалау. Туыстық будандастыру және оның селекциядағы маңызы. Гетерозис, оны ауыл шаруашылығында қолдану. Полиплоидия. Әріден будандастыру. Жасанды мутагенез, оның селекциядағы маңызы. Селекция жетістіктері. Зертханалық жұмыс: «Жергілікті өсімдік іріктемелерінің фенотиптері».
          

1. 
   «Эволюциялық көзқарастардың дамуы. Эволюцияның дәлелдемелері» (4 сағат). Эволюциялық ұғымның шығуы және дамуы. Эволюционизмнің алғышарттары. Ламарктың эволюциялық теориясы. Ч.Дарвин және оның түрлердің пайда болу теориясы. Ч.Дарвиннің эволюциялық теориясының негізгі ұстанымдары. Эволюцияның синтетикалық теориясының шығуы. Эволюцияның дәлелдемелері. Эмбриологиялық дәлелдемелер. Морфологиялық дәлелдемелер. Палеонтологиялық дәлелдемелер. Эволюцияның биогеографиялық дәлелдемелері. Түр. Түрдің критерийлері. Популация. Зертханалық жұмыс: «Әр түрге жататын өсімдіктердің морфологиялық ерекшеліктері»;
   
2. 
   «Эволюциялық процестің механизмдері» (7 сағат). Өзгергіштіктің эволюциялық процестегі рөлі. Мутациялық өзгергіштік. Үйлесімдік өзгергіштік. Табиғи сұрыпталу-эволюцияның бағыттаушы факторы. Тіршілік үшін күрес. Түрішілік күрес. Түраралық күрес. Сұрыптаудың тиімділігі. Популяциялар ішіндегі табиғи сұрыпталудың формалары. Қозғаушы сұрыптау. Тұрақтандырушы сұрыптау. Гендер дрейфі. Популяциялық толқындар. Оқшаулану. Бейімділік. Қорғаушы рең. Жасырушы рең. Мимикрия (еліктеуші рең). Сақтандырушы рең. Бейімділіктің жетілдірілуі және оның салыстырмалы сипаты. Түртүзілу. Эволюциялық процестің негізгі бағыттары. Эволюция бағыттарының арақатынасы. Зертханалық жұмыс: «Организмдердің мекен ортасына бейімделуі», «Өсімдіктердегі ароморфоздар және бунақденелілердегі идиоадаптациялар»;
   
3. 
   «Жерде тіршіліктің пайда болуы» (2 сағат). Тіршіліктің пайда болуы туралы көзқарастардың дамуы. Жерде тіршіліктің пайда болуы туралы теориялар Л.Пастердің тәжірибесі. Органикалық молекулалардың абиогендік синтезі. Тіршіліктің пайда болуы жайлы қазіргі көзқарастар. Қазіргі кезде Жерде тіршіліктің пайда болуы мүмкін бе?
   
4. 
   «Жерде тіршіліктің дамуы» (6 сағат). Криптозойда тіршіліктің дамуы. Архей. Протерозой. Жануарлардың алуантүрлілігінің жоғарылауы. Палеозой заманында тіршіліктің дамуы. Кембрий. Ордовик. Силур. Девон. Тас көмір. Пермь. Мезозой заманында тіршіліктің дамуы. Триас. Юра. Бор. Кайнозой заманында тіршіліктің дамуы. Палеоген. Неоген. Антропоген. Органикалық дүниенің алуантүрлілігі. Жүйелеудің ұстанымдары. Жүйелеудің шығуы. Жасанды және табиғи жүйелер. Организмдерді жіктеу. Тіршіліктің жасушалық емес формалары — вирустар, фагтар. Тіршіліктің жасушалық формалары. Прокариоттар. Эукариоттар;
   
5. 
   «Адамның шығу тегі» (4 сағат). Адам шығу тегінің дәлелдемелері. Адам мен адам тәрізді маймылдардың ұқсастығы мен айырмашылықтары. Еңбек және адамның пайда болуы. Антропогенездің алғышарттары. Алғашқы адамдар. Ежелгі адамдар. Ертедегі адамдар. Осы заманғы алғашқы адамдар. Адам нәсілдері. Нәсілшілдіктің дәрменсіздігі, керітартпалығы.
   

1. 
   «Экожүйелер» (7 сағат). Экология пәні. Ортаның экологиялық факторлары.Биотикалық оптимум. Организмдердің тіршілік ортасына бейімделуі.Әртүрлі түр популяцияларының өзараәрекеттесулері. Бірлестіктер. Экожүйелер. Бірлестіктердегі организмдердің қызмет атқаратын топтары. Экожүйелердің мысалдары. Энергия ағымы және қоректік тізбектер. Экологиялық пирамида. Экожүйелердің өнімдері. Экожүйелердің алмасуы. Адамның әрекетіне байланысты экожүйелердің алмасуы. Агроценоздар. Адамның практикалық әрекетінде экологиялық білімді пайдалану;
   
2. 
   «Биосфера. Адам әрекетінің биосфераға әсері. Биосфераны қорғау» (4 сағат). Биосфера туралы В.И.Вернадскийдің ілімі. Биосфераның құрамы: тірі зат,түрлік құрамы. Табиғатта көміртек пен азот айналымы. Биосферадағы биохимиялық процесстер. Тірі организмдердің шөгінді жыныстар түзудегі рөлі. Тірі организмдердің топырақ түзудегі рөлі. Адамның биосферадағы рөлі. Ауқымды экологиялық проблемалар. Озон қабатының бұзылуы. Атмосфераның ластануы. Су жүйелерінің ластануы. Ормандардың жойылуы. Топырақтың жағдайлары. Шөлге айналу. Биоәртүрліліктің жойылуы. Энергиялық проблемалар. Қоғам және қоршаған орта. Халық санының артуы. Индустриялық тұтынушылар қоғамы. Халықаралық ынтымақтастық және кедейлікпен күрес. Қазақстанның экологиялық проблемалары. Тұрақты даму.
   

1) тірі организмдердің жалпы ортақ белгілерін;

2) өсімдік жасушасының құрылысын;

3) өсімдіктер бірлестіктеріне адам әрекетінің әсерін;

4) өсімдік жасушасының құрылысы мен қызметін;

5) өсімдік жасушасының бөлінуін;

6) өсімдіктегі заттардың қозғалысын ,тыныс алуын;

7) өсімдік организмінің көбеюін, өсуін және дамуын;

8) өсімдіктердің тіршілік ортасын;

9) табиғи бірлестіктерді;

10) өсімдіктердің бірлестіктегі тіршілікке бейімділігін;

11) табиғи бірлестіктегі адамның рөлін;

12) бактериялар, саңырауқұлақтар және өсімдік жасушаларының құрылысы мен қызметін;

13) жабықтұқымды өсімдіктердің Тұқымдастарын;

14) бактериялардың, саңырауқұлақтар мен өсімдіктердің және симбоздық (селбесіп) тіршілік ететін организм ретінде қыналардың құрылысы мен тіршілік әрекеттерін;

15) автотрофты және гетеротрофты организмдердің қоректену ерекшеліктерін (сапрофиттердің, паразиттердің,симбионттардың);

16) бактериялардың, саңырауқұлақтардың,өсімдіктердің көбеюі, өсуі және дамуын;

17) вирустар тіршіліктің жасушалы емес формалары екендігін;

18) организмдердің тіршілік орталарын;

19) жасанды бірлестіктерді (агроценоз), жасанды бірлестіктердің өнімділігіндегі адамның рөлінбілуі тиіс:

43. 6-сынып оқушылары:

1) тірі организм ұлпалары мен мүшелерінің құрылысы және қызметінің өзара байланысын;

2) өсімдік организмі мен ортаның өзара байланысын;

3) адам әрекетінің өсімдік түрлерінің көптүрлілігіне, олардың мекен ету ортасына әсерін және осы әрекеттерінің нәтижелерін;

4) өсімдіктер алуантүрлілігінің,табиғи бірлестіктерді қорғаудың биосфера тепе-теңдігін сақтаудағы рөлін;

5) организмнің құрылысы мен қызметінің, организм мен тіршілік ортасының өзара байланысын;

6) биологиялық әртүрліліктің, түрлер саны реттелуінің, табиғи бірлестіктерді қорғаудың биосфера тепе-теңдігін сақтаудағы рөлін;

7) адам әрекетінің өсімдік және жануар түрлерінің көптүрлілігіне , олардың мекен ету ортасына әсерін; ол әрекеттің нәтижесін және мәдени өсімдіктерді шығаруын негіздей алуы тиіс.

1. 
   өсімдік организмдерін;
   
2. 
   өсімдік жасушаларын, ұлпаларын, мүшелерін;
   
3. 
   өсімдіктер мен жануарлардың ең көп тараған түрлерін;
   
4. 
   бактериялар, саңырауқұлақтар, қыналар мен өсімдік организмдерін;
   
5. 
   өзің тұратын аймақта ең көп таралған өсімдік түрлерін, Тұқымдастың, Кластың, Бөлімнің өсімдіктерін;
   
6. 
   жеуге жарайтын, улы және зең саңырауқұлақтарын анықтай алуы тиіс:
   

1. 
   тірі организмдердің жалпы белгілерін;
   
2. 
   негізгі жүйелік ерекшеліктерді, түрлердің белгілерін, тірі табиғат Дүниелерін, Бөлімдерді және гүлді өсімдіктердің Кластарын, Тұқымдастарын;
   
3. 
   элементарлық деңгейде өсімдіктер эволюциясының процестерін атай алуы тиіс:
   

1. 
   өсімдіктер жасушаларының құрылысы мен қызметiн;
   
2. 
   өсімдіктердің ұлпалары мен мүшелерінiң құрылысы мен қызметiн;
   
3. 
   прокариоттар мен эукариоттарды, автотрофты және гетеротрофты организмдерді;
   
4. 
   жабық тұқымды өсімдіктердің Тұқымдастарын, Кластарын;
   
5. 
   тірі табиғат бөлімдерін салыстыра білуі тиіс.
   

