Өмірбаяны Мақсаты: Білімділік: Мұхтар Әуезовтің өмір жолы мен жазушылық қызметі, шығармашылығынан мағлұмат беру
жүктеу/скачать 25,65 Kb.
|
| Бекітемін:
Берсугурова З.А Оқу ісі меңгерушісі. Сынып: 11 «А» Күні : Пән: әдебиет Тақырыбы: М.Әуезовтың шығармашылық өмірбаяны Мақсаты: Білімділік: Мұхтар Әуезовтің өмір жолы мен жазушылық қызметі, шығармашылығынан мағлұмат беру. Жазушының әлемдік мәдениетке қосқан үлесі туралы оқушылардың білімдерін жүйелеу. Дамытушылық: Оқушыларды өзіндік ізденіс жүмыстарына баулу, ой-өрісін, рухани жан дүниесін байыту. Пікірін ашық білдіру, еркін сөйлеу дағдыларын жетілдіру. Тәрбиелік: Әлем таныған Әуезовтің ұлылығын дәріптеу. Қазақ елінің мақтанышына айналған заңғар жазушыны құрметтеуге, елін сүюге, әдебиетті сүюге тәрбиелеу. Көрнекілігі: М.Әуезов портреті, кітаптар көрмесі, азаматтық шығармашылығына байланысты презентациялық слайдтар, «Аңыз адам» журналы, бүктемелер т.б. Жүру барысы: Жоспар: І. «Бала Мұхтардан дана Мұхтарға дейін» М.Әуезов өмірінің тарихи тізбесі ІІ. «Шежіре» М.Әуезов ататегі ІІІ. «Әуезов әлемі» (әдеби қызметі) ІV. «Әуезовтің әдеби мұрасы» (шығармашылығы) V. «М.Әуезов – әлем әдебиеті мойындаған тұлға» М.Әуезов әлем тілінде VІ. «Естеліктер сыр шертеді» а) Мұражай, жәдігерлер ә) Ұлы адамдардың естеліктері б) Ақындар арнаулары VІІ. Қорытынды Мұғалімнің кіріспе сөзі: Туған халқын төрткүл дүниеге мәшһүр еткен ұлы суреткер Мұхтар Омарханұлы Әуезов - кемел ойдың кеніші, кенен сөздің өрісі. Қазақ әдебиетінің барлық жанрына тұңғыш рет қалам тартып, бәрін игеріп, сол арқылы тіліміздің шұрайын, еліміздің шырайын танытқан қарымды қаламгер, дарынды ғалым. Ұлы жазушы, данышпан ойшыл, ғұлама ғалым, асыл азамат Мұхтар Омарханұлы Әуезовтің туғанына биыл 115 жыл толып отыр. Дүниеге қазақ перзенті болып туып, адамзат перзенті болып аттанған М.О.Әуезов тағдыры – талай ақиқатқа қапысыз көз жеткізетін тағылым мектебі. Заманмен бірге тебіреніп, мәңгілікпен үндесе білудің айқын өнегесі. Ол талай жер теңселтіп, ел сенделткен әлеуметтік сілкіністердің, қиялды қысыратып, сананы тоқыратқан түбегейлі өзгерістердің жаппай теңдікке ұмтылып, елдікке құлшынған рухани буырқаныстар кезеңі болып, тарих қойнауына аттанғалы отырған жиырмасыншы ғасырмен жарық дүниеге бірге келді. Қазақ халқы жаңа ХХ ғасыр табалдырығынан Абай секілді хас данышпанды алдына салып аттады. Осынау зорлық көрген сайын молыға түскен өнер қуаты, соның шырқау шыңына айналған Абай мұрасы ұлттық санамызды мейлінше кемелдендіріп, жаңа рухани ізденістерге жігерлендірді. Елдің тағдырына қатысты күрделі мәселелерді алға тартты. Ұлттық сезім ұлттық санаға айналды. Әуезов өмірі мен еңбегінің халық үшін қаншалықты маңызды болғанын кейін тарихтың өзі дәлелдеді. Ол аласапыран кезеңдерде халқымыздың талай рет үзіліп қала жаздаған мәдени-рухани арқауына, ұлттық сана сезіміне дәнекер болып, кешегі күннен бүгінгі күнге аман жетуіне себепкер болды. Олай болса, бүгінгі «Әлем таныған Әуезов» тақырыбындағы ғылыми-практикалық конференцияны заңғар жазушының өмірі мен шығармашылығын толық тануға арнамақпыз. І. «Бала Мұхтардан дана Мұхтарға дейін» М.