Орталық Азия ұғымының тарихи, географиялық негіздері(§1-2)
жүктеу/скачать 0,75 Mb.
|
10-CЫНЫП 1-60 тақырып (1)
| §56. Қазақ халқының дәстүрлі музыкалық және рухани мұрасы
Қазақ халқының музыкалық дәстүрі байланысты: халықтың өмірі және тұрмысымен Әскери магия мен ата-бабаларға табыну салтынан пайда болды: жыр жанры Жырды жырау ненің сүйемелдеуімен орындады: қылқобыз, домбыра Қазақтардағы эпикалық дастандар саны: 100-ден астам Эпикалық дастандар: Ер Тарғын, Қыз Жібек, Еңлік-Кебек, Қозы Көрпеш – Баян сұлу Қылқобыз және домбырады орындалатын күйлер: аспаптық музыка саналады Алғашқы күйді шығарушы: Қорқыт Эпикалық және аспаптық музыка дәстүрі байланысты: бақсы, жырау, қылқобыз жасаушы, Қорқытпен Аңшылар мен батырлардың ежелгі аспабы: сыбызғы Қазақ музыкасының неғұрлым көне үлгілері: құс пен жануарларға арналған күйлер, балалар немесе жануарлар төлдерін жоқтау күйлері Құс пен жануарларға арналған күйлер мен балалар немесе жануарлар төлдерін жоқтау күйлерінен ғалымдар ненің жаңғырығын көреді: тотемнің Жеті ішекті: жетіген Ішекті дәстүрлі халықтық аспаптар: адырна, сырнай, керней Ұрмалы дәстүрлі халықтық аспаптар: даңғыра, дабыл Тілікті аспап: шаңқобыз Қазақстанның орталығы мен батысында дамыды: домбыра күйі Домбыра күйінің шеберлері: Қ. Сағырбайұлы, Д. Нұрпейісова, Т. Қазанғапұлы, Дәулеткерей Орталық пен Шығыс Қазақстанда қалыптасты: кәсіптік ән мектебі Кәсіптік ән мектебінің өкілдері: Біржан сал, Ақан сері, Жаяу Мұса Суырыпсалмалық айтыс өнері дамыды: Жетісуда Тапқырлығымен, өткір сөзімен көрермендерін тәнті етті: суырыпсалма ақындар Ұлттық мерекелер ішіндегі ең басты мейрам: Наурыз Наурыз парсы білдірді: Жаңа жыл дегенді Наурыз мерекеленді: көктемде күн мен түн теңелгенде Наурыз мерекесіндегі ең маңызды мәселе: 7 дәмнен тұратын наурызкөже дайындау Наурызкөжеге қосылатын 7 дәм: су, ет, тары, тұз, май, бидай, айран Наурызда ойналған ұлттық ойындар: көкпар, күрес, арқан тарту, атжарыс, қыз қуу Наурызда орындалған басқа салттар: ұйқыашар, селтеткізер Қазақтардағы мұсылман мерекелері: Ораза айт(рамазан айында), Құрбан айт Халықтық білім: этноғылым Фольклорға кіреді: халық әні, ертегі, мақал-мәтел, наным-сенім, ырым-тыйым Этностың рухани мәдениетінің салалары: фольклор, есептеу жүйесі, халықтық астрономия, халықтық медицина Қазақтар Орта Азия халықтары секілді қолданған күнтізбе негізделді: он екі жылдық мүшелге Жұлдыздар шоғыры: Жетіқарақшы, Арыстан, Үркер Даладағы малшылар мен жолаушылар айналасын бағдарлай білді: жұлдыздар мен жұлдыздар шоғыры арқылы Кеңестік кезеңге тән құбылыстар: дінге тыйым салу, ескі әдетті кеңестік әдеттермен алмастыруға ұмтылу, халықтың дағдыларын «өткеннің қалдықтары» деп жариялау Дәстүрге теріс әсер тигізіп, жойды: жаңғырту, индустрияландыру, урбандалу(қалаландыру) Орыстандыру саясатының жағымсыз салдарына ұрынған халық: қазақ Қазақша заманауи ғылым көрінуі тиіс: ғылым тілін қазақша жетілдіруден §57. Далалық өркениеттің тарихи және мәдени ескерткіштері Қазақстанның алдында тұрған міндет: қоғамды жаңғырту Н. Назарбаевтың 2017 жылдың сәуірінде шыққан мақаласы: «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласындағы ұлттың басты міндеттердің бірі: рухани қайта өрлеу Рухани қайта өрлеу жолдарының бірі: Қазақстанның қасиетті(сакральды) орындарына қоғам назарын аударту Рухани дәстүрдің негіздерінің бірі: қасиетті(сакральды) орындар Рухани қайта өрлеу бағдарламасын жүзеге асыру шеңберінде 2017 ж. мамырда жасалған жоба: «Сакральды Қазақстан»(Қазақстанның қасиетті жерлерінің географиясы) Мәдени-тарихи жадының аса маңызды құрамдас бөліктері: Табиғат пен мәдениеттің сакральды ескерткіштері Мәдени-генетикалық кодтың бұзылуына әкеледі: киелі жерлерді сыйыну мен құрмет тұтуды ұнатпау, дәстүрді ұнатпау Этнос және этникалық бірлестік үшін тілді жоғалтудан кем болмайтын қауіп: Мәдени-генетикалық кодтың бұзылуы Ерекше құрметтелетін, қасиетті дегенді білдіреді: сакральды Сакральды сөзі тар мағынада білдіреді: «құдайға, дінге