1. 
   ірі организмдердің жалпы белгілерін;
   
2. 
   негізгі жүйелік категорияларды,түрлердің белгілерін, тірі табиғат Дүниелерін, Бөлімдерді, Кластарды, жануарлардың Тұқымдастарын;
   
3. 
   элементарлық деңгейде жануарлар эволюциясының барысын;
   
4. 
   эволюция процесінде жануарлардың күрделенуін;
   
5. 
   табиғи және жасанды бірлестіктерді;
   
6. 
   жануарлардың оқып танысқан Тұқымдастарының өкілдерін;
   
7. 
   жануарлардың кең тараған түрлерін және үй жануарларының қолтұқымдарын;
   
8. 
   гетеротрофты организмдердің қоректену ерекшеліктерін (сарофиттер, паразиттер);
   
9. 
   жануарлардың көбеюін, өсуін, дамуын;
   
10. 
    организмдердің тіршілік орталарын;
    
11. 
    жасанды бірлестіктер (агроценоз), жасанды бірлестіктердің өнімділігіндегі адамның рөлін білуі тиіс.
    

1. 
   -жануар организмдерінің құрылысы мен қызметінің өзара байланысын және организм мен тіршілік ортасының өзара байланысын;
   
2. 
   -биологиялық әртүрліліктің рөлін, түрлердің сан мөлшерінің реттелуін, биосферадағы тепе-теңдікті сақтау мақсатында табиғи бірлестіктерді қорғауды;
   
3. 
   -жануар түрлерінің көптүрлілігіне және олардың тіршілік орталарына адам әрекетінің әсерін, бұл әрекеттің нәтижелерін және үй жануарларының қолтұқымдарын шығаруды негіздей алуы тиіс.
   

1. 
   өзің тұратын аймақта кең таралған жануарлардың жиі кездесетін түрлерін және әртүрлі Тұқымдас, Класс , Типтің жануарларын;
   
2. 
   адам ауруларының қоздырғыштары мен тасымалдаушыларын тани алуы тиіс.
   

1. 
   прокриоттық және эукариоттық, автотрофты және гетеротрофты организмдерді;
   
2. 
   сүтқоректі жануарлардың Тұқымдастарын, Кластарын;
   
3. 
   тірі табиғат бөлімдерінсалыстыра білуі тиіс.
   

1. 
   адам организмінің құрылыс ерекшеліктерін;
   
2. 
   денсаулықты сақтау үшін гигиеналық талаптарды;
   
3. 
   адамның өмір сүру ұзақтығы мен денсаулығына жағымсыз экологиялық факторлардың әсерін;
   
4. 
   адам денсаулығына зиянды әдет-дағдылардың қауіпті әсері туралы;
   
5. 
   кемтар ұрпақтың дүниеге келу қатерінің факторларын білуі тиіс.
   

1. 
   сабаққа даярлануда авторлық ұсыныстарды ескере отырып оқулықтың мазмұнын пайдалануы;
   
2. 
   сабаққа даярлану кезінде оқулықтағы суреттерді, кестелер, сызбанұсқалармен қосарбеттерін кеңінен пайдалану;
   
3. 
   зертханалық жұмыстарды орындауда ұлғайтқыш аппаратураны қолдану;
   
4. 
   денсаулықты сақтау мақсатында жеке бастың және қоғамдық гигиеналық ережелерін сақтау орындай алуы тиіс.
   

1. 
   мүшелер және мүшелер жүйесінің құрылысы мен қызметінің, организм мен ортаның өзара байланысын;
   
2. 
   адамның тік жүруі мен еңбек әрекеттерінің нәтижесінде қалыптасқан ерекшеліктерін;
   
3. 
   адам организмінде тіршілік әрекеттерінің нейрогуморальдық реттелуінің рөлін;
   
4. 
   жоғары жүйке әрекеттерінің ерекшеліктерін;
   
5. 
   адам денсаулығына экологиялық және әлеуметтік факторлардың, ақыл-ой және дене еңбегінің, денешынықтыру мен спорттың әсерін;
   
6. 
   адам организміне және оның ұрпағына алкогольдің және темекі шегудің зиянды әсерін;
   
7. 
   зиянды әдет дағдыларға әуестенудің (темекі шегу, маскүнемдік, нашақорлық) дене бітімі бұзылудың, жалпақтабандылықтың алдын-алу шараларын;
   
8. 
   жеке адамның (тұлға) қалыптасуында қоршаған ортаның рөлін;
   
9. 
   әлеуметтік мәніндегі адамның қалыптасуына қоғамның әсерін;
   
10. 
    адамның биологиялық табиғатын негіздей алуы тиіс.
    

54. 9-сынып оқушылары:

1. 
   жалпы биология пәні және міндеттері;
   
2. 
   тірі организмдерге тән жалпы белгілер;
   
3. 
   тіршіліктің құрылым деңгейлері;
   
4. 
   жасушалық теорияның негізгі қағидалары
   
5. 
   прокариоттар және эукариоттар жасушаларының құрылысындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар;
   
6. 
   жасуша тіршілік әрекеттерінің негізгі принциптері
   
7. 
   органикалық және бейорганикалық заттардың жасушадағы рөлі,
   
8. 
   жасушаның негізгі бөліну әдістері;
   
9. 
   жеке дамудың заңдылықтары;
   
10. 
    генетика пәні және міндеті;
    
11. 
    өзгергіштік,тұқым қуалаушылық, ген, генотип, мутациялар түсініктерінің маңызы;
    
12. 
    организмдердің тұқым қуалаушылығында хромосомалардың рөлі;
    
13. 
    қоршаған ортаның қолайсыз факторларының адамның тұқым қуалаушылығына жағымсыз әсері;
    
14. 
    тұқым қуалайтын өзгергіштіктің формалары;
    
15. 
    эволюциялық ілімнің негіздері;
    
16. 
    организмдердің бейімділігі;
    
17. 
    түр және оның критерийлері;
    
18. 
    популяция- түрдің элементарлық құрылымы;
    
19. 
    экология пәні оның міндеттер, экологиялық факторлар;
    
20. 
    түр, экожүйе ,биоценоз, биосфера түсініктерінің мәні;
    
21. 
    экожүйелер қызметінің құрылымы мен принциптері;
    
22. 
    адам әрекетінің экожүйелерге әсері;
    
23. 
    қазақ халқының табиғатты қорғаудағы әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлері;
    
24. 
    Қазақстанда табиғатты қорғаубілуі тиіс.
    

1. 
   биология пәні мен оның міндеттерін,негізгі зерттеу әдістерін;
   
2. 
   биологияның зерттеу обьекттерін;
   
3. 
   биологияның дамуына айтарлықтай үлес қосқан шетелдік және отандық ғалымдар ,олардың еңбектері;
   
4. 
   тіріге тән жалпы белгілер;
   
5. 
   биологияны зерттеу нысандары;
   
6. 
   биологиялық көп түрліліктің рөлі;
   
7. 
   биосферадағы ттепе теңдікті сақтау үшін табиғи бірлестіктерді сақтаудың маңызын;
   
8. 
   табиғи экожүйелерге адам әрекетінің нәтижелері (зиянды әсері);
   
9. 
   қоршаған ортаның мутагендік факторларының маңызы атай білуі тиіс.
   

1. 
   организмдер өзгергіштігінің формалары;
   
2. 
   өсімдіктер мен жануарлардың тіршілік ортасына бейімділігіне мысал келтіре білу тиіс.
   

1. 
   организмдердің жасушалық құрылысы туралы;
   
2. 
   органикалық дүниенің бірлігі туралы қортынды жасай білуі тиіс.
   

1. 
   жануарлардың құрылысы мен тіршілік әрекеттері туралы білімдерін оларды өсіру және қорғау тәсілдерін негіздеу үшін;
   
2. 
   жануарлардың құрылысы мен тіршілік әрекеттері туралы білімдерін жұқпалы аурулардың алдын алу жолдарын негіздеу үшін;
   
3. 
   организм түрлері және табиғи бірлестіктер туралы білімдерін, оларды қорғау шараларын негіздеу үшінбілімін көрсете білуі тиіс.
   

1. 
   тірі табиғаттың шығу тегінің бірлігі туралы;
   
2. 
   органикалық дүниенің туыстығы және бірлігі туралы;
   
3. 
   жануарлар дүниесінің күрделенуі туралықортынды жасай білуі тиіс.
   

1. 
   жануарлар тіршілігіндегі маусымдық өзгерістерді;
   
2. 
   жануарлар Тұқымдастарының белгілі өкілдерін зерттеу тәжірибелерінің нәтижелерін;
   
3. 
   жануарлардың үй жағдайында және табиғи жағдайда өсуі мен дамуын бақылап дағдылану тиіс.
   

1. 
   микропрепараттар даярлау және оларды микроскоп астында қарауда;
   
2. 
   өсімдіктер тіршілігіндегі маусымдық өзгерістерді, адам әрекетінің әсерінен болатын тіршілік ортасындағы өзгерістерді бақылауда;
   
3. 
   өсімдіктердің тіршілік әрекетін зерттеуге қарапайым тәжірибелер жүргізуде;
   
4. 
   организмдерге, түрлерге, табиғи бірлестіктерге ұқыптылықпен қарау,
   
5. 
   оқушының табиғаттағы мінез-құлқы, өзін дұрыс ұстау;
   
6. 
   оқып танысқан өсімдік тұқымдастары өкілдерінде маусымдық және адам әрекетінің әсерінен болған өзгерістерді бақылау;
   
7. 
   өсімдік организмдеріне,түрлеріне,мәдени өсімдіктердің іріктемелеріне ұқыптылықпен қарауда;
   
8. 
   улы саңырауқұлақтармен, өсімдіктермен уланудың алдын-алуда;
   
9. 
   вирустар және бактериялар тудыратын жұқпалы аурулармен жаппай ауыру кезінде жеке бастың және қоғамдық гигиеналық шаралардың ережелерін сақтаудақабілеттілігін байқатуы тиіс.
   

1. 
   зат алмасу процестерінің өзара байланысын;
   
2. 
   радиацияның,есірткі заттарының адамның тұқым қуалаушылығына жағымсыз әсерінің себептерін;
   
3. 
   қоршаған ортаның жағымсыз факторларының тірі организмдерге зиянды әсерін;
   
4. 
   табиғатты,қоршаған ортаны қорғаудың тірі организмдер үшін маңызын;
   
5. 
   тірі организмдердің тіршілік жағдайларына бейімділігін;
   
6. 
   қоректік тізбектердің сызбанұсқасын;
   
7. 
   адам әрекетінің табиғатқа әсерінтүсіндіру қабілетін байқатуы тиіс.
   