Әуезов өмірінің тарихи тізбесі 1897 - 28 қыркүйекте Семей уезі, Шыңғыс болысы, Бөріліде дүниеге келген. 1908 - Семейдегі Камалиддин хазірет медресесінде оқып, одан орыс мектебінің дайындық курсына ауысады. 1915 – қалалық училищені бітіріп, Семейдегі мұғалімдер семинариясына оқуға түседі. 1917 - маусымда М.Әуезовтің " Еңлік-Кебек" драмасы тұңғыш рет Ойқұдықта киіз үйде сахналанады. 1919 - Семейдегі мұғалімдер семинариясын бітіріп, Семей губревкомының жанынан ашылған қазақ бөлімінің қызметкері, кейіннен бөлім меңгерушісі қызметін атқарады. 1921 – 12 тамызда Семей губерниялық атқару комитетінің төрағасы болып сайланады. 1921 – қарашада Орынбордағы Қазақстан Орталық Атқару Комитетінің президиум мүшесі қызметіне ауысады. 1922 – күзде Ташкенттегі Орта Азия мемлекеттік университетіне еркін тыңдаушы болып түседі. «Шолпан» және «Сана» журналдарында еңбектері жарық көреді. 1923 - Ленинград Мемлекеттік Университетіндегі қоғамдық ғылымдар факультетінің тіл-әдебиет бөліміне оқуға түседі. 1924-1925 – Семейде мұғалімдер техникумында оқытушы қызметін атқара жүріп, «Таң» журналын шығарады. Ленинградқа қайтып барып, оқуын жалғастырады. 1928 - Орта Азия мемлекеттік университетінің аспирантурасына қабылданды әрі Қазақ ағарту институтында сабақ берді. 1930 - 16 қыркүйекте «ұлтшыл, буржуазияшыл» деген айыппен тергеуге алынып, тұтқындалады. 1932 – түрмеден шартты түрде босатылады. 1932-1937 – Алматыдағы Қазақ драма театрында әдеби бөлім меңгерушісі қызметін атқарады. 1942 – «Абай жолы» жарық көріп, сынға ұшырайды. 1943 – Қазақ мемлекеттік университетінің қазақ әдебиеті кафедрасына профессор болып орналасып, өмірінің соңына дейін сонда дәріс оқыды. 1945-1956 – екі рет Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталады. 1946 - Қазақстан Ғылым академиясы құрылғанда, оның толық мүшесі (академик, №1 куәлік) болып сайланады, филология ғылымдарының докторы, профессор атағы берілді. 1946-1947 - «Абай жолының» екінші кітабы жарық көреді. 1949 - «Абай жолы» романы үшін бірінші дәрежелі Сталиндік сыйлық беріледі. 1950 - роман-эпопеяның «Ақын аға» аталатын үшінші кітабы жарық көреді. 1951—1954 - саяси-идеологиялық тұрғыдан тағы да қыспаққа алынып, қайтадан жаппай сынау науқаны басталады. 1957- 60 жылдық мерейтойы Алматы мен Мәскеуде салтанатты түрде аталып өтіп, Ленин орденімен марапатталады. 1957-1961 – Тіл және әдебиет институтының халық ауыз әдебиеті бөлімінің меңгерушісі қызметін атқарады. 