Нұсқаулар жиынтығы Мамандығы: -0301000 «Емдеу ісі» Біліктілігі: -0301013



жүктеу/скачать 1,67 Mb.
бет2/5
Дата24.04.2017
өлшемі1,67 Mb.
#15143
түріНұсқаулар
1   2   3   4   5
28 философиядағы кезкарасты толығынан кайта карап, жаңа ілімнің, ағымның іргетасын калағанын көрсетеді. Канттын философиясындағы, таным теориясындағы коперниктік төнкерістің мәні таным процесіндегі субъектіиің белсенді рөлін айкындап, негіздеп беру еді.

  • Кант жоғарыдағы еңбегінде таным процесіндегі қайшылықтарды кеңінен ашып, олардан шығудың жолын көрсетті. ¥лы ойшыл адам баласының таным кабілетін: сезімдік, пайым және зерде деп үшке бөледі. Оның мақсаты жаңа дэуірдегі эмпиризм мен рационализмнің тар өрістілігінен шығып, оларды езараымыраластыру еді. Сондыктан ол априорлы (априорлы - латын тіліндегі тәжірибеден тыс пайда болған ұғым, ой, идея) синтетикалык пікірдің жаратылыстану саласында кандай орын алғандығын корсету үшін білімдердің эртурлі салаларын алды. Кант ең алдымен математиканы, жаратылыстануды және метафизиканы (философияны) априорлы синтетикалық тұжырым арқылы талдай келіп, таным процесінің калыптасуы мен белгілі бір сатылардан оту жагдайын көрсетті. Осыдан математика - сезімділікке, жаратылыстану - пайымға, метафизика, яғни философия - зердеге катысты екені анықталды.

  • Кант осылайша белгілеген адамның таным қабілетінің үш түрі философия тарихында ерекше рел аткарады. Өйткені, бұл бір жағынан танымды біртүтас, бірак ішкі қайшылыққа толы процесс деп карау болса, екінші жағынан, философияны жаратылыстану саласымен тығыз байланыстыруға жасалған әрекет еді. Сондыктан Кант белгілеп берген адамның бұл таным кабілетінің үш түрі бүгінгі күнде де оз маңызын жоғалткан жоқ.

  • Философия тарихында пайым мен зерденің әлеуметтік мәнін ашуға ұмтылып, оны гылыми әрі диалектикалық негізде дамытқан классикалык неміс философиясының ірі өкілі Г.Ф. Гегель (1770-1831) болатын. Оның шыгармашылыгының даму кезені Германияның саяси-әлеуметтік жағ-дайының біршама үлкен өзгеріске түсіп, елдегі ішкі қайшылықтар белен алған тұста басталды. Сондықтан ол өзіне дейінгі барлық ойшылдардын, әсіресе, ХУІІ-ХҮШ ғасырлардағы ағылшын және француз ағартушыларының, сондай-ақ, неміс жерінде кеңінен өрістеген ғылым мен мәдениеттің, өнер мен эдебиеттің жетістіктерін толық зерттей отырып, оларды өз жүйесін жасауға кеңінен пайдаланды.

  • Гегель негізінен озіне дейінгі философияны тек пайымның әдісінде ғана қалыптасқан деп айкындай отырып, зерденің сан-килы шығармашылық кезеңдеріне айрықша мән берді. Ол озінің алғашқы философиялық шығармаларында коғам өміріне, әсіресе, дін мен саясат мәселелеріне айрықша назар аударды. Гегельдің осы алғашкы шығармаларының ішінен болашақ диалектикалык, зерделілік әдісті тудыруға негіз болған еңбектерінің бірі - « Кім абстрактылы ойлайды?» деген мақаласы. Бұл шағын ғана еңбек болғандығына карамастан, таным теориясының келелі мәселелерін котерді. Ол ең алдымен ұзак жылдар бойы калыптасып келген таным процесіндегі тек сезімділік пен танымға ғана сүйенген абстрактылы ойды катты сынға алды.

  • Расында да Гегелые дейінгі дэуірде сезімділік, пайым - нактылықтың бейнесі, ал абстрактылык - ойдың жоғарғы даму процесімен тығыз байланысты деген көзкарас айрыкша орын алып келді. Міне, осындай агат пікірге Гегель ашықтан-ашық карсы шықты. Оның ойынша, абстрактылы ойлау сауатсыз, білімсіз, топас адамның әрекеті. Ойткені, абстрактылы ойлау қандай гана болмасын мәселеиің басын ашып бере алмайды. Ол тек сыртқы корініске, одан соц сезімге ғана мойын ұсынады. Абстрактылы ойлау таным процесіндегісыңаржақтылыктың накты бір белгісі. Абстрактылы ойлаған адам өз ойына озі мэң бермей, каралып отырған мәселеге терең үңілмей, оның мәнін, тарихын ашып беруге дэрменсіз. Сондыктан Гегель абстрактылы ойлаган кейбір адамдарды мысалга ала отырып, олардың сауатсыздығын, надандығын, білімсіздігін көрсетті. Олай болса, таным процесі негізінен нақгылыққа ұмтылады. Нақтылык дегеніміз-көптеген аныктамалардың синтезі, көпжақтылықтың бірлігі. Яғни нақтылык қандай да мәселеге болмасын, объективті, тарихи, ішкі байланыстарды анықтау арқылы карауды талап етеді. Ендеше, таным процесі эуелі абстрактылықтан басталып, нактылыққа карай өрлейді. Бул - таным процесіндегі негізгі принцип. Бүл принципті К.Маркс өзінің «Капиталын» жазу процесінде шебер пайдалана білді.

  • Таным процесінде логика мен диалектикаға ерекше назар аудара отырып, пайым мен зерденің өзара байланысын тереңнен зерттеген Гегель езінің алғашқы еңбектерінің бірі «Рух феноменологиясында» зерделі ойдың негізін көрсетті. Бул шығарма Гегель философиясының «акиқаттың қайнар көзі және жасырын сыры» рухтың-көріну формаларын, яғни оның сана, өзіндік сана, рух, абсолюттік субъекті арқылы даму жолдарын суреттеп берді.

  • Гегель «Рух феноменологиясында» сананың қалыптасу және даму жолдарын когам емірімен байланыстыра отырып айкындап берді. Сана эуелі карапайым түрде (яғни жеке индивидтің санасы ретінде) басталып, сан ғасырларға созылған тарихи белестерден өтіп, когамдык санаға дейін көтеріледі. Оның бұл даму жолы. ең алдымен, қогамдық өмірдің, тарихтың пайда болып, даму кезеңдерімен тыгыз байланысты.

  • Зерделі философияга жаңа бет-бұрыс жасауға ұмтылған немістің улы ойшылы Л.Фейербах (1804-1872) болды. Оның 1841 жылы жарық көрген «Христиан дінінің мәні» деген еңбегі философия тарихындағы жаңа дэуірдің бетін ашты деуге болады.

  • Фейербах классикалық неміс философиясыньщ ақыргы буыны еді. Ол өз жүйесін И. Кант қалыптастырған жолдан тайдырып, жаңадан философиялық жүйе жасады.

  • Ол өзінің философиясын «болашақтың философиясы» деп атады. Оның ойынша, философия ойлар мен рухтар дүниесінен босап шығып, жаңа патшалыкка қарай, яғни адамның қайғы-қасіреті қабаттаса қорланған дүниеге қарай бет бұруы тиіс. Демек, философия ендігі жерде өзінің ойларын таза зерденің ықпалынан адамга, антропологияға карай алып шығуға тиіс. Ол өзінің «Болашақ философиясының негізгі қағидалары» деген еңбегінде қүдай туралы, яғни теологиялық ілімнен шығып, адам туралы ілімді тудыру керек дейді.