1. 
   организмдердің өзгергіштік формаларына;
   
2. 
   өсімдіктер мен жануарлардың тіршілік ортасына бейімділігіне;
   
3. 
   эволюция процесінде адам организмінің күрделенуіне;
   
4. 
   адамның ең кең таралған ауруларына;
   
5. 
   адамның жиі кздесетін зиянды әдеттерінемысалдар келтіре білуі тиіс.
   

1. 
   организмдердің жасушалық құрылысы туралы;
   
2. 
   органикалық дүниенің бірлігі туралы;
   
3. 
   жасушалар мен ұлпалардың құрылысы мен қызметін;
   
4. 
   жасушалардың бөлінуін;
   
5. 
   адам организмінің құрылысы мен тіршілік әрекеттерін;
   
6. 
   зат алмасу және энергия айналымын;
   
7. 
   организмде ферменттер мен витаминдердің рөлін;
   
8. 
   тамақтанудың ерекшеліктерін;
   
9. 
   тыныс алуды, заттар қозғалысын, тіршілік әрекеттерінің соңғы өнімдерін шығаруды;
   
10. 
    иммунитет және оның адам өміріндегі маңызын; ЖИТС (жүре пайда болған иммундық тапшылық синдромы)-тің алдын алуды;
    
11. 
    адамның жай-күйіне және қасиеттеріне әсер ететін экологиялық факторлардықортынды жасай білуі тиіс.
    

1) тірі организмнің жалпы белгілерін

2) адамның биологиялық және әлеуметтік факторларын;

3) адам эволюциясының себептері мен нәтижелерін атай білуі тиіс.

66. Оқушылар:

1) адамның жасушаларын, ұлпаларын, мүшелері мен мүшелер жүйесін;

2) сүйек сынған, буын шыққан, сіңір созылған жағдайда алғашқы көмек көрсету үшін сүйектің типтерін және олардың байланыстарын;

3) зардап шеккен адамға алғашқы көмек көрсету үшін қан кетудің түрлерінанықтап ажырата білуі тиіс.

67. Оқушылар:

1) адам организмінің жасушалары мен ұлпаларының құрылысын және қызметін;

1. 
   бірлестіктердің алмасуын түсіндіру үшін экологиялық білімдерін;
   
2. 
   биологиялық зерттеулердің қарапайым әдістері мен құрал-жабдықтарын;
   
3. 
   биологиялық обьектілер мен саймандарды, құрал-жабдықтарды;
   
4. 
   биологиялық обьектілермен құралдармен,саймандармен техникалық қауіпсіздік ережелеріне;
   
5. 
   анықтамалық материалдар ,айырғыштар, қосымша әдебиеттерге;
   
6. 
   микропрепараттар даярлауда және оларды микроскоп астында қарауда;
   
7. 
   жануарлардың оқып танысқан тұқымдастарының белгілі өкілдеріндегі адам әрекетіне байланысты өзгерістерді және маусымдық өзгерістерді бақылауда;
   
8. 
   жануарлардың тіршілігін зерттеу үшін қарапайым тәжірибелер жүргізуде;
   
9. 
   үй жануарларының қолтұқымдарына, түр өкілдеріне ұқыптылықпен қарау;
   
10. 
    жануарлардан түрлі аурулар жұқтырудың алдын алу;
    
11. 
    жануарларды күтіп-баптауда жеке бастың және қоғамдық гигиеналық шараларды қолдануда;
    
12. 
    өсімдіктердің тіршілік әрекеттері мен құрылысы туралы білімін оларды өсіру әдістері, қорғау шаралары үшін;
    
13. 
    табиғи бірлестіктер туралы білімін оларды қорғау шараларын негіздеу үшін;
    
14. 
    өсімдіктердің тіршілік әрекеттері мен құрылысы туралы білімін оларды өсіру әдістері, қорғау шараларын негіздеу үшін;
    
15. 
    бактериялар,саңырауқұлақтардың құрылысы және тіршілік әрекеттері және вирустар туралы білімдерін азық-түлік өнімдерін сақтау әдістерін, уланудың және ауру жұқтырудың алдын алу шараларын негіздеу үшін;
    
16. 
    түрлер, табиғи бірлестіктер туралы білімін оларды қорғау шараларын негіздеу үшінбілімдерінқолдана білуі тиіс.
    

1. 
   өсімдіктің жасушалы құрылысы туралы;
   
2. 
   органикалық дүниенің туыстығы және бірлігі туралы;
   
3. 
   өсімдіктер әлемінің күрделенулері туралы;
   
4. 
   тірі табиғаттың шығу тегінің бірлігі туралы;
   
5. 
   адам организмінің жасушалық құрылысы туралы;
   
6. 
   адамның жануарлардан шығуы туралықорытынды жасай білуі тиіс.
   

1. 
   өсімдіктердің эволюция процесінде күрделенуі;
   
2. 
   табиғи және жасанды бірлестіктерге;
   
3. 
   өсімдіктердің ең көп таралған түрлері мен іріктемелеріне;
   
4. 
   өсімдіктердің оқып-танысқан Тұқымдастарының белгілі өкілдеріне;
   
5. 
   мәдени өсімдіктердің ең көп таралған түрлері мен іріктемелеріне;
   
6. 
   вирустық және бактериялық жұқпалы ауруларға;
   
7. 
   бірлестіктердің алмасуын түсіндіру үшін экологиялық білімге;
   
8. 
   биологиялық зерттеулердің қарапайым әдістері мен саймандарына;
   
9. 
   салауатты өмірсалтын негіздеу үшін адам оргнизмінің құрылысы мен тіршілігіне;
   
10. 
    мінез-құлықтың гигиеналық нормаларын сақтауға;
    
11. 
    жарақаттардың және аурулардың алдын алуғамысалдар келтіре білуі тиіс.
    

1. 
   адамның тіршілік-әрекеттерін зерттеу бойынша жүргізілген зертханалық жұмыстардың нәтижесін;
   
2. 
   өз организміңнің анатомиялық-физиологиялық өзгерістерін;
   
3. 
   өсімдіктер тіршілігіндегі маусымдық өзгерістерін;
   
4. 
   тәжірибе нәтижесін;
   
5. 
   мәдени өсімдіктердің тіршілігіндегі маусымдық өзгерістерін;
   
6. 
   өсімдік Тұқымдастарының белгілі өкілдерін зерттеп білу үшін тәжірибелер нәтижесін;
   
7. 
   мектептің оқу-тәжірибе учаскесіндегі және күнделікті өмірде кездесетінтүрлі жүйелік категорияларға жататын өсімдіктерінің өсуі мен дамуынбақылай білу тиіс.
   

1) микропрепараттар даярлау және оларды микроскоп астында қарауда;

2) адам әрекетінің әсерінен тіршілік ортасын өзгертуде;

3) адамның салауатты өмір салтының, оның жеке басының және қоғамдық гигиеналық ережелерін;

4) улы саңырауқұлақтармен, өсімдіктермен уланудың алдын алудаережелерді сақтай білуі тиіс.

«Физика» пәнінен оқу бағдарламасы
1. Түсінік хат
1.«Физика» оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 Қаулысымен бекітілген орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

2. Физика – оқушыға білім беретін және өзіндік тәрбиелік ықпалы бар, оның ақыл - ойын және логикалық ойлау қабілетін дамытатын, ерік-жігерін тәрбиелейтін өзіндік мазмұны және зерттеудің ғылыми әдістері бар жетекші ғылымдардың бірі болып табылады.

3. Бүгін мектептегі «Физика» оқу пәнінің курсы ғылыми түрде ойлауды қалыптастыруға бағытталған, оқушының шығармашылық, коммуникативтік қабiлетін, абстрактiлi-теориялық және практикалық ойлауын, сыни ойлау және талдау дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.

4. «Физика» курсын 7-9 сыныптарда оқытудың мақсаты – оқушылардың ғылыми дүниетанымының негіздерін, танымдық қызығушылығын, сын тұрғысынан ойлауын, зияткерлік және шығармашылық қабілетін қалыптастыру, физиканың негiзгi заңдарымен танысудан, табиғаттың құбылысын зерттеуден меңгерген білімі және білігін техникада және күнделiктi өмiрде пайдалана білу.

5. Осы мақсатқа жету үшін мынандай міндеттерді шешу қамтамасыз етедi:

1. 
   қазіргі заманғы әлемнің физикалық бейнесінің негізін беретін физикалық құбылыстар, ұғымдар, заңдылықтар және теориялық қорытынды туралы білімдерді, табиғаттың ғылыми таным әдістері туралы білімдерді, құбылыстарды бақылау, эксперименттік тапсырмаларды орындау, болжау және жобалауды жүзеге асыру біліктілігін меңгерту;
   
2. 
   физикалық экспериментті орындау дағдысын, зерттеушілік қабiлетін, өмірлік, тәжірибеде мәні бар есептерді шешу үшін игерген білім және білігін қолдану үдерісінде танымдық қызығушылығын, зияткерлік және шығармашылық қабілеттерін дамыту;
   
3. 
   оқу және зерттеу жұмысына жауапкершілікпен қарау, қоршаған ортаны қорғау және табиғат құндылықтарын тиімді пайдалану, қоғам және адам өмірінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету,
   

6. 7-9 сыныптарға арналған «Физика» оқулығының базалық оқу материалының мазмұны іс жүзінде сақталды, ерекшелігі оқушылардың негізгі игерген білімдерін тәжірибеде көбірек қолдануға бағытталған және қазіргі қоғамда өмірлік жағдаяттарға бейімделуге негізделеді.

7. Бағдарлама оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып жасалынған, олардың жаңа контексте игерген білімдерін қолдануға және даму үдерісінің жаһандануы, табиғаттың физикалық заңдылықтарының мәнiн аша отырып практикалық жұмыстарды орындауына кеңінен мүмкiндiк туғызады.

8. 7-9 сыныптарына арналған арналған «Физика» пәнінің білім мазмұны іргелілік, жүйелілік, біртұтастық, мәдени үйлесімділік, түсініктілік, сабақтастық сияқты принциптер негізінде құрастырылған.