1961 - 27 маусымда Мәскеуде операция үстінде көз жұмады. Дүниеге қазақ перзентi болып туып, адамзат перзентi болып аттанған М.Әуезов тағдыры – талай ақиқатқа қапысыз көз жеткiзетiн тағылым мектебi. Заманамен бiрге тебiренiп, мәңгiлiкпен үндесе бiлудiң айқын өнегесi. ІІІ. «Әуезов әлемі» (әдеби қызметі) 1922 жылы күзде Ташкенттегі Орта Азия университетіне тыңдаушы болып оқуға түседі 1923 жылы маусым айында Ленинград (қазіргі Санкт-Петербург) мемлекеттік университетінің қоғамдық ғылымдар факультетінің тіл-әдебиет бөліміне оқуға ауысады. 1925 жылы Ленинградқа қайтып барып, оқуын жалғастырады. 1926 жылы жаз айында Семейге арнайы ғылыми экспедиция ұйымдастырады. 1927 жылы жазда Жетісу өңіріне сапармен келіп, Ілияс Жансүгіровпен бірге болашақ шығармаларына материал жинайды. 1956 жылы КСРО мәдениет қайраткерлері өкілдерінің қатарында Чехословакияда болды. Атом және сутек бомбасын сынауға қарсы халықаралық қозғалыстың Жапонияда өткен 3-конференциясына қатысады. 1958 жылы Ташкентте өткен Азия және Африка елдері жазушыларының 1-конференциясын ұйымдастырушылардың бірі болды. 1960 жылы АҚШ-қа барып қайтып, 1961 жылы Үндістанға екінші рет сапар шегеді. ІV. «Әуезовтің әдеби мұрасы» (шығармашылығы) а) «Ұлы суреткер» (әңгіме, повестері) М.Әуезов - ауыз әдебиеті мен классикалық әдебиеттің, батыс пен шығыс көркем сөз мұрасының озық дәстүрін жете меңгеріп, қазіргі дәуірдегі қазақ әдебиетінің реалистік сапасын артттыруға, әдеби тілді байытуға ересен еңбек сіңірген ұлы жазушы.. Эпопея дүние жүзі халықтарының бір жүз он алты тіліне аударылып, миллиондаған оқырманды сусындатып, оларға ұлы Абайды, Абай арқылы қазақ халқын паш етті. Ол екі жүз томдық «Әлем әдебиеті кітапханасы» топтамасында екі том болып басылды. б) «Қазақ драматургиясының тарланы» Әуезов қаламынан 20-дан аса драмалық шығарма туды. Әуезов драматургиясында жанрлық формалардың бәрін қамтыған. Онда трагедия да, комедия да, драма да бар. Әуезов кейбір шығармаларын бірігіп жазған. Олар: Л. Соболев («Абай»), С. Мұқанов («Ақан - Зайра»), Ғ. Мүсірепов («Қынаптан қылыш»), Ә. Тәжібаев («Ақ қайың»), Ә. Әбішев («Намыс гвардиясы»), «Октябрь үшін» (1933) пьесалары. Әуезовтің «Еңлік - Кебегі»(1917ж) 1922 жылы Орынборда басылды. Аса терең, мәнді шығарманың бірі - «Түнгі сарын». Бұл - қазақ драматургиясында реализмнің орныққанын көрсеткен туынды. «Октябрь үшін», «Тартыс» пьесаларында Әуезов реалистік драма жасаудың түрлі-түрлі құралдарын пайдаланған. 1934 жылы сахнаға шыққан «Хан Кене»трагедиясы - Әуезовтің азаттық идеясын терең бейнелеген, аса көркем тарихи пьесасы. «Дос - Бедел дос», «Қарагөз», «Шекарада», «Бәйбіше-тоқал», «Айман-Шолпан», «Қарақыпшақ Қобыланды», «Бекет», «Тас түлек», «Тартыс», «Алма бағында», «Құм мен асқар», «Бес дос», «Алуа», « 50 жыл өткен соң», «Райхан» драмалары бар. Әуезовтің драмалық шығармалары - қазақ әдебиетінің алтын жамбыдай қымбат, асыл шығармалары - біздің ұлттық мақтанышымыз. в) «Ұлт мақтанышы» (ғылыми еңбектері, очерктері, мақалалары) М.