  • Осындай жаңа ілімді тудыру үшін ол классикалық неміс философиясында қалыптасып калған ілімдерге қарсы шықты. Содан да болар, Фейербах «жаңаша философияның», яғни Гегель философиясының аяқталуының бейнесі іспетті. Бүл философияның тарихи қажеттілігі мен оны ақтаудың негізі, көбінесе, оны сынаумен байланысты болды.

  • Сөйтіп, Л.Фейербах жаңа философияның негізін қалай отырып, алдымен Гегельдің кең тарапган жүйссін сынауға кірісті. Ол оған карама-қарсы ой мен болмыстын арасындағы тепе-тендік қатынасты ашуда табиғатты негізгі объекті етіп алып, соның мәнін аныктауға тырысты.

  • Табиғат перзенті - адам философияның негізгі субъектісі. Алайда, Фейербах объекті мен субъекті туралы мәселені табиғат пен адамның арасындағы қарым-қатынас деп қараумен шеқгелді. Гегельдің ойлау мен болмыстың теңдігі туралы

  • мәселесін Фейербах материалистік негізде шеш-пекші болды. Сол себептен ол адамның болмысын нақты емір сүретін объективтік шындық деп карады. Бүл классикалык неміс философиясына карама-карсы дүниетаным болатын. Егер Гегель табиғатты идеяның жатсынуы деп қараса, Фейербах оны барлық ғылымның, адамзаттың шығу тегі деп есептеді. Ендеше, адам баласының болмысын біз ойлау процесі арқылы ғана аныктай алмаймыз.

  • Рас, ол ойлау мен болмыстың байланысы диалектикалық екенін мойындады. Өзінің философиясында болмыска анықтама бере келе, ол оның ойлаусыз өмір сүруі - материя екендігін, шындыктың субстраты екендігін айқындады. Сөйтіп, Фейербах өз заманындағы философиялық негізде материя туралы ұғымды нақтылады. Егер ХУІІ-ХҮШ ғасырлардағы философ-материалистер материяны субстанция үғымы аркылы анықтауға тырысса, Фейербах оған сезімділік пен зерденің негізгі пәні ретінде қарады. Оның ойынша, егер материя болмаса, біздің зердеміз ешбір сезімділікке, белгілі бір әсерге ие болмас еді. Онда ойлауда да ешқандай мән қалмайды. Ендеше, материяны жоққа шығару дегеніміз зердені жоққа шығарумен бірдей. Фейербах материяның негізгі өмір сүру формалары -уақыт пен кеңістікке де айрықша көңіл бөлді. Ол «Уақыт пен кеңістік кұбылыстың жай формалары гана емес, олар - болмыстың, сондай-ак, ойлаудың түп тамырлы жагдайы, зерде формаларының заңдары. Шын мәнісіндегі ойлау уакыт пен кеңістіктегі ойлау» деп көрсетті.

  • 9.Жаңа тақырыпты бекіту. 20 мин. (22%)

  • Жаңа сабақтың тақырыбы бойынша максаты мен мазмүнына сай сұрақтар қою.

  • 10.Сабақты қорытындылау: 5 мин. (6%)

  • Сабақтың аяқталуына байланысты окушылардың сабактағы білімдерін және үй

  • тапсырмасының дайындығына қарап бағалау.

  • П.Үйге тапсырма беру. 5 мин. (6%)

  • Үй тапсырмасын түсіндіру, орындау әдістері мен тәсілдеріне бағыт беру.

  • Берілген тапсырманы орындап келуін талап ету.

  • № 6- сабак

    1. Сабақтың тақырыбы: XIX-XXғ. батысеуропалык философиясы.

    2. Сағат саны: 90 минут (100%)

    3. Сабақ түрі: Теориялық сабақ

    1. 4.Сабактың мақсаты: XIXғасыр мәдениетіндегі батысеуропалықфилософиясының маңызын түсіндіру. Философиялық дүниетанымның өзіндіксипаты мен философиялық білімнің ерекшеліктері туралы түсінік беру.
      *оқыту: XIXғасыр мәдениетіндегі батысеуропалық философия.XIXғ. Екінші. жартысының мәденитіндегі дэуірлік окигалар. Рационализм және оптимизм, шексіз прогресске деген сенім. Индустриалдық коғам және оның негізгі доминанттары. Техникалык прогрессі иидустриалдык қоғамның басты қүндылықтары ретінде. XIXғ. — ғылымның «Алтын ғасыры».

    2. *тәрбиелік: Оқушылардың пәнге деген дұрыс көзқарасын, білімге және еңбекке деген сезімдерін тәрбиелеу.

    3. *дамыту: Қазіргі озық ойлармен идеяларды, жаңа философиялық кезкарастарды меңгерту, халықтар арасындағы бірлікті, бауырластыкты сыйлай білу,үлкендерге деген зор ілтипатты кшіыитастыру, багалау, окушылардың логикалык ойлау кабілетін дамыту.

    4. 5. Материалдык техникалық жабдықталуы:

    5. а) техникалык құралдар: компьютер, интерактивтік тақта, мультимедиялык кұрылғы.

    6. з) көрнекі жзне дидактикалық құралдар: өзіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары, сөзжұмбақтар, электрондык окулықтар, таратпа, Ро\үег Роіпі- та жасалган слайдтар.

    7. б) окыту орны: дәріс аудиториясы.

    8. 6. Әдебиеттер:

    9. 1. Кішібеков Д. Сыздыков ¥. Философия.- А.,1994 ' 2. Бейсенов Қ.Ш. Философия тарихы. - А.,1994,2000

    1. Алтаев Ж.А., Мұқанбетәлі К. Философия тарихы. - А., 1999

    2. Әбішев Қ. Философия.- А., 1998,2000

    1. 1) ¥йымдастыру кезеңі- 5 мин. - (6%)

    2. Окушылардың назарын сабакка аудару. аудиториядағы окушылардың сабакка дайындығын тексеру.

    3. Сабакты ұйымдастырудағы талаптарды іске асыру үшін мүғалім мен окушылардың әрекеті:

    4. а) Оқушылармен амандасу;

    5. э) Окушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

    6. б) Окушылардың сабақка дайындыгын тексеру;

    7. в) Сабақтың мақсаты мен міндеті.

    8. г) Сабақта кұрал - жабдықтар мен көрнекіліктерді колдану;

    9. 7. Окушылардың отілген тақырып бойынша білімін тексеру. 15 мин. (16%)

    10. а) Барлық оқушылардың үй тапсырмасын орындауын тексеру;
      э) Окушылармен уақыт бойынша жұмыс істеу;

    11. б) Сабакты сұраудың жалпы әдісі, бакылау сүрақтарын пайдалану;

    12. в) Окушылардың білімдерін бағалау;

    13. г) Үй тапсырмасын қорытындылау.