9. Пәнаралық байланыс ана тілі пәнімен (қазақ, орыс):

тіл лексикасы;

ауызша және жазбаша коммуникация (әңгіме, эссе, шығарма, реферат, шығармашылық жоба);

коммуникативті мәдениет;

физиканың негізгі терминологиясын білу білімі, физикалық терминдерді қолдану арқылы оқушылардың сөйлеу мәдениетін қалыптастыру.

10. Пәнаралық байланыс алгебра пәнімен:

рационал сандармен есептер шығару;

формулалар арқылы есептеу, пропорцияны шешу;

квадраттық теңдеулер және теңсіздіктер;

негізгі тригонометриялық формулалар;

сызықтық теңдеулер жүйесі және оларды шешу.

11. Пәнаралық байланыс геометрия пәнімен:

векторлар және амалдар қолдану;

геометриялық фигуралардың ауданы;

бұрыштар туралы мәлімет (градустық өлшеу) бұрыштарды өлшеу және салу;

центрлік және іштей сызылған бұрыш;

үшбұрыштардың теңдігі және ұқсастығы;

косинус, синус, Пифагор теоремасы.

12. Пәнаралық байланыс химия пәнімен:

заттардың молекулалық құрылысы;

жану;

кристалл торлардың құрылысы;

Менделеев элементтерінің периодтық жүйесі;

изотоптар және атом ядросының құрылысы;

массаның сақталу заңы;

спектралдық анализ;

химиялық элементтердің радиоактивтi изотоптарын алу.

13. Пәнаралық байланыс биология пәнімен:

биосферадағы энергияның айналуы және заттардың айналымы ;

ультракүлгін және инфрақызыл, рентген сәулелерінің өсімдік және тірі оргнизмдерге әсері.

14. Пәнаралық байланыс география пәнімен:

жауын-шашын, ауа, су буы туралы, заттардың меншікті жылу сыйымдылығын қолдана білуі;

механикалық энергия туралы білімі (өзен және жел энергиялары);

компас көмегімен бағытты айыра білу біліктілігі;

гидроэнергетикалық ресурстар қоры және оларды еліміздің барлық өңірінде пайдалану туралы мәлiметтер;

жергілікті және ауқымды экологиялық мәселелер;

Жер ғаламшары, Жердің магнит өрісі туралы мәлімет, магнит өрісіндегі зарядталған бөлшектердің қозғалысы, Күн жүйесіндегі денелердің физикалық табиғаты;

электрэнергияны пайдалана білу білімі.

15. Пәнаралық байланыс информатика пәнімен:

электрондық кестеде, графикалық редактордың ортасында модельдеу;

белгілі бір тапсырманы орындаудың алгоритмін құру;

«Интернет» желісіндегі жұмыс: браузердің және іздеу программаларының көмегімен ақпаратты іздеу және оны қарау;

электронды тасымалдаушыда мәліметті сақтау;

электрондық почтамен хабарлама жіберу;

слайдтарды құрастыру.

16. Пәнаралық байланыс технология пәнімен::

механикалық өңдеуде дененің қызуы, материалдың серпінділігі;

электр тізбегі және олардың элементтері, электр тізбегі және оның шартты түрде белгіленуі, қыздыру шамының, патронның, сөндіргіш штепсель шанышқылардың құрылысы, электромагниттер және олардың қолданылуы, автоматты құрылымдардың элементтері;

жылу қозғалтқыштардың құрылысы.

17. Оқыту нәтижелері оқушылардың дайындық деңгейiне қойылатын талаптарда көрсетілген және ол оқытудың қорытынды нәтижелерінің жүйесін береді. Оған жету оқушының негізгі мектеп курсы бойынша оң нәтижелі аттестациясының міндетті шарты болып табылады.

18. «Физика» оқу пәні бойынша оқу жүктемесі:

1. 
   7 сыныпта – аптасына 2 сағатты, оқу жылында 68 сағатты;
   
2. 
   8 сыныпта – аптасына 2 сағатты, оқу жылында 68 сағатты;
   
3. 
   9 сыныпта – аптасына 2 сағатты, оқу жылында 68 сағатты құрайды
   

1) табиғат және адам;

физика – табиғат туралы ғылым;

физикалық терминдар мен ұғымдар;

физика және техника;

аспан денелері туралы ғылым;

орталық Азия ғалымдарының ғылымды дамытудағы рөлі;

ежелгі дүниедегі халық астрономиясы;

қазiргi әлемдегi физика;

табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері;

физикалық эксперимент;

физикалық теория;

физикалық шама;

шамаларды өлшеу;

өлшеулер мен есептеулердің дәлдігі;

өлшемдердің метрлік жүйесі;

бірліктердің халықаралық жүйесі;

өлшеулер мен есептеулердің дәлдігі;

үкен және кіші сандарды ықшамдап жазу;

2) №1-лабораториялық жұмыс:

өлшеуiш цилиндр (мензурка) бөлiктерiнiң құнын анықтау, дененiң көлемiн өлшеу;

3. 
   көрсетілімдер:
   

3. 
   практикалық жұмыстар:
   

20. «Заттың құрылысы (5 сағат)»:

1) атомдар және молекулалар;

заттың молекулалық құрылысы;

молекулалардың қозғалысы;

диффузия құбылысы;

дене температурасының оның молекулаларының жылдамдығына тәуелділігі;

заттың агрегаттық күйлері және оларды молекулалық-кинетикалық көзқарас негізінде түсіндіру;

масса және заттың тығыздығы;

қазіргі әлемдегі нанотехнология

2) лабораториялық жұмыс;

1. 
   №2-лабораториялық жұмыс:
   

2-2) №3 лабораториялық жұмыс:

қатты дененің массасы мен тығыздығын анықтау;

3) көрсетілімдер:

газдардың сығылуы;

қыздырған денелердің ұлғаюы;

бояудың суда еруі;

газдардың, сұйықтықтардың араласуы;

молекулалардың ретсіз қозғалысының үлгісі;

қорғасын цилиндрлер, пластилин кесектерінің жабысуы.

21. «Қозғалыс (10 сағат)»:

1) механикалық қозғалыс;

қоршаған орта және механикалық қозғалыс;

санақ денесі;

қозғалыстың салыстырмалылығы;

планеталардың қозғалысы;

Коперниктің гелиоцентрлік жүйесі;

материялық нүкте;

қозғалыс траекториясы;

жол;

жылдамдық;

жылдамдық бірліктері;

бiрқалыпты емес қозғалыс кезiндегi орташа жылдамдық;

бiрқалыпты түзу сызықты қозғалыстың графигi;

2) көрсетілімдер:

қозғалыстың салыстырмалылығы (ойыншық автомобильді, көрсеткіштер мен «жолаушыны» пайдалану арқылы);

жіпке ілінген шардың қозғалыс траекториясы;

бордың тақтада жүрген (сызған) жолын өлшеу;

суы бар шыны түтіктегі ауа көпіршігінің бірқалыпты қозғалысы;

стробоскоп;

спидометр;

3) практикалық жұмыстар:

қозғалыстың салыстырмалылығы;

жол, орын ауыстыру және бiрқалыпты түзу сызықты қозғалыстағы дененің координатасы.

22. « Денелердің өзара әрекеттесуі (12 сағат)»:

1) инерция;

күш – денелердiң өзара әрекеттесуiн сипаттайтын шама;

тартылыс құбылысы;

бүкiл әлемдiк тартылыс заңы;

ауырлық күші;

басқа планеталардағы ауырлық күші;

дененің салмағы, салмақсыздық;

деформация;

Гук заңы;

динамометр;

денеге бір түзудің бойымен әрекет ететін күштерді қосу;

үйкеліс күші;

үйкеліс әрекетін техникада ескеру;

2) №4 лабораториялық жұмыс:

серпімді деформацияларды зерделеу;

3) көрсетілімдер:

инерцияның көрінісі (балғаны саптау);

әр түрлі салмақтағы гирлер, таразының түрлері;

демонстрациялық таразымен дененің салмағын өлшеу (таразымен жұмыс істеу ережесі);

көлемдері бірдей денелердің массаларын салыстыру (жүктер жиынтығы); динамометрдің құрылысы мен жұмыс қағидасы;

әртүрлі динамометрмен көрсетілім жасау;

бір түзудің бойымен бағытталған күштерді қосу;

интерактивті үлгілер;

4) практикалық жұмыстар:

сапалық және мәтінді есептер шығару;

механикадағы күштер.

23. «Қысым (17 сағат)»:

1) қысым;

қысымның қатты денелер, сұйықтар және газдар арқылы берілуі;

Паскаль заңы;

гидравликалық пресс;

газдың қысымы;

ауырлық күшінің әрекетінен сұйықтар мен газдарда болатын қысым;

қатынас ыдыстар, су құбыры;

атмосфералық қысым;

Торричелли тәжірибесі;

барометр;

атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеруі;

манометрлер;

сорғылар;

Архимед күші;

денелердің жүзу шарттары;

ареометрлер;

су көлiгi;

ауада ұшу;

2) лабораториялық жұмыс:

2-1) № 5 лабораториялық жұмыс:

Архимед заңын тексеру;

2-2) № 6 лабораториялық жұмыс:

дененің сұйықта жүзу шарттарын анықтау;

3) көрсетілімдер:

қысымның қатты денелер, сұйықтар және газдар арқылы берілуі;

қатынас ыдыстар;

ыдыстардағы сұйықтың еркін бетіне түсіретін қысымы;

Торричелли тәжірибесі.

сұйыққа батырылған денеге әсер ететін кері итеруші күш;

4) практикалық жұмыстар:

сапалық және мәтінді есептер шығару

Архимет заңы.

24. «Жұмыс, қуат, энергия (12 сағат)»:

1) дененің қозғалу бағытында әрекет ететін күштің жұмысы;

қуат;

денелердің потенциалдық және кинетикалық энергиялары;

ауырлық күші әрекет ететін дененің потенциалдық энергиясы;

деформацияланған серіппенің потенциалдық энергиясы;

механикалық энергия;

механикалық энергияның сақталу заңы;

күш моменті;

тепе-теңдiк шарттары;

жай механизмдер;

көлбеу жазықтық;

механиканың «Алтын ережесі»;

механизмдердің пайдалы әрекет коэффициенті;

ең қуатты машиналар;

тiрi табиғаттағы қуат және жұмыс;

2) лабораториялық жұмыс.