қатысты», « ғұрыптық», «діни ғұрыппен байланысты» Сакральды орындар жалпыұлттық маңызы жағынан бөлінеді: макросакральды және микросакральды болып Үлгісі бойынша сакральды(қасиетті) орындар неше топқа бөлінеді: 4 Сакральды орындардың үлгілері: табиғи-ландшафтылы нысандар , археологиялық-сәулет ескерткіштері , Тауап ету, табыну нысандары , Тарихи- мәдени тұлғалар Нысанның сакральдігін анықтаудың аса маңызды шарты: оған адамдардың сыйынуы мен құрмет тұтуы «Сакральды Қазақстан» жобасының тізіміне енген жалпыұлттық маңызы бар сакральды орындар саны: 100 Тізімге кірген табиғи-ландшафтылы нысандар: Әулие-Ақмешіт тауы(Ұлытау), Хантәңірі, Мұзтау(Белуха, Алтай), Шарын шатқалы, Қазығұрт тауы(Шымкент маңы), Қоңыр әулие үңгірі(Абай ауданы), Отпан тау(Маңыстау), Бектау ата(Балқаштың солтүстігінде), Жылаған ата(Қаратауда) Үңгірлердің өсіп-өнуіне байланысты мифологиялық аңыздар үшін барады: перзентсіз ата-ана, бала көтере алмай жүрген әйелдер Археологиялық-сәулет ескерткіштеріне кіреді: археологиялық ескерткіштер, қоныстар, жерлеу орындары Археологиялық-сәулет ескерткіштері: Ботай, Беғазы, Тамғалы, Есік, Боралдай, Шілікті, Берел, түркілік кезеңдегі - Мерке, Жайсан ескерткіштері (12 нысан) Археологиялық-сәулет ескерткіштеріне кіретін ортағасырлық қалалар: Шірік- Рабат, Тараз, Жент, Сығанақ, Отырар, Созақ, Сауран, Сарайшық, Сайрам 14 ғасырға жататын ескі қаланың орны Екібастұз маңындағы қандай жерден табылыд: Ақкөл-Жайылма Ақ Орда хандарының ордасы орналасқан болуы мүмкін: Ақкөл-Жайылма жерінде Тауап ету, табыну нысандарына жатады: кесене, мазар, жерлеу орындары, мешіт, шіркеу Тауап ету, табыну нысандары: Қожа Ахмет Йасауи, Арыстан баб, Үкаш ата, Қарахан, Айша бибі, Маңғыстау жерасты мешіттері, Вознесенск кафедралдық соборы Алматыдағы христиандық қасиетті орын: Вознесенск кафедралдық соборы Тарихи-мәдени тұлғалар нысандары: Абылай хан, Әбілқайыр хан, Есім хан, Қобыланды батыр, М. Өтемісұлы, А. Байтұрсынұлы, М. Дулатов, Ф. Достаевский, Т. Шевченко Қазақтардың жоңғарлармен соғыста жеңіске жеткен жерлері: Орбұлақ, Аңырақай, Бұланты Тарихи және саяси оқиғалармен байланысты жерлер: 1) қазақтардың жоңғарлармен соғыста жеңіске жеткен жерлері - Орбұлақ, Аңырақай, Бұланты, 2) саяси қуғын-сүргін құрбандарының АЛЖИР мемориалдық кешені, 3) Семей полигоны құрбандарына арналған – «Өлімнен де күштілер» монументі, 4) Нұрсұлтандағы «Астана-Бәйтерек», «Қазақ елі», «Мәңгілік ел» салтанат аркасы «Сакральды Қазақстан» жобасының тізіміне енген жалпыұлттық тізімнен бөлек өңірлік нысандар саны: 500 Қазақстандағы «қазақы исламның» ерекшеліктері: ата-бабаларға(әруақтарға) сыйыну, әулие жерлерге тауап ету, салттардың болуы Кеңестік кезеңде болған сенім түрі: атеизм Кеңестік кезеңдегі діни-сенімдік тұрғыдағы кереғар әрекеттер: қасиетті мазарлар жойылды, сакральды орындарға, қажылық әрекеттерге тыйым салынды §58. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар (1920-1930 жылдар) Кеңестер Одағы діни тұрғыдан: зайырлы мемлекет Кеңес Одағында үстем еткен саясат: діннен бездіру, ислам дініне қарсы Араб-парсы жазуына негізделген әліпби ауысты: латын әліпбиіне Латын әліпбиі 1940 ж. ауысты: кириллицаға ХХ ғ. 30 жж. КСРО-да тыйым салынды: Меккеге қажылыққа баруға КСРО-да жүргізілген насихат: атеистік Ислам дінін экономикалық, рухани, әлеуметтік негізінен айырды: атеистік насихат Кеңестік кезеңдегі жетістіктердің бірі: халыққа білім беру жедел дамыды 1920-1930 жж. кезеңіндегі білім саласындағы жаңалықтар: сауатсыздықпен жаппай күрес, жалпыға бірдей бастауыш, кейін толық емес орта білім беруді енгізу Индустрияландырудың қажетті ннгізгі шарты және маңызды идеологиялық құралы қызметін атқарды: білім беру Ересектер арасындағы сауатсыздықты жоюға бағытталған Кеңес Өкіметінің алғашқы шаралары: «Сауатсыздық жойылсын!» қоғамының бөлімшелерінің ашылуы 1930 жж. соңында 50 жасқа дейінгі ересектер арасындағы сауаттылық деңгейі: 83,6 жүктеу/скачать 0,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|