    14. 8. Жаңа сабақты түсіндіру: 40 мин. (44%)

    15. а) Жаңа сабақтың тақырыбымен таныстыру;

    16. э) Жаңа сабакты түсіндіру, тарихи мәліметтерге шолу жасау, сабаққа зерттеушілік жасау;

    17. б) көрнекі құралдар, оқытудың көрнекі кұралдарын колдану;

    18. ХІХ-ХХ ғасырдағы батасеуропалық философиясы

    19. XIXг. мәдениетіндегі батысеуропалык философия.XIXг. екінші жартысының мәденитіндегі дэуірлік окиғалар. Рациоиализм және оптимизм, шексіз прогресске деген сенім. Индустриалдык когам және оның негізгі доминанттары. Техникалык прогрессі иидустриалдық коғамның басты күндылыктары ретінде. XIXғ. — ғылымның «Алтын ғасыры».

    20. Адам туралы эпистемологиялық айтыстар. Саяси-әлеуметтік философияның қалыптасуы. К. Маркстын предметтік іс-әрекет туралы ілімі. Адамның әлеуметтік түғырнамасы. Жатсыну және оны жеңу туралы ілім. Қосымша күн және қанау.

    21. Қанаудың себептері. Айналма форма үғымы. Маркс идеяларының батыстық коғамның саяси-элсуметтік түгырнамаларының әсері. Маркс теориясы идеяларының батыстық адамның саяси-әлеуметтік белсенділігін қалыптастыруға, әлеуметтік оптимизмінің артуына, әлеуметтікі эділдік пен әлеуметтік теңдік стратегиясының нығаюына әсері.

    22. Қоғамдык ғылымдардың дамуы. Әлеуметтік-гуманитарлық білімге деген күштарлыктың артуы. Позитивизмнің туындауы. О.Кант позитивтікі социологияның экесі ретінде. Философия және сциентизм. Эмпириокритицизм мен махизм позитивизмнін жалғастырушылары ретінде. Ғылыми зерттеу әдіснамасына деген қүштарлык. Неокантианство және оның ғылыми-зерттеу әдісі мәселесін жасақтауы. Адамның жаңа олшемі: «адам рэміздік жануар ретінде». XXгасыр - ғылыми - техникалык революция дэуірі. Рационализм мен иррационализм арақатынасын ғылыми техникалык прогреске көзкарастан да' байқауға болады. Біріншісін сциентизм деп атайды. Ол бағыт, ғылымға ғылыми техникалык прогреске сенеді. Ғылым адамға қызмет етеді, оның омірін жеңілдетіп, жақсартады. Бул бағыт XXғасырдың екінші жартысында дүниеге келді. Оған коптеген жаңа ғылымдардың, жанатехникалардың, технологиялық әдістердін. компыотердің, т.б. дүниеге келуі себеп болды. Екіншісі аитисциентизм деп аталады. Ол гылымға сенбейді. Ғылыми - техникалык прогресс адамға тек киындық экеліп, зиян келтіреді, когамды басқарудың тоталитарлық жуйесін туғызды. ал адамдардың санасын ол қаспактай үстайды. ойлау жүйесінде шектеу саласы деп есептейді. Сөйтіп, иррационализм сайып келгенде мистикаға, жоққа сенуге де, ғылыми ізденістерге де жеткізеді. Сондыктан оған сыңаржақты қарап, жақтауға, не даттауға болмайды.

    23. Х(Х ғасырдың аяғы - XXгасырдың басында физиология мен психологияның, сезім мүшесінің рөлі артты. Оны уағыздағандар Эрнст Мах (1$38 - 1916) пен эмпириокритизмнің негізін салушы Рихард Авенариус (1843 - 1896) болды. Рессейде оларды жақтап, соңына ергендер А. Богданов (1873 - 1928), В. Базаров (1874 - 1939), т.б. Э. Мах былай деді: "Ағаш, стол, үй менін денемнен тыс, өздігінен өмір сүреді".

    24. Дегенмен, XXғасырдағы идеалистік философияның басты бағыттары үшеу. Олар: неопозитивизм, неотомизм және экзистенциализм.

    25. Неопозитивнзм. Негізгі позитивизм - "дүрыс пікір"деп аталатын үғым болып дүниеге келді, оның бастамасын салған Опост Конг (1798 - 1857) және Джон Стюарт Милль, Герберт Спенсер. Бүл философияның арғы түбі Д. Юм мен И. Кантқа тіреледі. Олардың максаты ғалымдарды толып жатқан алдын ораган бос ойлардан, былайша айткаңда, философияданазат ету. Олардың пікірінше, эрбір ғылым - оз алдына философия. Сол ғалымдарды зерттеу кажет. Сөйтіп, революция арқылы үстемдікке қолыжеткен буржуазия бүрын материализм, гылым үшін күркскен болса, енді одан бас тартып, идеализмге біржолата ден койды.

    26. Оның эволюциясы бір ғасыр ішінде үш кезеңнен өтті. Бірінші кезеңі -позитивизм, екіиші кезеңі - эмпириокртицизм, үшінші кезең - неопозитивизм немесе логикалық позитивизм.

    27. XIXғасырдың аяғы — XXғасыр басында позитивизмінің жаңа дэуірі туды. Ол кезенде оны эмпириокрицитизм деп атады. Оны жақтаушылар біздің санамыздан тыс объективтік омір бар, бірақ ол біздің сезімдеріміздің жиынтығы дегенін алдында айттық. Эмпириокритицизм позитивизмге қараганда шындықта элдекайда алшак. Айталық, позитивизм философияны емес, нақты ғылымдарды зерттеу керек десе, эпмириокритицизм біздің сезімден тыс еш нэрсе жоқ, барлык дүние -біздің сезіміміздің нэтижесі деген корытынды жасап, объективті омірді субъективті сезімге айналдырды.

    28. Позитивизмнің үшінші түрйі - неопозитивизм немесе логикалык позитивизм. Ол XXгасырдың 20- жылдарында дүниеге келді. Өкілдері: Морис Шлик, Рудольф Канап, Отто Нейрат, Филип Франк, т.б. Бүлар өз ойларын қатаң түрде ғылыми логикаға дүниеге келді. Сондай - ақ, әрбір сөздің мағынасын ашу (Б. Рассел) мәселесі, ақырында, себептілік, кажеттілік, мүмкіндік, бөлшек, т.б. котегориялар проблемасы туындады. Неопозитивистер ғылыми пікір айтудың екі түрлі - эмпирикалық және логикалық - математикалық жолы бар деді. Мәселен, "менде төрт қалам бар" делік немесе "мына жылқы ауру не сау", оны калай білеміз? Тек тікелей қарап, көзбен көру кажет. Бул әдісті эмпирикалык әдіс дейді. Өмірде бүл әдіс кең қолданылады. Ал егер көзбент көруге болмаса, онда логикалык- математикалық әдіс қолданылады. Оны тавтология деп те атайды. Ол үшін, айтылған пікірді анықтап білгіңіз келсе, ол ұғымды калыптасқан ой қисынына (логикаға) жүгіндіру керен. Біріншісі сезім арқылы тексеріліп анықтауға жатады. Оны верификация деп атайды. Екіншісі бекерге шығару арқылы дәлелденеді. Оны фаьсификация деп атайды. Неопозитивтер ғылымдардың объективті зандылықтары болатынын мойындамайды. Ғылым заңдары абсолют емес дейді олар. "Ғылым заңдары, - Белфаст университетінің профессоры Дэвид Гуничтің пікірінше, - дүниенің тіршілігі туралы оқырмыстылардың пайымдауы немесе, дэлірек айтсак, дүниенің олар үйреніп және түсіне білген кішкентай ғана бөлшегі". Сөйтіп, неопозитивистер ғылымдарды ғалымдардың субъективті топшылауы деп тұжырымдады.