2-1) №7 лабораториялық жұмыс:

2-2) №8 лабораториялық жұмыс:

3) көрсетілімдер:

жай механизмдер;

көлбеу жазықтықтағы дененің кинетикалық энергиясының массасына және оның жылдамдығына, дененің потенциялдық энергиясының биіктігіне байланыстығын көрсететін тәжірибелер;

4) практикалық жұмыстар:

сапалық және мәтінді есептер шығару;

механизмдердің пайдалы әрекет коэффициенті;

25. Уақыт қоры (3 сағат).

3. Оқу пәнінің 8 –сыныптағы базалық білім мазмұны
26 « Жылу құбылыстары (24 сағат)»:

1. 
   температура, оны өлшеу тәсілдері;
   

температураның шкаласы;

жылулық қозғалыс;

броундық қозғалыс;

диффузия;

ішкi энергия.;

ішкi энергияны өзгерту тәсiлдерi;

жылу құбылысының тірі организмдегі ролі;

суық кездегі адам;

жылуөткізгіштік, конвекция, сәуле шығару;

табиғаттағы және техникадағы жылу берілу;

жылу берудегі конвекцияның орны;

жылу мөлшері;

заттың меншікті жылу сыйымдылығы;

отынның меншікті жану жылуы;

отынның энергиясы;

механикалық және жылу процестеріндегi энергияның сақталу және айналу заңы;

заттың агрегаттық күйлері;

қатты денелердiң балқуы және қатаюы;

балқу температурасы;

меншiктi балқу жылуы;

будың пайда болуы;

булану және конденсация;

қаныққан және қанықпаған булар;

ауаның ылғалдылығы;

ылғалдылықты өлшеуге арналған құралдар;

қайнау;

меншiктi булану жылуы;

термодинамиканың бiрiншi заңы;

газдың және будың жұмысы;

жылу процестерiнiң қайтымсыздығы;

термодинамиканың екінші заңы;

қазiргi физикадағы термодинамиканың рөлi;

жылу қозғалтқыштары;

жылу қозғалтқыштарының п.ә.к.-ті;

жылу қозғалтқыштарын жетілдіру жолдары;

жылу қозғалтқыштарының энергетиканың дамуындағы рөлi;

тоңазытқыш;

жылу қозғалтқыштары және оның адам өміріндегі маңызы;

жылу машиналары және табиғатты қорғау;

жылу машиналарын пайдаланудағы экологиялық мәселелер;

айдағы, Марстағы, Шолпандағы термодинамикалық жағдайлар;

2) көрсетілімдер:

түрлі денелердің жылу өткізгіштігі;

металдардың жылу өткізгіштігіндегі айырмашылықтар;

сұйықтар мен газдардағы конвекция;

әртүрлі сұйықтардың булануы;

будың конденсациясы кезіндегі энергияның бөлінуі;

қаныққан булардың қасиеттері;

судың қайнауы;

судың төменгі қысымда қайнауы;

жұмыс атқарғанда және жылу берілу кезінде дененің ішкі энергиясының түрленуі;

әртүрлі металдардың жылу сыйымдылықтарын салыстыру.

колориметр және онымен жұмыс істеу;

термостың құрылысы;

будың жұмысы;

бу турбинасының құрылысы (моделі);

төрт тактілі іштен жану қозғалтқышының құрылысы мен жұмысы (моделі).

2) лабораториялық жұмыс;

2-1) № 1 лабораториялық жұмыс:

температуралары әртүрлi суды араластырып жылу мөлшерін салыстыру;

2-2) № 2 лабораториялық жұмыс:

мұздың меншiктi балқу жылуын анықтау.;

2-3) № 3 лабораториялық жұмыс:

ауаның ылғалдылығын анықтау;

3) Практикалық жұмыстар:

денені қыздыру үшін қажетті немесе оны суытқанда бөлінетін жылу мөлшерін есептеу;

заттың меншікті жылу сыйымдылығын анықтау;

заттың агрегаттық күйлері өзгерген кездегі жылу мөлшерін есептеу.

27.« Электр құбылыстары (22 сағат)»:

1. 
   денелердің электрленуі;
   

электроскоп;

қозғалмайтын зарядтардың өзара әрекеттесуi;

Кулон заңы;

элементар электр заряды;

электр өрiсi;

электр өрісінің кернеулігі;

потенциал және потенциалдар айырымы;

конденсаторлар;

табиғаттағы электр құбылысы;

өндірісте және тұрмыста электрлендіруді есепке алу және қолдану;

электр тогы,

электр тогы көздері;

электр тізбегі және оның құрамды бөлігі;

ток күшi;

Амперметр.;

кернеу;

өткiзгiштiң электр кедергiсi;

өткiзгiштiң меншiктi кедергiсi;

электр кедергісінің температураға тәуелділігі;

асқын өткізгіштік, резистор және реостат;

өткiзгiштердi тiзбектей және параллель қосу;

электр тогының жұмысы мен қуаты;

электр тогының жылулық әсері;

Джоуль-Ленц заңы;

кыздыру шамдары;

электрқыздырғыш құралдар;

қысқа тұйықталу;

балқымалы сақтандырғыштар;

электр тогының химиялық әсерi, (Фарадейдiң заңы);

2) көрсетілімдер:

әртүрлі денелердің электрленуі, электрленген денелердің өзара әрекеттесуі;

электрометрдің құрылысы мен жұмыс істеуі;

электр зарядының бөлінгіштігі;

кулон заңының дұрыстығын суреттеу;

ток көздері;

амперметрдің жұмыс істеу принципі;

ток күшін амперметрмен өлшеу;

вольтметрдің жұмыс істеу принципі;

кернеуді вольтметрмен өлшеу;

электр тізбегін құрастыру;

3) лабораториялық жұмыс

3-1) № 4 лабораториялық жұмыс:

электр тiзбегiн құрастыру және оның әртүрлi бөлiктерiндегi ток күшiн өлшеу;

2. 
   № 5 лабораториялық жұмыс:
   

2. 
   № 6 лабораториялық жұмыс:
   

2. 
   № 7 лабораториялық жұмыс:
   

4) практикалық жұмыстар:

ток күші мен кернеуді есептеу;

Элерктр тізбегін есептеу.

28.«Электромагниттік құбылыстар (8 сағат)»:

1. 
   тұрақты магнит;
   

тогы бар түзу өткізгіштің магнит өрiсi;

тогы бар шарғының магнит өрiсi;

электромагниттер және оларды қолдану;

магнит өрiсiнiң тогы бар өткiзгiшке әрекеті;

электроқозғалтқыш;

электр өлшеуіш құралдар;

электромагниттiк индукция;

генераторлар;

2) көрсетілімдер:

тогы бар өткізгіштің магнит өрісін бақылау;

тогы бар түзу өткізгіш пен раманың магнит өрісіндегі қозғалысы;

тұрақты ток электр қозғалтқышының құрылысы мен жұмысы;

3) лабораториялық жұмыс:

3-1) № 8 лабораториялық жұмыс:

тұрақты магниттiң қасиеттерiн оқып-үйрену және магнит өрiсiнiң бейнесiн алу;

3-2) № 9 лабораториялық жұмыс:

электрмагниттi құрастыру және оның әсерiн сынау.

4) практикалық жұмыстар:

магниттердің өзара әрекеттесуі..

29. 
    «Жарық құбылыстары (10 сағат)»:
    

1. 
   жарық6;
   

күн – жұлдыз;

жарықтың түзу сызықты таралу заңы;

көлеңке және жартылай көлеңке;

күннің және Айдың тұтылуы;

жарықтың шағылуы;

шағылу заңдары;

толық шағылу;

жазық және сфералық айналар;

сфералық айна көмегімен кескін алу;

жарықтың сынуы;

жарықтың сыну заңы;

линзаның оптикалық күшi;

жұқа линзаның формуласы;

линзаның көмегімен кескiн алу;

көз - оптикалық жүйе;

көздiң көру кемістігі және олардың түзету әдiстері;

оптикалық аспаптар;

жарықтың дисперсиясы;

түс және жарық;

2) көрсетілімдер:

жарықтың шағылу заңы;

жазық айнадағы кескін;

жарықтың сыну заңы;

линзаның көмегімен кескін алу;

3) лабораториялық жұмыс:

3-1) № 10 лабораториялық жұмыс:

шынының сыну көрсеткiшiн анықтау;

3-2) № 11 лабораториялық жұмыс:

линзаның көмегiмен кескiн алу;

4) практикалық жұмыстар:

жарық құбылыстары.

29. 
    Уақыт қоры (4 сағат)
    

29. 
    « Кинематика негіздері (10 сағат)»:
    

1. 
   қозғалыс – материяның ажырамас қасиеті;
   

санақ жүйесі;

салыстырмалы механикалық қозғалыс;

векторлар және оларға амалдар қолдану;

вектордың координаталар осьтеріндегі проекциялары;

түзусызықты теңайнымалы қозғалыс, үдеу;

түзусызықты теңайнымалы қозғалыс кезіндегі жылдамдық және орын ауыстыру;

жылдамдықтың графигі;

түзусызықты теңайнымалы қозғалыс кезіндегі дененiң бастапқы жылдамдықсыз орын ауыстыруы;

еркiн түсу үдеуi;

дененiң еркiн түсуi;

аспан денелерi және тағы басқалардың жерге еркiн түсу үдеуi;

материялық нүктенiң шеңбер бойымен бiрқалыпты қозғалысы;

сызықтық және бұрыштық жылдамдықтар;

центрге тартқыш үдеу;

қатты дененің ілгерлемелi және айналмалы қозғалысы

2) көрсетілімдер:

түзу сызықты және қисық сызықты қозғалыс;

орын ауыстыруларды қосу;

стробоскоп;.

дененің ауада және ауасы сиретілген кеңістікте түсуі;

еркін түсу кезіндегі үдеуді өлшеу;

үдеумен көтерілген және түскен кездегі дененің салмағы;

салмақсыздық;

спидометр, шеңбер бойымен қозғалыс кезіндегі жылдамдықтың бағыты.

