2.3 Деформация кезінде кернеуді өлшеу
Созылу кезіндегі кернеудің деформацияға тәуелділігі келесідей анықталады. Қос күрек тәрізді үлгі тұрақты жылдамдықпен созылып, қолданылатын жүктеме мен ұзартуды тіркейді. Осыдан кейін кернеулер мен деформациялар есептеледі:
ISO R527 сынақтарына арналған әмбебап үлгі
Кернеу диаграммасы
А: пропорционалдылық шегі.
B: аққыштық шегі.
С: беріктік шегі.
Х: Жою.
0-А:кірістілік шегі, серпімді қасиеттері.
А-дан кейін: пластикалық қасиеттері.
2.4 ISO 178 иілу кезіндегі беріктік және серпімділік модулі (DIN 53452, ASTM D790)
2.5
Сур. 6. Иілімді сынауға арналған заманауи қондырғы: "Флексометр"
Иілу күші-бұл материалдың иілуге қаншалықты қарсы тұратынын немесе "материалдың қаттылығы" қандай екенін көрсететін өлшем. Созылу жүктемесінен айырмашылығы, иілу сынақтарында барлық күштер бір бағытта әрекет етеді. Кәдімгі, еркін жұмыс істейтін өзек аралықтың ортасында жүктеледі: осылайша үш нүктелі жүктеме жасалады. Стандартты сынақ машинасында жүктеме ұшы 2 мм/мин тұрақты жылдамдықпен үлгіні басады.
Тіркелген мәліметтерге сәйкес иілу кезіндегі серпімділік модулін есептеу үшін деформацияның жүктемеге тәуелділік қисығы жасалады. Қисықтың бастапқы сызықтық бөлігінен бастап кем дегенде бес жүктеме мәні мен ауытқу қолданылады.
Иілу кезіндегі серпімділік модулі (кернеудің деформацияға қатынасы) серпімді қасиеттерге сілтеме жасау кезінде жиі айтылады. Иілу кезіндегі серпімділік модулі кернеу/штамм қисығына қатысты сызықтың көлбеуіне тең, бұл қисықтың пластмасса әлі деформацияланбаған бөлігінде.
Иілу кезіндегі кернеулер мен серпімділік Модулінің мәні МПа-мен өлшенеді.
2.5 Соққы кезіндегі беріктікке сынау
Соққы кезіндегі беріктік ұғымы
Стандартты сынақтарда, мысалы, созылу және иілу сынақтарында, материал энергияны баяу сіңіреді. Шын мәнінде, материалдар көбінесе қолданылатын күш-жігердің энергиясын тез сіңіреді, мысалы, құлаған заттардан, соққылардан, соқтығысулардан, құлаудан және т.б. соққы кезіндегі беріктік сынақтарының мақсаты осындай жағдайларға еліктеу болып табылады.
Берілген соққы кернеулеріндегі белгілі бір үлгілердің қасиеттерін зерттеу және үлгілердің сынғыштығын немесе тұтқырлығын бағалау үшін Изод және Шарпи әдістері қолданылады. Осы әдістер бойынша сынақ нәтижелері компоненттердің жобалық есептеулері үшін Деректер көзі ретінде пайдаланылмауы тиіс. Материалдың типтік қасиеттері туралы ақпаратты кесу радиусы мен сынақ температурасының өзгеруімен әр түрлі жағдайларда дайындалған әр түрлі сынақ үлгілерін сынау арқылы алуға болады.
Екі әдіс бойынша сынақтар соққы маятникті копрда жүргізіледі. Үлгі қысқыштарда қысылады, ал белгілі бір радиустың қатайтылған Болат соққы беті бар маятникті копер белгіленген биіктіктен босатылады, бұл үлгінің өткір жүктемеден кесілуіне әкеледі. Маятник копрының қалдық энергиясы оны көтереді. Құлау биіктігі мен қайтару биіктігінің айырмашылығы сыналатын үлгіні бұзуға жұмсалған энергияны анықтайды. Бұл сынақтар бөлме температурасында немесе төмен температурада суық сынауды анықтау үшін жүргізілуі мүмкін. Сынақ үлгілері кесу түрі мен өлшемі бойынша әртүрлі болуы мүмкін.