    29. Неотомнзм - католик шіркеуінің діни философиясы. Негізін салгандар: XIIIғасырда өмір сүйген эулие Августин және Фома Аквинский. Өкілдері: Жан Маритен, Э. Жильсон, Г. Марсель, В. Соловьев, Н. Бердяев, И. Бохенский, т.б. Бүл діни философияның мақсаты - адамдар жүрегіне жол салу.

    30. Неотомистер гылымды жокка шығармайдй, бірақ оны дінге карсы коймайды. Тек ғылымдардың адамзатка тигізіп отырған кейбір жағымсыз ыкпалын сынайды. "Өйткені, адамдар жаратушы Қүдайды үмытқан. Барлык қатер содан" дейді олар. Неотомизм философиясы екі жүп категорияларға негізделген: потенция (мүмкіндік) және акт (накгы іс), әссенция (мән) және экзистенция (өмір сүру). Неотомизмнің басты мәселесі үшеу - Құдай, адам, адамгершілік. Бірақ Қүдай жамандык жасағанды жазалайды дейді. Ал, енді солай - ак болсын делік, сонда барлық табиғи сэйкессіздікті, үйлесімсіздікті, ассиметрияны жасайтын кім? Өйткені, ол табиғатта бар. Бүл сұрауларға неотомизм токталмайды. Дегенмен, когамдағы түрлі қайщылықтарды шешу басшыларға байланысты. Олар бағынушылардың жагдайын ойлауы керек деген де пікір айтады неотомистер.

    31. Экзистснциализм. Философияда ку-дайшылдықты, жалпы тағдырды жаратушыны мадақтау жайында көп жазылды. Неотомизм де сол багытка жатады. Ол агым теодиция деп аталады. Бірак адамды мадактауға - антроподицияға кезек келмей жүрді. Сондыктан адам туралы айту тасада, қалтарыста калып келді. Енді адамды арнайы зерттейтіикез туды. Адамға , оны зерттеуге бетбұрыс жасалды.Философияда ол ағым экзистенциализм деп аталады.Бірак бұл да субъективті идеалтзмге жатады. Н.Бердяев айтқандай, "бэлкім антоподиция теодицияга баратын бірден - бір жол, бірден — бір өшпеген және шексіз, бітпес жол шыгар". XIXгасырда пайда болған антропологиялык философияның абстрактілі, жалпылық диктатынан бас тартуы, нақты адамның өміріне жалпы алғанда жақындауы — кұптарлық, болашағы зор бағыт.XXғасырда бүл бағытэкзистенциализмнен өз дамуын тапты. Оның мақсатыклассиктік мән философиясын адамның омір сүру философиясымен алмастыру болды. Өкілдері: Н. Бердяев, Л. И. Шестов, К. Ясперс, М. Хайдаггер, Ж, П. Сартр, А. Камю, Г. Марсель.

    32. 9.Жаца такырыпты бекіту. 20 мин. (22%)

    33. Жаңа сабактың тақырыбы бойынша мақсаты мен мазмұнына сай сүрақтар кою.

    1. XIX- XXғ. қазіргі заман батыс философиясының ерекшеліктері;

    2. Герменевтика мен футурологияның негізгі мәселелері;

    3. Қазіргі кезендегі мәдениеттің, философияның, ғылымның даму деңгейі;

    4. «Өмір философиясының» мәні.

    1. 10.Сабақты қорытындылау: 5 мин. (6%)

    2. Сабактың аякталуына с окушылардың сабактағы білімдерін және үй

    3. тапсырмасының дайындығына карап бағалау. ?

    4. 11.Үйге тапсырма беру. 5 мин. (6%)

    5. Уй тапсырмасын түсіндіру. берілген тапсырманың орындап келуін талап ету.

    6. № 7 -сабақ

    1. Сабақтың тақырыбы: Отандық философия тарихы.

    2. Сагат саны: 90 минут (100%)

    3. Сабақ түрі: Теориялык сабак

    1. 4. Сабақтың мақсаты: Қазак философиясының бастаулары мен дамуының
      ерекшеліктері туралы түсінік беру.

    2. *оқыту: Қазақ мәдениетіндегі философия феномені; Қазақ философиясының тарихи даму кезеңдері; Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы философиялық ізденістердегі жана бағыттар туралы түсініп алу; XIXғасырдың соңы мен XXIғасыр басындагы казак философиясының ерекшелігі. Ш Құдайбердиевтін діни-философиялық көзқарастарын окыту.

    3. *тәрбиелік: Отандык философтардың еңбектерін окуға, пәнге деген дұрыс козқарасын, білімге және еңбекке деген сезімдерін тәрбиелеу.

    4. *дамыту: Қазақ жазушылары мен когам қайраткерлерінің әлеуметтік-

    5. философиялық ілімдерін, казіргі Қазақстандағы философиялык '

    6. козқарастарын және логикалық ойлау қабілетін дамыту.

    7. 5. Материалдық техникалық жабдықталуы:

    8. а) техникалық құралдар: компыотер, интерактивтік такта, мультимедиялык
      кұрылғы.

    9. э) көрнекі және дидактикалык күралдар: озіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары, сөзжұмбақтар, электрондык окулыктар, таратпа, Ро\үег Роіш- та жасалған слайдтар.

    10. б) оқыту орны: дәріс аудиториясы.

    11. 6. Әдебиеттер:

    1. Кішібеков Д. Сыздыков Ұ. Философия.- А.,1994

    2. Бейсенов Қ.Ш. Философия тарихы. - А., 1994,2000

    3. Алтаев Ж.А., Мұқанбетэлі К. Философия тарихы. - А., 1999

    4. Әбішев Қ. Философия.- А.. 1998,2000

    1. 1) Ұйымдастыру кезені- 5 мин. - (6%)

    2. Оқушылардыц назарын сабакка аудару, аудиториядағы окушылардың сабакқа дайындығын тексеру.

    3. Сабақты ұйымдастырудағы талаптарды іске асыру үшін мүғалім мен оқушылардың әрекеті:

    4. а) Окушылармен амандасу;

    5. э) Окушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

    6. б) Оқушылардың сабаққа дайындыгын тексеру;

    7. в) Сабақта құрал - жабдықтар мен көрнекіліктерді қолдану;

    8. 7. Оқушылардың отілген тақырып бойынша білімін тексеру. 15 мин. (16%)

    9. а) Барлык оқушылардың үй тапсырмасын орындауын тексеру;
      э) Оқушылармен уақыт бойынша жұмыс істеу;

    10. б) Сабақты сұраудың жалпы әдісі, бақылау сұрақтарын пайдалану;

    11. в) Оқушылардың білімдерін бағалау;

    12. г) Үй тапсырмасын қорытындылау.

    13. 8. Жана сабақты түсіндіру: 40 мин. (44%)

    14. а) Жаңа сабақтың тақырыбымен таныстыру;

    15. ә) Жаңа сабақты түсіндіру, колданатын әдіс, тарихи мәліметтерге шолу жасау, сабакка зерттеушілік жасау, проблемалық әдістердің көрінісі, жалпылау;

    16. б) корнекі күралдар, оқытудың корнекі кұралдарын қолдану;

    17. в) создік әдістер: сабақ мазмұ.ньш баяндау:

    18. г) жаңа сабакты бекітудің жалпы әдісін пайдалану.