айналмалы қозғалыстың берілу түрлері;

центрден тепкіш тахометр;

ұшу қашықтығының лақтыру бұрышына тәуелділігі;

3. 
   № 1 лабораториялық жұмыс:
   

3) практикалық жұмыстар:

денелердің қозғалысын сипаттау тәсілдері

29. 
    «Динамика негіздері (10 сағат)»:
    

1. 
   Ньютонның бiрiншi заңы;
   

күш, масса;

Ньютонның екiншi заңы;

Ньютонның үшінші заңы;

салыстырмалылық принципi;

механикадағы күштер;

денелердiң ауырлық күшiнiң әрекетiнен қозғалуы;

жердің жасанды серiктерінің қозғалысы;

тiреумен қозғалатын дененің салмағы;

салмақсыздық;

2) көрсетілімдер:

инерцияның айқындалуы;

денелердің массаларын салыстыру;

Ньютонның екінші заңы;

күштерді өлшеу;

өзара бұрыш жасай әрекет ететін күштерді қосу;

Ньютонның үшінші заңы;

3. 
   № 2 лабораториялық жұмыс:
   

3. 
   практикалық жұмыстар:
   

жердің ауырлық өрісіндегі дене қозғалысының параметрлерін есептеу;

33 «Сақталу заңдары (4 сағат)»:

1) дене импульсі;

материялық нүктеде импульстiң өзгеруі;

денелер жүйесі;

импульстің сақталу заңы;

реактивтi қозғалыс;

К.Э.Циолковскийдің ғылыми еңбектерінің маңызы;

зымыран,

ғарыш саласының қазіргі жетістігі;

энергия;

ғылым мен техникада практикалық есептерді шығаруда сақталу заңдарын қолдану;

2) көрсетілімдер:

импульстің сақталу заңы;

реактивті қозғалыс;

ракетаның моделі;

дене энергиясының жұмыс орындалған кезде өзгеруі;

потенциалдық энергияның кинетикалық энергияға және керісінше, кинетикалық энергияның потенциалдық энергияға түрленуі;

3) практикалық жұмыстар:

дененің кинетикалық энергиясының өзгеруіне қатысты күштің жұмысын салыстыру.

34. 
    «Тербелістер және толқындар (12 сағат)»:
    

1. 
   тербелмелі қозғалыс;
   

тербелмелі қозғалыстың теңдеуі;

еркін және еріксіз тербелістер, өшетін тербелістер;

математикалық және серіппелі маятниктердің тербелістері;

математикалық және серіппелі маятниктердің периоды;

тербеліс кезіндегі энергияның түрленуі;

резонанс;

электромагниттік тербелістер;

еркін электромагнитік тербелістер, (тербелмелі контур);

Томсон формуласы;

еріксіз электромагниттік тербелістер, (раманың магнит өрісіндегі айналуы);

тербелiстердiң серпімді ортада таралуы;

толқындық қозғалыс;

көлденең және қума толқындар;

толқынның ұзындығы;

толқынның таралу жылдамдығы;

механикалық толқынның қасиеті;

дыбыс, дыбыстың сипаттамалары;

акустикалық резонанс;

дыбыстың шағылуы, жаңғырық, ультрадыбыс;

электромагниттік толқындар, электромагниттік толқынның қасиеті, электромагниттік толқындар шкаласы;

2) көрсетілімдер:

жіпке және серіппеге ілінген жүктердің еркін тербелістері;

тербелмелі қозғалысты жазу;

жүктің тербеліс периодының серіппенің қатаңдығы мен жүктің массасына тәуелділігі;

жіпке ілінген жүктің тербеліс периодының жіптің ұзындығына тәуелділігі;

еріксіз тербелістер;

маятниктер тербелісінің резонансы;

маятниктердің сағатта қолданылуы;

көлденең және қума толқындардың түзілуі мен таралуы;

толқын ұзындығының тербеліс жиілігіне тәуелділігі;

тербеліп тұрған дене дыбыс көзі ретінде;

дыбыс қаттылығының тербеліс амплитудасына тәуелділігі;

тонның жоғарылығының тербеліс жиілігіне тәуелділігі;

акустикалық резонанс;

ультрадыбыстың қолданылуы;

3) лабораториялық жұмыс;

3-1) № 3 лабораториялық жұмыс:

математикалық маятниктің көмегімен еркін түсу үдеуін анықтау;

3-2) №4 лабораториялық жұмыс:

беттік толқындардың таралу жылдамдығын анықтау;

4) практикалық жұмыстар:

әр түрлі маятниктер тербелісінің перодын есептеу.

35. 
    «Астрономия негіздері (6 сағат)»:
    

аспан сферасы; аспан координаталарының жүйесі;

жұлдызды аспанның жылжымалы картасы,әртүрлі географиялық ендіктегі аспан сферасының қозғалысы;

жергілікті, белдеулік және бүкіләлемдік уақыт;

күнтізбе;

Кеплер заңдары;

Коперник әлемiнiң гелиоцентрлік жүйесi, оның әлем және дүниетанымдық маңызы;

ғаламшарлардың көрінетiн қозғалысы;

36. «Атом құрылысы. Атомдық құбылыстар (7 сағат)»:

1. 
   жылулық сәулелену, (абсолют қара дене, Стефан – Больцман заңы.) ;
   

Планк формуласы;

фотоэффект құбылысы;

Эйнштейн формуласы;

рентген сәулелері;

радиактивтілік;

Резерфорд тәжірибесі;

атомның құрамы;

атомның моделі;

37. «Атом ядросы. (6 сағат)»:

1) атом ядросының құрамы;

ядролық өзара әрекеттесу;

ядролық күштер;

физикалық шамалардың ядролық физикада қолданылатын өлшем бірліктері;

массалар ақауы;

ядроның байланыс энергиясы;

радиактивті сәулеленудің табиғаты;

радиактивті ыдырау заңы;

ауыр ядролардың бөлінуі;

тізбекті реакция;

ядролық реактордың жұмыс принципі.;

атом электр станциялары;

термоядролық реакциялар;

күн мен жұлдыздардың энергиясы;

радиактивтi изотоптар;

радиактивтi изотоптарды қолдану;

радиактивті сәулелерден қорғану;

2) практикалық жұмыстар:

радиоактивтi элементтердiң жартылай ыдырау периодын есептеу.

38. «Жалпылау сабақтары (2 сағат)»:

1. 
   физика және астрономияның дүниетанымдық маңызы;
   

ғылыми-техникалық өркениет және ноосфера;

экологиялық мәдениет.

39. «Лабораториялық практикум (8 сағат)»:

1. 
   дененiң еркiн түсу үдеуiн өлшеу;
   
2. 
   серпiмдi деформацияны зерделеу;
   
3. 
   ньютонның екiншi заңын зерделеу;
   
4. 
   механикалық энергияның сақталу заңын зерделеу;
   
5. 
   денелердiң соқтығысуы кезiндегi импульстiң сақталу заңын зерделеу;
   
6. 
   электр қыздырғышы бар қондырғының ПӘК-iн өлшеу;
   
7. 
   еркiн және ерiксiз тербелiстердi зерделеу;
   
8. 
   күзгі; қысқы және көктемгі аспандағы жарық жұлдыздар мен негізгі шоқжұлдыздарды табу(жылжымалы жұлдызды картаны пайдаланып).
   

1. 
   Оқушылардың дайындық деңгейі пәндік, тұлғалық, жүйелі-әрекеттік нәтижелері бойынша бағаланады.
   

1. 
   Пәндік нәтижелер «білуі тиіс» және «меңгеруі тиіс» аспектілерімен көрсетілген.
   
   43. 
       7-сынып оқушылары білуі тиіс:
       

1. 
   ғылыми білім санаты (фактілер мен құбылыстар, ұғымдар, заңдар, теориялық қорытындылар);
   
2. 
   ғылыми таным әдістері (бақылау; эксперимент);
   
3. 
   ұғымдар (физикалық құбылыстар, физикалық заңдар, заттар, материалдық нүкте, траектория, жол, орын ауыстыру, өзара әсерлесу);
   
4. 
   шамалар ( жол, жылдамдық, масса, тығыздық, күш, қысым, жұмыс, қуат, кинетикалық энергия, потенциалдық энергия);
   
5. 
   заңдар ( Паскаль, Архимед);
   

1. 
   зерттеудің эксперимент әдiстерін пайдалана алуы: бақылау жүргізу, эксперименттерді жоспарлау және орындау, физикалық құралдардың бөлік құнын және өлшеу қателіктерін анықтау;
   
2. 
   қолданыстарын білуі: физика бойынша теориялық білімдерін әр түрлі қызмет саласындағы өмірлік есептерді шешкенде ;
   
3. 
   физикалық құбылыстарды сипаттау және түсіндіру: бірқалыпты түзусызықты қозғалыс, сұйықтар мен газдардағы қысымның берілуі, денелердің жүзуі;
   
4. 
   физикалық шамаларды өлшеу үшін физикалық құралдар мен өлшеу аспаптарын қолдану: ара қашықтық, уақыт аралығы, масса, күш, қысым;
   
5. 
   пайдалана алуы: игерген білім, білік, дағдысын күнделікті өмірде, тұрмыста, қоршаған ортаны қорғауда ;
   
6. 
   келтіре білуі: физикалық шамалардың еселік және үлестік өлшем бірліктерін және өлшеу нәтижелерін ХБ жүйесіне .
   

