Осы дәріске ағымдық, аралық, қорытынды бақылау бойынша тест тапсырмалары және сұрақтар 1. Газдың физикалық күиін қандай газ заңдары анықтайды.
А) көлемдік қатынас заңы. Еселік қатынас заңы
В) Гей – Люссак заңы. Боиль- мариотт заңы
С) Зат массасының сақталу заңы
2. Көлемдік қатынас заңын алғаш қай ғалым ашты.
А) Дальтон В) Авагадро С) Гей – Люссак
3. Дальтонның үлестік қысымы заңына бағынады бұл заңнан шығатын қорытынды.
А) бірдей жағдайда әр түрлі газдардың бірдей көлемдегі молекулалар саны бірдей болады.
В) су бетіне жиналған газдың қысымы жалпы атмосфералық қысымнан су буы қысымын алып тастағанға тең
С) Бірдей жағдайда газдардың бірдей көлемдеріндегі атомдар саны бірдей деп қорытынды жасайды.
4. Материяның сақталу заңын немесе энергиямен масаның сақталу заңын ашқан ғалым.
А) ДальтонВ) Менделеев С) Ломонов
5. Газдың физикалық күйін газ заңдары.
А)Бойль – Мариот және Гей – Люссак заңдары анықтайды
В) К.Л Берталь Ж.А Пруст заңдары анықтайды
С) Менделеев – Клапейрон теңдеуі шығады
6. Зат масасының сақталу заңының анықтамасы
А) Кез – келген газдың 1 моль үшін қат ынасы тұрақты шама
В) Алыну әдісіне қарамастан әр бір химиялық заттың элемнетті к құрамы әр қашанда тұрақты болады
С) Реакцияға түскен заттардың массасы реакция нәтижесінде түзілген заттардың массасына тең болады
7. М.В Ломоносов заттар массасының сақталу заңын қай жылы ашты
А) (1803 – 1804) В) (1811 – 1860) С) (1748 –1760)
8. Заттар массасы сақталу заңының мәнін қалай түсіндіруге болады
А) Реакцияға түскен заттардың массасы реакция нәтижесінде түзілген заттардың массасына тең болады
В)Реакцияға қатысқан заттардың құрамында қандай атомдар қанша мөлшерде болса реакция нәтижесінде шыққан заттардың құрамындада сондай атомдар сонша мөлшерде болады.
С) Барлық химиялық реакциялар заттар массасы сақталу заңына бағынады
9. Еселік қатынас заңын (1803) ашқан ағылшын ғалымы
А) Ж.Пруст В) Д.Дальтон С) Гей – Люссак
10. Реал газдарда малекулалар арасындағы құбылыстар қандай болады
А) Температурамен төмендегі қысым В) Өзара тартылу мен тебісу
С) Әрекеттесу және қозғалу
11. Авогадро саны дегеніміз не.
А) Реакцияға түскен заттардың массасы реакция нәтижесінде түзілген заттардың массасына тең болады
В) Алыну әдісіне қарамастан әр химиялық заттың элементтік
құрамы әр қашанда тұрақты болады
С) Әр түлі газдардың 1моль бірдей жағдайда бірдей көлем алады (22,4л)Na=6*1023 молекулаға тең
12. Негіздердің көпшілігі қыздырғанда ыдырайды Мысалы:
А) Cu(OH)2=CuO+H2O 2Fe( OH)3= Fe2O3+3H2O
В) 2H2 + O2= 2H2O
C) KOH + HCl =KCl+ H2O
13.Гей – Люссакзаңы
А) Тұрақтытемпературадагаздыңмассасындағыкөлеміоныңқысымынакеріпропорционалтәуелділікте
В) Тұрақтықысымдагаздыңосымассадағыкөлеміоныңабсалюттіктемпературасынватурапропорционалтәуелділіктеболады
С) Газқоспасыныңқысымыонықұрайтынжәнебір- біріменәрекеттеспейтінгаздарқысымдарыныңқосындысынатең
14. . Реакцияғақатынасқанжәнеоныңнәтижесіндетүзілгенгаздардыңкөлемдерінзерттейкеліпгаздарддыңкөлемдікқатынасзаңынашқанғалым
А) Авагадро
В) Бойль – Мариотт
С) Гей - Люссак
15. ҚұрамтұрақтылықзаңыныңқазіргіанықтамасынаМысал:
А) CaO+ SiO2=Ca SiO3 В) Na2 O+ SO3=Na2SO4 С) N2+ 3H2 =2NH3 D) NH4 Cl + NaOH= NH3+ H2O + NaCl
E) NH4 Cl= NH3+ HCl
1
№ 7
дәріс
Қарастырылатын сұрақтар (дәріс жоспары):
1. Периодтық жүйенің шығу тарихы.
2. Триада тұжырымы
3. Ньюлендс пен Одлингтің кестелері.
4. Мейердің кестесі
Дәрістің қысқаша мазмұны:
Алғашқы кестеде Менделеев әлі ашылмаған бірнеше элементтер бар екенін болжап, оларға кестеде тиісті орын қалдырып, кейбір қасиеттерін күні бұрын айтып берді. Сондай болжанған “экоалюминий” (1875 ж. француз химигі П.Лекок де Буабордан ашқан қазіргі галлий Ga), “экабор” (швед ғалымы Л.Нильсон 1879 ж. ашқан скандий Sc) және “экасилиций” (1886 ж. неміс ғалымы К.Винклир ашқан германий Ge) элементтері кейін ашылды. Сонымен қатар Менделеев марганецке (қазіргі технеций Тс және рений Re), теллурге (полоний Ро), йодқа (астат At), цезийге (франций Fr), барийге (радий Ra), танталға (протактиний Ра) ұқсас элементтердің бар екенін айтқан. Күні бұрын болжанған қасиеттер мен анықталған қасиеттердің дәл келуі Менделеевтің периодты заңын дүние жүзі ғалымдарына танытты. Радиоактивтік ыдыраудың (1806), рентген сәулелерінің (1895) ашылуы, неміс физигі М.Планктің сәуле шығарудың кванттық теориясын (1900), ағылшын физигі Э.Резерфордтың атомның планетарлық моделін (1911) жасауы, Н.Бордың атомның құрылыс теориясын ұсынуы (1913) атомның күрделі табиғаты мен периодтық жүйе құрылымының физ. мәнін түсіндірді. Ағылшын физигі Г.Мозли еңбектерінің нәтижесінде Менделеев ұсынған әр элементтің рет нөмерінің оның ядро зарядымен тең болуы, сондай-ақ атомдағы электрондар санының анықталуы, олардың орналасуындағы периодтық заңның тұтастай ішкі сырын ашты. Бор теориясын әрі қарай неміс физигі А.Зоммерфельдтің дамытуы, кейін швейцариялық физик В.Паули принципінің шығуы электрондық әр қабықта орналасу заңдылығын анықтады. Қазіргі Э. п. ж.126 хим. элементті қамтиды, олардан трансуран элементтері (Z – 93 – 110) және кейбір элементтер Z – 43 (Tc), 61 (Pm), 85 (At), 87 (Fr) жасанды жолмен алынған. Менделеев периодтық жүйені жасағаннан бері оны кеңістікте немесе жазықтықта орналастырудың графиктік әр түрлі нұсқалары ұсынылғанмен, Менделеевтің ықшамды қысқа және ұзын периодты кесте түріндегі нұсқасы көбірек қолданылады.