    19. Отандық философия

    20. Шәкәрім XIXғасырдың соңы мен XXғасыр басындағы қазақ халқының философиялық ой деңгейін жарқырата ашып беруінде ерекше еңбегі бар.

    21. Шэкәрім үлкен өзгерістер кезеңінде қазіргі біздің кезеңмен ұксас дэуірде өмір сүрді. Мұндай кезде, эдетте, адамзат өркениетінің ұлылыгымен қатар оның осалдығы, нэзіктігі де жіті байқалатыны сөзсіз. Бүл кейде адамда үрейшіл-дүрлікпе көңіл күй тудырса, халкының болашагын ойлайтын гұламалар рухаии мәдениетті сактап қалуға болашакка деген сенімді жогалтпауға әрекет етеді, барлық күш жігерін соган жұмсайды.

    22. Шэкәрім алдында күрделі де, кайшылыққа толы мәселе - философияның неізгі сұрағы жатты. Оған жауап ретінде "Үш Анық" атты еңбегі пайда болды. Бұл еңбек философиялық идеяларга қозғау салып, заман агымына деген өз кезкарасының пайымдылығын танытты. Шэкәрім жаратылыс адам, жан мәселесіне орай негізгі екі шешімді мысалға келтіре отырып (діншіл, пәншіл) оларды екі тұрғыдан, екі жақты қарастырды. Идеялизм мен дін арасындагы озара байланысты аңғармаса да бұл мәселеде бір жақты кесімді жауап береді. Шэкәрім қалыптасқан дәстурлі байланыстардан бас тартып, бәрін бір Қүдайға экеп тірейтін діншілдікті сынайды.

    23. Жердің жүзін дэл тауып.

    24. Ешбір дін жок орныккан.

    25. Бәрінде де бар кауіп,

    26. Дін көбейді сондықтан,- деп толғанды. Яғни Шэкәрім жауапты табиғаттан, жаратылыс дамуынан іздейді. Шэкәрім антикалық классиктерден бастап, XIXғасырдың соңы мен XXғасыр басындагы

    27. гылыми жаңалықтарымен эйгілі болған ғалым ойшылдардың еңбектерімен таныс болды. Шэкәрім үшін бүл толып жаткан үйінділер болды. Әрбір ойшының көзқарасы Шэкәрім үшін өз алдына үйінді іспеттес болды. Міне сол эрбір үйіндіден Шэкәрім кішкене де болса алтын тауып, оны жинактады.

    28. Өзге де ойшылдар секілді Шэкәрімнін де басты тақырыбы - ол адам, адамның жаны, сол жанның тазалығы. Жан Шэкәрім үшін ең күрделі проблема, эрбір тіршілік иесінің өзіне лайық жанынан басқа бәріне ортақ, бәрін жаратушы, қадағалаушы және бәріне қозгау беруші "Қүдіретті субстанңия"- Жан жатыр. Шэкәрім оны түп жаратушы, тэңірі, мінсіз ие деп атап, оган философияда калыптаскан "Бүкіл әлемдік ақыл" сипатын береді.

    29. 2. XXғасырдың басында қазак топырағында бір топ талантты, ойшыл ақындар, қоғам кайраткерлері дуниеге келді. Әрине оларды дуниеге алып келген объективтік қоғамдық жағдайлар. Ресейде кулашын жайып дами бастаган капитализмнің XXғасырда Батыс Европа елдері сиякты империализм сатысына көтерілгенін, отаршылдық қысымның күшейгенін атап өтер едік. Соган сэйкес Ресейдің орталық аудандарында революңиялық шет аймактарында улт-азаттык козгалыстар күшейді.

    30. Сол кездегі казақ зиялыларын ойландырып толгаидырган ежелгі проблема -отаршылдық бүгаудан құтылу, казактарды өз алдына тәуелсіз ету, халықтың санасын ояту.

    31. Осы мақсатка багытталган әрекеттердің бір нэтижесі - 1909 ж. Уфа қаласында жарияланган М.Дулатовтың "Оян қазақ" поәмасы. Поәма

    32. "Кезіңді аш, оян, қазак, котер басты,

    33. Откізбей караңғыда бекер жасты!

    34. Жер кетті, дін нашарлап, хал харам боп

    35. Қазагым, енді жату жарамасты" деген .ұран сөздермен басталады. Поэманың атына ішкі магынасы сай, халыкка көзіңді аш, оян, айналаңды жайпап, жаушы барады, енді намыстанып, егеменді болмасаң бәрінен айырыласың деп, санасын ащы создермен оятып түр.

    36. Ахмет Байтұрсынов қазақтың көрнекті ағартушы демократы, ақын, жазушы, эйгілі қоғам кайраткері, галым, философ. Оның ғылыми ізденісінің негізі - ол әдеби шыгармашылық, тілді зерттеу оның коғамдагы қызметі, қоғам өмірі мен адамдар іс-әрекетін уйымдастырудагы рөлі.

    37. А.Байтурсынов озінің философиялық көзқарасын "Әдебиет танытқыш" атты еңбегінде жинақтап, баяндап берген. Оны ең басты кызықтырар мәселе тіл білімінің философиялық проблемасы, эдебиеттану, жалпы тіл енері.

    38. Сұлтанмахмұт Торайгыров (1893-1920). Оның философиялык мазмұнында жазылған атақты "Адасқан омір" поэмасы болып табылады. Осы поэмасында автор адам емірінің мәні туралы, қогам мен оның дамуы жайлы, болмыстың жалпы негізі жайлы, танымның адам мен қогам дамуындагы рөлі жайлы терең ойға беріледі. Бүкіл осы философиялық проблемалардың жиынтығын ғылыми тұргыдан емес, керкем ойдың логикасы комегімен және шындыкты әстетикалық тұрғыдан көрінді.

    39. 3. Қазан теңкерісінен кейінгі қазак философиясы Марксистік кеңес философиясының бір бөлігі ретінде дамыды.

    40. Кеңестік Қазақ философиясының дамуы ¥лы Отан соғысынан кейін дамыды. Бұл кезеңдегі философия Кеңестік философияның шеңберінде яғни оның методологиясы шеңберінде дамыды. Кеңес Дэуіріндегі Қазак философиясы осы кезеңдегі орыс философиясы секілді Марксистік-Лениндік принциптердібасшылыққа алып, қоғамдық ой матсриализм мен атеизмніц шырмауында қалып койды.

    41. КСРО-ыдырап, Қазақстан тзуелсіздік алганнан кейін, Қазақстандагы қоғамдық ой, отислі кезсцге тэн идеялық бірлікті қажетсінуді бастан кешуде. Бұл жөнінде казіргі тацдагы казақ ойшылдары мен зиялы кауым арасында идеялық алуан түрлілік байқалуда. Зиялы қауымның бір белігі когамды рухани адасушылыктан алып шыгар жалгыз жол ол казіргі замандағы жаһандастыруға төтеп берер жаңарган "Қазак идеясын" қалыптастыруда деп білсе, екіншісі, дүние жүзілік дамудың қуатты агымында тұншығып қалмас үшін прогресспен ілесе жүруді үхынады.

    42. 9.Жаңа тақырыпты бекіту. 20 мин. (22%)

    43. Жаңа сабақтың тақырыбы бойынша мақсаты мен мазмұнына сай сұрақтар қою.

    1. Қазак жеріндегі философиялык дүниетанымның қалыптасуының ерекшеліктері.