1. 
   ғылыми білім санаты (фактілер мен құбылыстар, ұғымдар, заңдар, теориялық қорытындылар);
   
2. 
   ғылыми таным әдістері (бақылау, эксперимент, модельдер және болжамдарды құру, зерттеулердің қорытындысы және оларды тексеру);
   
3. 
   ұғымдар(заттың дискреттік құрылысы; жылулық қозғалыс; молекулалар қозғалысының жылдамдығы; температура; ішкі энергия; жұмыс ішкі энергияны өзгертудің тәсілі ретінде; жылу өткізгіштік; конвекция; сәуле шығару; жылу мөлшері, заттың меншікті жылу сыйымдылығы; калориметр; отынның меншікті жану жылуы; заттың агрегаттық күйлері; қатты денелер; кристалл және аморф денелер; деформация; жылулық ұлғаю; балқу және қатаю; меншікті балқу жылуы; сұйық; булану; конденсация; қайнау; қайнау температурасы; меншікті булану жылуы және конденсацияның меншікті жылуы; газ; газдың көлемі және қысымы; газ және бу ұлғайғандағы жасалынатын жұмыс; іштен жану двигателі; жылу двигателінің пайдалы әсер коэффициенті; денелердің электрленуі, электр заряды, электр зарядтарының екі тегі, электр өрісі, электр өрісінің күш сызықтары, кернеулік, потенциал, электр өрісінің жұмысы, электроскоп, конденсатор, электрсыйымдылығы; электр тоғы: тоқтың бағыты, тоқ күші, электр тізбегі, электр кернеуі, электр кедергісі, меншікті кедергі, өткізгіш, диэлектрик, жартылай өткізгіш, тұрақты ток, амперметр, вольтметр, омметр, реостат, тоқ көздері, тоқтың жұмысы мен қуаты; газ разряды, электролиз, плазма, анод, катод);
   
4. 
   шамалар (ішкі энергия, температура, жылу мөлшері, отынның меншiктi жану жылуы, меншікті жылу сыйымдылық, меншікті балқу жылуы, меншікті булану жылуы, ауаның ылғалдылығы, электр заряды, электр тогының күші, электр кернеуі, электр кедергісі, электр тогының жұмысы және қуаты, линзаның фокустық арақашықтығы).
   
5. 
   заңдар (молекула-кинетикалық теорияның негізгі қағидалары, жылулық және механикалық процестердегі энергияның сақталу және айналу, Кулон, Ом, Джоуль-Ленц, электролиз).
   

1. 
   пайдалана алуы: табиғат құбылыстарын ғылыми зерттеу әдістері, бақылау жүргізу, эксперименттерді жоспарлап және орындау, өлшеу нәтижелерді өңдеу, формулалар, кестелер, графиктер арқылы ұсыну, физикалық шамалар арасында тәуелдiлiк орнату, алған нәтижені түсіндіру, қорытынды жасау, өлшеу нәтижесіндегі қателіктерді бағалау;
   
2. 
   қолданыстарын білуі: жылу өткізгіштік және жылу сыйымдылығы, электр құбылысы бойынша теориялық білімдерін әр түрлi жұмыс салаларында өмірлік тәжірибеде шешу үшін;
   
3. 
   физикалық құбылыстарды сипаттау және түсіндіреу:физикалық құбылыс, диффузия, заттың агрегаттық күйлері, жылу берілудiң түрлерi, жылуөткізгіштік, конвекция, сәулелену, булану, конденсациялану, қайнау, балқу, кристалдану, денелердің электрленуі, электр зарядының әрекеттесуі, магниттердің әсерлесуі, тогы бар өткізгішке магнит өрісінің әсері, токтың жылулық әсері, электромагниттік индукция, шағылу, жарықтың сынуы және шағылуы, дисперсиясы.
   
4. 
   физикалық шамаларды өлшеу үшін физикалық құралдар мен өлшеу аспаптарын қолдану: қысым, температура, ауаның ылғалдылығы, ток күші, кернеу, электр кедіргісі, электр тогының жұмысы мен қуаты, электр тоғы;
   
5. 
   өлшеу нәтижелерін кесте, сызба, графиктер көмегімен және эмпирикалық тәуелділіктер негізінде көрсету: суыған дененің температурасының уақытқа тәуелділігі, заттың агрегаттық күйi өзгерiсіндегі заттың температурасының уақытқа тәуелдігі, тізбектегі ток күшінің кернеуге тәуелділігі, түсу бұрышының шағылу бұрышына , шағылу бұрышының түсу бұрышына тәуелділігі;
   
6. 
   келтіре білуі: физикалық шамалардың өлшем бірліктерін және өлшеу нәтижелерін ХБ жүйесіне.
   

1. 
   ғылыми білім санаты (фактілер мен құбылыстар, түсініктер, заңдар, теориялық қорытындылар);
   
2. 
   ғылыми таным әдістері (бақылау, эксперимент, модельдер және болжамдарды құру, нәтижелерден қорытындысы және оларды тексеру;
   
3. 
   ұғымдар (физикалық құбылыстар, физикалық заң, материялық нүкте, орын ауыстыру, лездік жылдамдық, үдеу, инерциялық санақ жүйесі, инерциялық емес санақ жүйесі, инерция, масса, күш, дененің салмағы, салмақсыздық, тұйық жүйе, дене импульсі және импульс күші, реактивті қозғалыс; гармониялық тербеліс, көлденең және қума толқын, фотон, фотоэффект, фотоэффектінің қызыл шекарасы, ядролық реакция; байланыс энергиясы, жартылай ыдырау периоды, бөлінудің тізбекті ядролық реакциясы, радиоактивтілік, радиоактивтік ыдырау, ядролардың бөлінуі).
   
4. 
   шамалар (жол, жылдамдық, үдеу, күш, импульс, жұмыс, қуат, кинетикалық энергия, потенциалдық энергия, пайдалы әрекет коэффициенті, ішкі энергия, тербелістің амплитудасы, периоды, жиілігі, толқын ұзындығы).
   
5. 
   заңдар (Ньютон, Кеплер, бүкіләлемдік тартылыс, Гук, механикалық энергияның және импульстің сақталу, радиоактивті ыдырау).
   

1. 
   пайдалана алуы: табиғат құбылыстарын ғылыми зерттеу әдістері, бақылау жүргізу, эксперименттерді жоспарлап және орындау, өлшеу нәтижелерін өңдеу, алған нәтижені түсіндіру, қорытынды жасау, өлшеу нәтижесіндегі қателіктерді бағалауда;
   
2. 
   қолданыстарын білуі:: физика бойынша теориялық білімдерін әр түрлі қызмет саласында, өмірде;
   
3. 
   физикалық құбылыстарды сипаттау және түсіндіру: кинематика заңдары негізінде тұрақты үдеумен қозғалуы, шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалуы, еркін түсу үдеуі;
   

1. 
   Ньютонның динамика заңдары, импульс пен энергияның сақталу заңдарын қолдану негізінде әр түрлі механикалық қозғалыстар, денелердің өзара әрекеттесуі;
   
2. 
   атомдардың энергия шығаруы және жұтуы; жылулық сәулелену және Планктың кванттық гипотезасы, фотоэффект, кванттың энергиясы, рентген сәулелері;
   
3. 
   ядролық реактордың әрекет ету принципі, тіршілік иелеріне иондаушы сәулелердің әсері; ядролық энергетиканы пайдалануға байланысты туындайтын экологиялық проблемалар; ядролық физика саласындағы отандық және шетел ғалымдарының жетістіктері;
   

4. 
   физикалық шамаларды өлшеу үшін физикалық құралдар мен өлшеу аспаптарын қолдану: ара қашықтық, уақыт аралығы, масса, күш;
   
5. 
   өлшеу нәтижелерін кесте, сызба, графиктер көмегімен және эмпирикалық тәуелділіктер негізінде көрсету: уақыттың жүрілген жолға тәуелділігі, серпінділік күшінің серіппенің ұзаруына тәуелділігі, үйкеліс күшінің нормаль қысым күшіне тәуелділігі, маятниктің тербеліс периодының жіптің ұзындығына тәуелділігі, жүктің тербеліс периодының серіппеге ілінген жүктің массасына және серіппенің қатаңдығына тәуелділігі.
   

1) көрсете білуі қажет:

1. 
   өзіндік қалыптасуында танымдық қызығушылық, шығармашылық қабілет, сын тұрғысына ойлау;
   

физикаға жалпы адамзат мәдениетінің элементі ретінде қарау;

3. 
   мәдени құндылықтар жүйесіне және қоршаған ортаға бейімделу біліктілігі;
   
4. 
   тұлғаға бағытталған әдіс негізінде білім алуға ынталығы;
   

1. 
   практикалық тапсырмаларды орындағанда (мақсат, әдістер, құрал-жабдықтар, нәтиже) іс-әрекет теориясын қолдануы керек;
   
2. 
   өзінің және жобалаған жұмыстарының нәтижесін презентациялағанда дамыған коммуникативтік қабілеттін, көптілділік мәдениетін меңгеру;
   
3. 
   практикалық тапсырмаларды орындауда және оларды көркемдеуде, өз білімдерін тереңдетіп, кеңейтуде қазіргі ақпаратты-коммуникативті технологияны қолдану;
   
4. 
   функционалдық сауаттылық дағдыларын білу;
   
5. 
   жаратылыстану ғылымы мазмұнын әр түрлi ақпарат көздерін қолданып өзігінен iздестiруi жүзеге асыру(оқу мәтіні, анықтама және белгілі ғылыми баслымдар, компьютерлік базалық мәлімет, Интернет ресурстары), әртүрлi формаларда ұсыну жәнен оларды өңдеу (ауызша, графиктер көмегімен, математикалық белгіленуімен, суреттер және құрылымды сызбалармен).
   

2. Оқытудың мақсаты қоршаған әлем туралы химиялық білім мен жаратылыстануғылыми түсініктердің біртұтас жүйесін қалыптастыру, талдау қабілеті бар, химиялық тұрғыда ойлай алатын, функционалды сауатты және шығармашыл оқушы тұлғасын дамыту, өз денсаулығына, туған өлкеге және қоршаған ортаға экологиялық-гуманистік қарым-қатынасты тәрбиелеу болып табылады.

3. Оқыту міндеттері:

1) әлемнің химиялық жаратылыстану-ғылыми көрінісі туралы білімді меңгерту және олардың функцияларын (танымдық, кіріктірілген, түсіндірмелі, болжау) қолдану;

2) заттардың құрамы, құрылысы, қасиеттері мен қолдану арасындағы себеп-салдарлы байланыстарды анықтау;

3) химиялық терминологияны, химиялық элементтердің таңбаларын, заттардың формулаларын сауатты түрде пайдалану білігін қалыптастыру;

4) заттарды танудың химиялық әдістерін меңгеру;

5) заттардың сандық және сапалық құрамын анықтауда және олардың қасиеттерін зерттеуде реактивтер, қыздыру құрылғыларымен жұмыс жасау барысында қауіпсіздік техникасының талаптарын сақтай отырып, химиялық тәжірибелер жүргізудің әмбебап дағдылары мен зерттеу біліктіліктерін дамыту;

6) адамзаттың экологиялық, азық-түлік, өндірістік, энергетикалық мәселелерді шешудегі химияның өскелең мәні мен гуманистік бағыттағы рөлін ашу;

7) көпұлтты қоғамға сай кіріктірілген білім, құндылық пен қарым-қатынас жүйесін дамыту;

8) өмірлік және экологиялық мәселелерді шешуде алған білімді пайдаланудың функционалдық қабілеттіліктерін арттыру;

9) мультимедиалық сандық білім беру ресурстарын қолдану, презентация мен жобалау жұмыстарын жасауда коммуникативті-ақпараттық біліктіліктері мен дағдыларын дамыту;

10) негізгі мектепті бітірушінің ары қарай оқу бағытын таңдау дайындығы мен өз білімін жетілдіруге деген құлшынысын дамыту.