Құлаған жүктің соққысын сынау нәтижелері, мысалы, Гарднер әдісі немесе қисық плита құлаған жүктің геометриясына және тірекке байланысты. Оларды тек материалдардың салыстырмалы рейтингісін анықтау үшін пайдалануға болады. Сынақ жабдығы мен үлгінің геометриясы түпкілікті қолдану талаптарына сәйкес келген жағдайларды қоспағанда, соққы сынақтарының нәтижелері абсолютті деп есептелмейді. Егер сыну сипаты мен әсер ету жылдамдығы бірдей болса, материалдарды екі сынақ әдісімен салыстырмалы түрде саралау сәйкес келеді деп күтуге болады [12, 14-17].
Соққы сынақтарының нәтижелерін түсіндіру-ISO және ASTM әдістерін салыстыру
Соққы сипаттамалары көбінесе үлгінің қалыңдығына және молекулалардың бағытына байланысты болуы мүмкін. ISO және ASTM әдістерінде қолданылатын үлгілердің әртүрлі қалыңдығы соққы кезіндегі беріктік мәндеріне айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Қалыңдығын 3 мм-ден 4 мм-ге өзгерту тіпті поликарбонат шайырлары үшін көрсетілгендей, Изод әдісін қолдану кезінде молекулалық масса мен үлгінің қалыңдығының әсерінен сыну сипатының тұтқырдан сынғыштыққа ауысуына әкелуі мүмкін. Қалыңдығы 3 мм болатын сынудың нәзік сипатын көрсететін материалдар, мысалы, минералды және шыны талшықты толтырғыштары бар материалдар, үлгінің қалыңдығының өзгеруі әсер етпейді. Әсер ету беріктігін арттыратын модификацияланған қоспалары бар материалдар бірдей қасиеттерге ие.
Изод бойынша поликарбонат шайырларының соққы сынақтарының нәтижелеріне кесіндісі бар үлгінің қалыңдығы мен молекулалық массасының әсері
ISO 180 (ASTM D256) Изодына соққы күші)
Сур. 7 Изод бойынша соққы беріктігін өлшеуге арналған зертханалық аспап
Пластмассаның соққы беріктігін салыстыру үшін стандартты әдіспен Болат Изодына соққы беріктігіне арналған кесу үлгілерін сынау. Алайда, осы сынақ әдісінің нәтижелері қалыпталған өнімнің нақты жағдайда соққыға реакциясына сәйкес келмейді. Материалдардың кесуге әр түрлі сезімталдығына байланысты бұл сынақ әдісі кейбір материалдарды қабылдамауға мүмкіндік береді. Бұл сынақтардың нәтижелері көбінесе соққылардың маңызды шаралары ретінде сұралса да, бұл сынақтар пластиктің соққыларға төтеп беру қабілетіне емес, материалдың кесуге сезімталдығын өлшеуге бейім. Осы сынақтардың нәтижелері материалдардың соққы тұтқырлығын салыстыру үшін Анықтама ретінде кеңінен қолданылады. Изод бойынша соққы беріктігіне арналған кесу үлгілерін сынау көптеген өткір бұрыштары бар өнімдердің соққы беріктігін анықтау үшін жақсы қолданылады, мысалы, қабырғалар, қиылысатын қабырғалар және басқа стресс шоғырлану орындары. Кесусіз үлгілердің Изоды бойынша соққы беріктігіне сынау кезінде, үлгінің кесіндісі жоқ (немесе төңкерілген жағдайда қысқыштарда) қоспағанда, жүктеудің сол геометриясы қолданылады. Осы типтегі сынақтар стресс концентрациясының болмауына байланысты Изод кесу үлгілерін сынаумен салыстырғанда әрқашан жоғары нәтиже береді.