    2. Қазак философиясының негізгі мәселесі мен экзистенциальдық мағынасы.

    3. .ХҮ-ХҮШ ғ.ғ Қазақстандағы философия дамуының мәні.

    1. XIX- XXғғ Қазақстандағы философияның дамуы.

    2. Казіргі мәдениеттегі Абай философиясы.

    3. Ш. Қүдайбердиев философиясы.

    1. 10.Сабакты қорытындылау: 5 мин. (6%)

    2. Сабақтың аяқталуына байланысты оқушылардыц сабактағы білімдерін және үй

    3. тапсырмасыныц дайындығына қарап бағалау.

    4. П.Үйгс тапсырма беру. 5 мин. (6%)

    5. Үй тапсырмасын түсіндіру, орындау әдістері мен тәсілдеріне бағыт беру.

    6. Берілген тапсырманы орындап келуін талап ету.

    7. № 8 -сабақ

    1. Сабақтынтақырыбы: Болмыс, субстанция, материя.

    2. Сағат саны: 90 минут (100%)

    3. Сабақ түрі: Теориялык сабақ

    4. Сабақтың мақсаты: Болмыс - философиялык категориялардың арасындағы ең бастысы. Бұл ү-ғымға анықтама берсек, болмыс - бар болып отырғанның өмір сүріп отырганның барлыгын қамтитын және олардын ең мацызды қасиетін - бар болу пақты өмір сүруді білдіретін категория.

    1. Оған мағынасы жағынан жақын ұғымдар ретінде «космос», «дүние», «табиғат»

    2. ұғымдарын атауга болады, бірақ «болмыс» категориясы кец және ауқымды,

    3. мазмұны жағынан терең.

    4. *оқыту: Болмыс категориясын, болмыстың түрлерін, материя категориясын, козғалыс, кеңістік және уақыт, сана, сананың генезисі, когамдык сана оның түрлерін оқытады.

    5. *тәрбнслік: Қогамда болып жатқан процестерді терең түсіну, ойластыру және калыптастыру арқылы окушылардың өз елінің көзі ашық, көкірегі ояу азаматы болуына, философиялык пәнге деген дүрыс көзкарасын, білімге деген қызыгушылықтарының болуына тәрбиелеу.

    6. *дамыту: Қазіргі озық ойлармен идеяларды, окушылардын логикалық ойлау кабілетін дамыту.

    7. 5. Матсриалдық тсхникалық жабдықталуы:

    8. а) тсхнпкалық құралдар: компыотер, интерактивтік такта, мультимедиялык кұрылгы.

    9. э) корнекі және дидактикалық кұралдар: өзіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары, сөзжұмбактар, электрондық окулықтар, таратпа, Ро\үег Роіпі- та жасалған слайдтар.

    10. б) оқыту орны: дәріс аудиториясы.

    11. 6. Әдебиеттер:

    1. Кішібеков Д. Сыздықов ¥. Философия.- А.,1994

    2. Бейсенов Қ.Ш. Философия тарихы. - А., 1994,2000

    3. Алтаев Ж.А., Мұканбетэлі К. Философия тарихы. - А., 1999

    4. Әбішев Қ. Философия.- А., 1998,2000

    1. 1) Ұйымдастыру кезеці- 5 мин. - (6%)

    2. Окушылардың назарын сабақка аудару, аудиториядагы окушылардыц сабаққа дайындығын тексеру.

    3. Сабакты ұйымдастырудагы талаптарды іске асыру үшін мұғалім мен окушылардыц әрекеті:

    4. а) Окушылармен амандасу;

    5. э) Окушылардың сабакка қатысуын тексеру;

    6. б) Ок) шылардың сабаққа дайындыгын тексеру;

    7. в) Сабақтың максаты мен міндеті.

    8. г) Сабакта күрал - жабдықтар мен корнекіліктерді қолдану;

    9. 7. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру. 15 мин. (16%)

    10. а) Барлық оқушылардың үй тапсырмасын орындауын тексеру;
      э) Окушылармен уақыт бойынша жұмыс істеу;

    11. б) Сабақты сүраудың жалпы әдісі, бакылау сұрактарын пайдалану;

    12. в) Окушылардың білімдерін бағалау;

    13. г) Үй тапсырмасын қорытындылау.

    14. 8. Жаца сабақты түсіндіру: 40 мин. (44%)

    15. а) Жаца сабақтың тақырыбымен таныстыру;

    16. э) Жаңа сабакты түсіндіру, колданатын әдіс, тарихи мэліметтерге шолу жасау, сабакка зерттеушілік жасау, проблемалық әдістердің көрінісі, жалпылау;

    17. б) корнекі кұралдар, оқытудың корнекі кұралдарын колдану;

    18. в) создік әдістер: сабақ мазмұнын баяндау;

    19. г) жаңа сабақты бекітудің жалпы әдісін пайдалану.

    20. Болмыс, субстанция, материя.

    21. Болмыс (бытие) категориясы философиялык категориялардың арасындағы ең бастысы. Бұл ұғымға анықтама берсек, болмыс - бар болып отырғаннын (суіцее). омір сүріп отырғанның барлыгын камтитын және олардың ең маңызды қасиетін - бар болу накты өмір сүруді білдіретін категория.

    22. Оган мағынасы жағынан жакын ұгымдар ретінде «космос», «дүние», «табигат» ұғымдарын атауға болады, бірақ «болмыс» категориясы кең және ауқымды, мазмұны жағынан терец. Болмысқа карсы категория - «болмыс емес» (небытие) немесе «болмау» (кейбір ғалымдар қазақтіліндегіБолмысты жалпы түрде реалды және идеалды деп бөлуге болады. Реалды болмысты өмір сүру, бар болу деп, ал идеалды болмысты мән атайды. Реалды болмыс кеңістіктік-уакыттық сипатқа ие, кайталанбайтын, индивидуалды заттардың, процестердің, әрекеттердің, адамдардың накты өмір сүруі. Идеалды болмыс мэңгі, уакытқа тэуелсіз, өзгермейді. Қүнды-лыктар, идеялар, ұғымдар осындай сипатқа ие. Кейбір философтар идеалды болмысты акиқат болмыс деп таниды.

    23. Болмыстың осылайша жалпы бөлінуін одан әрі жіктесек, оның мынадай түрлерін атауға болады: тірі және өлі табигаттың заттары, касиеттері және катынастары болмысы; адам бол.мысы; әлеуметгік болрухани болмыс; материалдық заттар мен олардың тусінік, ұгым, теория түрінде бейнеленетін идеалдық образдары болмысы.

    24. Тірі және өлі табиғаттың заттары, касиеттері және катынастары болмысын қоршаған орта деген ұгым аркылы бейнелеуге болады, коршаған орта бірінші және екінші табиғат деп бөлінеді. Бірінші табигатты құрайтын адамнан бұрын пайда болған, оған дейін өмір сүрген. Онын санасынан тэуелсіз табиғат заттары, процестері және күйлері. Табигат кецістік пен уақытта шексіз, табиғат болмысы өзгермелі, объективті, реалды. Онсыз адам омірі мумкін емес, бірак табиғатқа белгілі бір дэрежеде мән беретін, оны кабылдайтын -адам.