Әуезов жайында айтылар сөз көп. Әр дарынның табиғаты әр басқа. Мұхтар Әуезов табиғаты тіпті ерекше. Ол – 1917 жылы жазған «Адамдық негізі - әйел» деп аталатын публицистикалық мақаласының өзінде елдік, мемлекеттік ойлар айтқан. «Ел боламын десең – бесігіңді түзе!» деген М.Әуезов сөзін қазақтың әрбір шаңырағы өз маңдайшасына ойып жазып қойса, жарасарлықтай. V. «М.Әуезов – әлем әдебиеті мойындаған тұлға» М.Әуезов әлем тілінде Алғашқы жазба кездерi, Шумердiң қыш кестесi, ежелгi мысырдың папирустары, Вавилон мен Аккадтың сына жазуынан бастап мыңжылдықтардың, барлық ғасырлар мен дәуiрлердiң, барлық мәдениет пен өркениеттiң қатаң сұрыптауынан өтiп бiзге жеткен таңғажайып туындыларды жинақтаған ХХ ғасырдың ғаламат басылымы – iрiктелген Данте мен Шекспир, Толстой мен Томас Манн қатарынан, Горький мен Шолохов қатарынан – ұлы ескерткiштер жинағы 250 томының екi томы Мұхтар Әуезовке тиесiлi болуы кездейсоқ жайт емес. VІ. «Естеліктер сыр шертеді» а) Мұражай, жәдігерлер (слайд арқылы таныстыру) Мұхтар Әуезов өмірден өткеннен кейін өкіметтің қаулысымен 1961 жылы өзінің тұрған үйі мұражайға айналды. Қалпына келтіру жұмыстарынан кейін 1963 жылы мұражай пайдалануға берілді. Сол жылдан 1993 жылға дейін мұражайды жаушының өз қызы Ләйлә Мұхтарқызы басқарды. Ол үйде жазушы 1951-1961 жылдар аралығында он жыл көлемінде тұрған. Мұражайдың қазіргі директоры Ләйләнің ұлы – Диар Қонаев. 1997 жылы Әеузовтің 100 жылдық мерейтойы ЮНЕСКО көлемінде тойланды. Сол жүз жылдығы қарсаңында жазушының өмірі мен шығармашылығына арналған бөлек экспозиция залы ашылды. Оның архитекторы Шоқан Матайбеков «қазына, байлық қашанда жер астында жатады» деген идеямен экспозиция залын жартылай жер астына кіргіздіріп салдырған және бұл ғимараттың төбесін Меккенің қағба тасы сияқты бейнеде келтірген. Ол да Мұхтар Әуезов ұлылығына тағзым ету, бас ию деген ұғымды білдіреді. VІІ. Қорытынды Әуезов әлемi дейтiн кең дүниенің жаратылысы мен табиғатын екі сөзбен қайырып айту мүмкін емес. Оны терең танып, жан-жақты талдау – әр дәуір, әр ұрпақтың киелі мiндетi. Француздар – Бальзакты, орыстар – Толстойды, американдықтар – Драйзердi, немістер – Гетені қалай зерттеп, зейiндесе, қазақтар Әуезовті дәл солай тануға ұмтылғанда ғана ұлттың өзiн-өзi тануы, өзiн-өзi бағалауы, өзiн-өзi қадiрлеуi қалыптаспақ, күшеймек, жалғаспақ. Өйткені, Әуезов әлемiн қазақ әлемiнен, қазақ өмiрiнен еш бөле-жара қарауға болмайды. жүктеу/скачать 25,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|