4.«Химия» пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

8-сыныпта барлығы 68 сағат аптасына 2 сағаттан;

9-сыныпта барлығы 68 сағат аптасына 2 сағаттан.

5. Пәнаралық байланыс келесі оқу пәндерімен жүзеге асырылады:

1. 
   «Биология» пәнімен:
   

2) «География» пәнімен:

адамзат тіршілігіндегі судың рөлі және халық шаруашылығындағы және Қазақстан экожүйелеріндегі су ресурстарын қорғау;Қазақстандағы металлургиялық, химиялық және қайта өңдеу кешендері;Қазақстан территориясындағы пайдалы қазбалардың кен орындары;минералды ресурстарды тиімді пайдалану және табиғатты экологиялық қорғау;энергияның альтернативті көздері;

3)«Алгебра» және «Геометрия» пәндерімен:

физикалық шамалардың сандық мәндерінің пропорционалдық тәуелділігі;заттың мөлшерлік құрамы бойынша есептеулер;химиялық реакция теңдеулері және формулаларды қолданып есептеулер жүргізу;кеңістіктік конфигурация; молекуланың кеңістіктегі пішіні, молекула құрамындағы атомдар арасындағы валенттік бұрыштар;

4)«Физика» пәнімен:

атом, молекула және заттардың құрылысы туралы атом-молекулалық ілім;зат массасының сақталу заңы, Авогадро заңы;ерітінділердің тығыздығы, газдардың салыстырмалы тығыздығы және көлемі;кристалл торларының типтері және құрылысы;атом ядросының құрылысы, изотоптар;жылулық энергия түрі;

5) «Информатика» пәнімен:

электронды оқулықтармен, нұсқаулықтармен, виртуальді лабораториямен, тесттік құрылғылармен, аспаптармен жұмыс жүргізу;компьютерлік бағдарламаларды қолданып, ақпаратты-иллюстративтік слайдтар, презентациялар, тесттер, жобалар жасау;

6) «Тарих» пәнімен:

химия ғылымының тарихи және ғылыми алғышарттары, ғылыми ашылулар және қазақстандық ғалымдардың ғылым, технология және өндірістің дамуына қосқан үлестері.

2. 8 сынып оқу пәнінің базалық мазмұны:
6. Алғашқы химиялық ұғымдар (18 сағат):

химия – заттар туралы жаратылыстану ғылымдарының бір саласы, химия ғылымының пайда болуы, дамуы және маңызы туралы қысқаша тарихи мәліметтер, заттар және олардың физикалық қасиеттері, таза заттар және қоспалар, заттарды тазарту әдістері, атомдар және молекулалар, атом-молекулалық ілім және оның маңызы;

химиялық элементтер, олардың атаулары, таңбалары;

металдар және бейметалдар туралы түсінік (химиялық элементер және жай заттар), салыстырмалы атомдық масса, салыстырмалы молекулалық масса, зат мөлшері, мольдік масса, жай және күрделі заттар, химиялық формула, химиялық элементтердің атомдарының валенттілігі, зат құрамының тұрақтылық заңы, физикалық және химиялық құбылыстар;

химиялық реакциялар, олардың жүру белгілері және жағдайлары;

химиялық реакциялардың теңдеулері, зат массасының сақталу заңы, химиялық реакциялардың типтері:қосылу, айырылу, орынбасу, алмасу;

табиғаттағы, химиялық реакциялар тірі организмдер мен адам тіршілігіндегі химиялық реакциялар;

сандық есептер:

жай және күрделі заттардың салыстырмалы молекулалық массасын және мольдік массасын есептеу;

химиялық формула бойынша заттың мольдік массасын , массасын және зат мөлшерін есептеу;

берілген масса немесе зат мөлшері бойынша атомдардың және молекулалардың сандарын есептеу;

белгілі зат мөлшері бойынша атомдардың (молекулалардың) сандарын есептеу;

химиялық реакция теңдеуі бойынша реакция өнімінің массасын, көлемін (газдың) және зат мөлшерін есептеу;

№1 көрсетілім: «Заттарды тазарту әдістері», «Жай және күрделі заттардың үлгілері», «Қоршаған ортадағы құбылыстарға мысалдар» (мультимедиа);

№ 1 зертханалық тәжірибе:

«Заттардың (металдар және бейметалдар) физикалық қасиеттерін танып білу. Физикалық құбылыстар (судың қайнауы, парафиннің және қанттың балқуы). Химиялық құбылыстар (тұнбаның түзілуі, газдың бөлінуі, иістің пайда болуы, заттың түсінің өзгеруі, жылудың бөлінуі немесе сіңірілуі)»;

№ 2 зертханалық тәжірибе «Химиялық реакциялардың белгілеріне және типтеріне тәжірибелер жүргізу; мыс сымын қыздыру; малахиттің ыдырауы. ағаш жаңқасының және парафиннің жануы.»;

№1 практикалық жұмыс «Химия кабинетінде жұмыс жасаудың техникалық қауіпсіздік ережелерімен танысу; лабораториялық құрылғылармен, химиялық ыдыстармен шыны түтікшелермен, қыздыру құрылғыларымен жұмыс істеу ережелері; сұйықтықты қыздыру ережесіә»;

№2 практикалық жұмыс «Лас тұзды қоспалардан тазарту»; №1 бақылау жұмысы.

7. Атомның құрылысы. Д.И Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық заңы және периодтық жүйесі.Химиялық байланыс (14 сағат):

атомның құрамы және құрылысы, химиялық элементтердің жіктелуі, Д.И. Менделеевтің периодтық заңы, атомдық құрылыс теориясы тұрғысынан Д.И.Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық жүйесі;

периодтық жүйедегі орны және атомдық құрылыс теориясы бойынша химиялық элементерге және олардың қасиеттеріне сипаттама;

жаңа химиялық элементтердің ашылуы туралы мәліметтер, химиялық элементтердің тірі және өлі табиғатта таралуы, адам организміндегі химиялық элементтердің биологиялық рөлі;

химиялық элементтердің электртерістілігі, атомдар арасындағы химиялық байланыстар табиғатының бірлігі, коваленттік байланыс, полюсті және полюссіз байланыстар, иондық байланыс,металдық байланыс, заттың аморфты және кристалдық күйлері, кристалл торларының түрлері, заттардың қасиеттерінің құрылысына тәуелділігі;

сандық есептер:

химиялық формула бойынша қосылыстағы элементтің массалық үлесін есептеу;

элементтердің массалық үлестері бойынша заттың қарапайым формуласын анықтау;

№ 2 көрсетілім (мультимедиа):

Д.И.Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық жүйесінің кестесі;

адам организміндегі химиялық элементтердің топографиясы» кестесі;

әр түрлі химиялық байланысы бар заттардың табиғи үлгілері;

натрий хлоридінің, алмаздың, көміртек (ІV) оксидінің, металдардың кристалдық торларының модельдері;

№3 зертханалық тәжірибе «Түрлі химиялық байланысы бар заттардың табиғи үлгілерін зерттеу»; № 2 бақылау жұмысы.

8. Ауа. Оттегі. Жану. (8 сағат):

оттегі:

химиялық элемент және жай зат, оттектің қасиеттері, алынуы және қолданылуы; жану және баяу тотығу,оксидтер;

атмосфералық ауа – газдар қоспасы, ауаны ластанудан қорғау, заттардың ауада жануы;

экзотермиялық және эндотермиялық реакциялар, реакциялардың жылу эффектісі, термохимиялық теңдеулер;

газдардың мольдік көлемі, Авогадро заңы, газдардың салыстырмалы тығыздығы, химиялық реакциялар барысындағы газдардың көлемдік қатынастары;

сандық есептер:

қалыпты жағдайлардағы газдардың көлемдерін есептеу;

газдардың салыстырсалы тығыздықтарын есептеу;

термохимиялық теңдеулер бойынша химиялық реакциялардың жылу эффекттісін есептеу;

оттек және ауа бойынша газдардың салыстырмалы тығыздықтарын есептеу;

зат мөлшері, мольдік масса, газдың мольдік көлемі, Авогадро заңы сияқты түсініктерді қолданып, формулалар бойынша есептер шығару;

химиялық реакциялар барысындағы газдардың көлемдік қатынастары түсініктерін қолданып есептер шығару;

№3 көрсетілім (мультимедиа):

оттекті түрлі әдістермен алу;

оттекте жай заттардың:

темірдің, күкірттің, фосфордың, көмірдің жануы;

жылу бөлінетін және сіңірілетін реакциялардың мысалдары;

№ 4 зертханалық тәжірибе «Сутек асқын тотығын катализатор қатысында айыру арқылы оттек алу»; №3 бақылау жұмысы.

9. Сутегі «Тотығу-тотықсыздану реакциялары» (6 сағат):

сутек – химиялық элемент және жай зат, сутектің изотоптары;

сутектің қасиеттері, қолданылуы және алынуы;

химиялық элементтердің тотығу дәрежелері, формулалары бойынша қосылыстардағы химиялық элементтердің тотығу дәрежелерін анықтау, сутектің бинарлы қосылыстары, тотықтырғыш және тотықсыздандырғыш туралы түсінік, тотығу-тотықсыздану реакциялары;

сандық есептер:

реакцияға қатысушы немесе реакция нәтижесінде түзілген өнімнің белгілі массасы, зат мөлшері немесе көлемі бойынша заттың массасын, зат мөлшерін, көлемін (газдың) есептеу.