    25. Екінші табигат - адам бірінші табигат материалдарын өз еңбегі мен білімінің көмегімен өңдеуінің нэтижесінде жасаған заттар дуниесі, ол табиғи материал мен нақты индивидтердің рухани кызметінің және бүл заттардың әлеуметтік қызметтері мен міндеттерінің ажырамас бірлігі. Бірінші табиғат пен екінші табигат бір-бірімен тыгыз байланысты, сонымен катар, өзіндік ерекшеліктерге ие. Екінші табиғат көптүрлі, ол әлеуметтік-тарихи болмыс, адам болмысына жақындау, бірақ ол адамнан салыстырмалы түрде тэуелсіз.

    26. Адам табиғаттың бөлшегі, сондыктан адам денесінің болмысына да болмау, пайда болу, қалыптасу, күйреу және басқа күйге көшу тэн. Бул фактор адамды өз денесін күтуге мэжбүр етеді, онсыз адам болмысы мүмкін емес. Жеке адамнын болмысы тек физикалық денемен шектелмейді, ол оның рухани болмысын, ішкі жан дүниесін де қамтиды. Тэнін ғана емес, көне гректерадам болмысының басты керсеткіші ретінде қарастырған жанын күту, оны жетілдіру де адам үшін басты міндеттердің бірі. Адам болмысы әлеуметтік болмыс аркылы мәнді.

    27. Болмыстын түрлері саналуан болғанымен, олар бір-бірімен тығыз байланысты және бірлікте. Бүл тұжырымды соңғы кезде қарқынды дамып отырған синергетика (зупещеіа - ынтымақтастық, бірлесе әрекет ету) гылымы немесе ашык жұйелердің өзін-өзі ұйымдастыруы теориясы жақсы дәлелдеп ртыр.

    28. Болмысты жан-жақты түрде философияның саласы онтология зерттейді.

    29. Болмыс, оны қүрайтын заттар, қүбылыстар, процестер сантүрлі болғанымен, осьшың бәрін біріктіретін бір бастау болуы мүмкін деген мәселе философтарды ерте заманнан-ақ ойландырды және бүл мәселе бойынша пайымдаушыларды плюрализм, дуатлизм, монизм ілімдерінің өкілдері ретінде бөлуге болады. Дүниенің өзгермейтін, жойылмайтын бір бастауын, негізін оейнелейтін философиялық категория субстанция деп аталады.

    30. Дүниенің атомистикалык бейнесі материяны атомдардан түратын, кеңістікте емір сүретін, мызғымайтын, қозғалысқа ие және тағы басқа каси-еттері бар зат деп қарастыратын түсінікті орнатты. Бірақ ХІХ-ғасырдың соңы мен ХХ-ғасырдын басындағы ғылыми жаңалықтар, атан айгканда, электронның ашылуы, оның материалдык бөлшек емес, энергия ретінде карастырылуы, рентген сэулелерінің, философиялық эдебиетге «биболмыс» ұғымын да колданып жүр).

    31. радиоактивтіліктің ашылуы материяны дүниенің негізі деп тануды жокка шығарғандай болды. Ғалымдар материя жоғалды, энергия гана калды, яғни субстанция деп энергияны тану кажет деген пікір айта бастады. Бұл қателік материяны оның кұрылымы мен касиеттері арқылы ғана, яғни, физикалық шенберде ғана түсінуден туындаған еді. Шындығында материяның философиялык үғымы озгерген жоқ. Осы мәселенің басын ашып айтқан В.И.Ленин болды. Өзінің «Материализм және эмпириокритицизм» еңбегінде ол материяның жан-жакты аныктамасын берді, және, біздің ойымызша, бұл анықтама (казір біз В.И.Лениннің коптеген идеяларынан бас тартып отырғанымызға қарамастан) озінің маңызын осы күнге дейін жойған жоқ. Материяның лениндік анықтамасы мынадай: » Материя адамға түйсіктері арқылы берілген, бізге тэуелсіз омір сүре отырып, біздің түйсіктеріміз арқыл көшірілетін, суреті түсірілетін, бейнеленетін объективті реалдылық белгілейтін философиялық категория «Осы анықтамадан материяның онтологиялык мәнін түсінуге боладьи материя жалғыз субстанция, озінің себебі, ол жаратылмайды және жойылмайды, оның қаСиеттері - қозгалыс, кеңістік,уақыт, жүйелілік, өзін-өзі ұйымдастыру және сана (соңғы қасиет адамға ғана тэн).

    32. Материяның басты қасиеті - козгалыс, материясыз қозғалыс, қозғалыссыз материя жок. Болу деген козғалыста болуы дегенді білдіреді. Қозгалысты кез-келген озгеріс деп түсіндіруге болады, ол материяның сырткы емес, ішкі, ажырамас қасиеті, ол объективті, мәңгілік және абсолютті. Сонымен катар, қозғалыс салыстырмалы, себебі ол өзгеріп отыратын, әрбіреуі озіндік маңызға ие накты формалар арқылы көрініс табады. Материалдық дүние таусылмас, шексіз, яғни қозғалыстың формалары да сансыз коп. Ф.Энгельс ХГХ-ғасырда жасаған қозғалыс формаларының классификациясы казіргі кезде ғылым жаңалықтарымен толықтырылып, кенейе түсті, бірақ негізін сақтады деуге болады. Ол қозғалыстың меха-никалық, физикалық, химиялық. биологиялық және әлеуметтік түрлерін атап көрсетті.

    33. Кеңістік және уакыт - материяның маңызды атрибуттары. Кеңістік -материя болмысының объективті, жалпы, заңды формасы, ол эр түрлі жүйелердің колемге ие екендігін, өзара орналасқандыгын, құрылымды-лығын және бірге омір сүретіндігін сипаттайды.

    34. Реалды кеңістік тіршілік етушілерді іс жүзінде бөлудің, сонымен қатар біріктірудің тұрақты көрсеткіші. Ол үш өлшемді, кез-келген кеңістіктік қатынастар үш олшем-координаталар (ұзындык, ең, биіктік) аркылы си-патталады. Салыстырмалылық теориясы торт өлшемділікті колданады, үш өлшемге тортінші олшем - уақыт қосылады. Уақыт - эр түрлі жүйелердің жагдайларының созылғандығын, ретпен журуін сипаттайды, материя болмысының объективті, жалпы және занды формасы.

    35. Уақыт бір өлшемді, бірбағытты, кайта оралмайды, үнемі еткеннен болашакқа қарай жүреді.

    36. Сана мәселесі философиядагы басты және күрделі, түсіндіруге қиын мәселелердің бірі, себебі сананы керу, өлшеу, сезім мүшелері аркылы кабылдау мүмкін емес, бірақ сана адамның жануарлар дуниесінен ерекшелігін көрсететін факторлардың бірі, сана арқылы адам мен оны қоршаған ортаның арасындағы байланыс жүзеге асырылатыны күмәнсіз. Сондыктан да философия тарихында «сана», «жан», «бейсаналық» ұғымдарының төңірегінде үнемі пікірталастар жүріп отырды және олар қазір де жалғасуда. Сапаны түсінудегі эр турлі көзкарастарды біріктіріп, екі үлкен топка бөлуге болады: материалистік - сананы материяның дамуында пайда болатын табиғаи касиеті деп түсіну; 2) идеалистік - сананы