Изод әдісі бойынша кесіндісі бар үлгілердің соққы күші кесілген үлгінің бұзылуына жұмсалған, кесу орнындағы үлгінің бастапқы көлденең қимасының ауданына бөлінген соққы энергиясы болып табылады. Бұл беріктік шаршы метрге килоджоульде көрсетілген: кДж/м2. Үлгі соққы коперінің қысқыштарында тігінен қысылады.
ISO белгілері үлгі түрін және кесу түрін көрсетеді:
Төмендегі суретте көрсетілгендей, 1 типті үлгінің ұзындығы 80 мм, биіктігі 10 мм және қалыңдығы 4 мм.
ISO 180/1o бірдей 1 үлгісін білдіреді, бірақ төңкерілген күйде қысылады ("кесілмеген"деп көрсетілген).
ASTM әдісімен қолданылатын үлгілер ұқсас өлшемдерге ие: кесу түбінде бірдей дөңгелектеу радиусы және бірдей биіктігі, бірақ ұзындығы бойынша ерекшеленеді - 63,5 мм, ең бастысы қалыңдығы - 3,2 мм.
ISO бойынша сынақ нәтижелері сынақ үлгісін бұзуға жұмсалған джоульдегі соққы энергиясы ретінде анықталады, ол кесу орнындағы үлгінің көлденең қимасына бөлінеді. Нәтиже шаршы метрге арналған ұңғымаларда көрсетіледі: кДж/м2.
ASTM әдісі бойынша сынақ нәтижелері джоульдегі соққы энергиясы ретінде анықталады, ол кесу ұзындығына бөлінеді (яғни үлгінің қалыңдығы). Олар бір метрге джоульде көрсетілген: Дж/М. практикалық қайта есептеу коэффициенті 10: яғни 100 Дж/м шамамен 10 кДж / м2-ге тең.
Үлгілердің әртүрлі қалыңдығы бөлек көрсетілгендей "соққы күші" әртүрлі түсіндірулеріне әсер етуі мүмкін.
Соққы беріктігін өлшеуге арналған үлгілер
Сур. 8. Изод бойынша соққы беріктігін өлшеу әдісі
ISO 179 (ASTM D256) Шарпиге әсер ету күші)
Өткір және Изод әдістерінің негізгі айырмашылығы-сынақ үлгісін орнату әдісі. Шарпи әдісі бойынша сынау кезінде үлгіні қыспайды, керісінше көлденең қалыпта тірекке еркін орнатады.
ISO белгілері үлгі түрін және кесу түрін көрсетеді:
ISO 179/1C 2 типті үлгіні және CI типті кесуді білдіреді;
ISO 179/2D 2 типті үлгіні білдіреді, бірақ кесілмеген
Қорытынды
1. Сабақ-дәрістер арқылы «Жоғары молекулалық қосылыстар» курсы бойынша сабақ өткізуде PMI-мен байланыс орнату және қолдану мүмкіндігі көрсетілген;
2. «Жоғары молекулалық қосылыстар» пәнін тапсырмаларды, тапсырмаларды, тестілерді қолдану арқылы полимерлерді физикалық зерттеудің заманауи әдістері туралы біліммен толтыру мәселесі шешілді;
3. Әзірленген әдістерге апробация No4 мектеп-гимназиясында және университеттің химия факультетінде жүргізілді;
4. Тақырыптарды игеру барысында қалыптасқан әдістемелік тәсілдерге сәйкес білім қалыптастыру деңгейі бағаланды;
5. Зерттеудің заманауи физикалық әдістері туралы білімді қолдана отырып, жоғары молекулалық қосылыстар химиясын зерттеу студенттер мен мектеп оқушыларының білім деңгейін, ғылыми мәдениетін, өз қабілеттеріне деген сенімділікті едәуір арттыра алатындығы анықталды.
Достарыңызбен бөлісу: |