    37. материяга жат, одан алғашқы, жаратылстан тыс пайда болатын рухани субстанция деп ұғыну/Жаратылыстану ғылымдарының дамуының накты жетістіктері саңаның мәні, генезисі туралы сауалдарға жауап берді деп айтуға болады Түйіндеп айтсак, сана туралы ғылыми көзкарас мынадай: сана ерекше түрде ұйымдасқан материяға - адам миына ғана тэн касиет.Оның дэледі ретінде адамның миы зақымданғанда оның ойлау, психикалық кызметі бұзылатынын айтсак жеткілікті. Сананың табиғаты коғамдық, яғни ол тарихи эволюция нэтижесінде коғамда калыптасты және сананың дамуы коғамдық ортада ғана мүмкін болмақ. Сананың калыптасуының алғышарты ретінде еңбекті атауга болады.Еңбектің арқасында адам өзінің күнделікті өмір сүруіне және табиғаттың дүлей күштерінен қорғануға кажетті нэрселерді жасады, табигат заттарының жаңа касиеттерін ашты, ой-өрісін кеңейтті, еңбек кұралдарын бірте-бірте жетілдіре түсті. Еңбектің дамуы коғамда өмір сүріп отырған адамдарды жақындатты, олардың бір-біріне бірдеңе айту қажеттілігі туды, араласу күралы ретінде тіл пайда болды. Енбек пен тіл адамның миын, сезім органдарын дамытты, есту, көру. сезу, қабілетін күшейтті, санасын калыптастырды. Абстракциялауга, тұжырым жасауға кұштарлық еңбек пен тілге қайта әсер етті, оларды дамытуға жаңа күш берді.

    38. Сана, сонымен катар. бейнелеудің жоғарғы формасы. Бейнелеу барлык материяга тэн касиет. Объективті өмір сүретін заттар, кұбылыстар, процесстер бір-біріне үнемі әсер етіп отырады және белгілі бір дэрежеде өзгерістерге үшырайды. эрбір зат, кұбылыс өзі әсер еткен нэрседе өзінің «ізін», бейнесін калдырады. Бейнелеудің сатылары:

    39. 1) карапайым бейнелеу - бейнелеудің бүл түрінде субъект объектінің
      белсенділігін тугызбайды (мысалы, заттың судын немесе айнаның бетінде
      бейнеленуі).

    40. 2) информациялық бейнелеу - бейнеленуші бейнелеушінің бойында
      белсенді әрекет, өзгерістер жасайды. Мұндай бейнелеу тірі табиғатта да, крғамдада кездеседі. Мысалы, лекция оқушы ұстаздың студентгің сана-сында жаңа ойлароятуы, карапайым бір клеткалы жануарлар мен есімдіктердің тітіркенуі.

    41. 3) әлеуметтік бейнелеу - қоғамдық болмыстың жеке және қоғамдык санада,ой-пікір, көзкарас, идея, теорияларда бейнеленуі.

    42. Бейнелеудің ең жоғаргы формасы деңгейіне көтерілгенге дейін сана материяның төменгі формаларының эволюциясының сатыларынан өтті. Олар:

    1. тітіркену - өсімдіктердің ыстық-суыққа, тэулік уакытына, басқа сыртқы әсерлерге реакциясы.

    2. сезімталдық — жануарлар дүниесіне тэн. Организм өзіне биологиялык жағынан алғанда қажетті емес, сонымен бірге биологиялық тұрғыдан бейтарап, бірақ онымен косыла «отырып, информациялық маңызы бар нэрсеге реакция бере алады, яғни түйсік туғызады. Мұндай бейнелеу тірі организмнің ішкі жұмысын, информацияны корыту жұмысын күрделендіріп, нерв жүйесінің негізін калайды. Мысалы, андар өз жауларын көргенде организмінік барлық мүмкіндіктерін жинактап, шабуылға немесе корғануға дайындалады. Бірак жануарлар ой қорытуға кабілетсіз.

    3. психикалық бейнелеу - нерв жүйесімен тығыз байланысты. Субъект пен объектінің бір-біріне әсері негізінде психикалык образ (бейне) калып-тасады. ол нерв клеткаларында сақталып, керек уақытында қажетке асады.

    4. адам санасы — бейнелеудің ең жоғарғы түрі.

    1. Өзіндік сана - адамның өзін саналы тіршілік етуші ретінде түсіне білуі, озіне деген сыни көзкарасы, оз мүмкіндіктерін багалай білуі. Өзіндік сана

    2. рефлексия фсномснімен тыгыз байланысты. Рефлексия -түлғаның өзі туралы ойлануы, ішкі рухани дүниесінің тылсым катпарларына үңілуі. Адам реф-яексиясыз озінің жанында не болып жатканын тусіне алмайды. Рефлексия деңгейі эртурлі болуы мүмкін. Рефлексиясы жогары, өзін танып-білуге, өзіне сыни көзқарас калыптасгыра білген адам міндетті түрде өзгереді.

    3. Сана және өзіндік сана туралы айтканда саналылық аспектісін міндетті түрде карастыру кажет. Саналылык - адамның оз қылықтарының қоғамдық салдарларын, коғам алдындағы парызын тусінуі. Саналылык түлғаның іс-әрекеттерінің адамгершіліктік-психологиялык сипаттамасы болып табылады, адамның өзінің мүмкіндіктері мен мақсаттарын коре білу кабілетіне негізделеді және ол жаны сау тулғаның касиеті.

    4. 9.Жаңа тақырыпты бекіту. 20 мин. (22%)

    5. Жаңа сабақтың тақырыбы бойынша мақсаты мен мазмұнына сай сұрактар қою.

    1. Болмыс категориясы

    2. Болмыстың түрлері

    3. Материя категориясы

    4. Қозғалыс

    5. Кеңістік және уакыт

    1. Ю.Сабакты корытындылау: 5 мин. (6%)

    2. Сабактың аяқталуына байланысты окушылардың сабактагы білімдерін және үй

    3. тапсырмасының дайындығына карап бағалау.

    4. П.Үйге тапсырма беру. 5 мин. (6%)

    5. Үй тапсырмасын түсіндіру, орындау әдістері мен тәсілдеріне бағыт беру.

    6. Берілген тапсырманы орындап келуін талап ету.

    7. № 9 - сабақ

    1. Сабақтың тақырыбы: Диалектика және оның альтернативасы.

    2. Сағат саны: 90 минут (100%)

    3. Сабақ түрі: Теориялық сабак

    1. 4. Сабактын мақсаты: Диалектиканың қағидасы әр такырыпты дамытупікірталас онері. Диалектика болмысты, бүкіл әлемдік кұбылыстарды табиғатты,қогамды және адамның ой - санасын өзгерісте, козғалыста, дамуда және өзарабайланысты қарастыратын философиялық ілім. Ол бүкіл дүниеге тэн байланыстармен дамудың жалпылама, эмбебеп заңдылыктарын зерттейді.

    2. *оқыту: Диалектиканың тарихи типтері;

    3. Диалектиканың заңдары мен негізгі принциптері;

    4. Диалектиканың категориялары ұғыну қажет.

    5. XXғ. диалектиканың негізгі нұсқаларын;

    6. Қазіргі заманғы диалектиканын өңдеулерін;

    7. Диалектиканың заңдары және оның медицина үшін маңызын меңгеруі

    8. қажет.

    9. *тәрбиелік: Қоғамда болып жаткан процестерді терең түсіну, ойластыру жәнеқалыптастыру, білімге және еңбекке деген сезімдерін ояту.

    10. жүктеу/скачать 1,67 Mb.

      Достарыңызбен бөлісу:
    • 1   2   3   4   5



    ©engime.org 2024
    әкімшілігінің қараңыз
        Басты бет