«отырар мен түркістан, Ғылымда жолы бір дастан»

Сайыстың мақсаты – ежелгі замандағы Отырар мен Түркістан топырағында туған, халқымызға мол мұра қалдырған ғалымдар Әбу Насыр Әл-Фараби мен Қожа Ахмет Иассауидың өмір жолдарымен, тарихтағы алатын орындарымен таныстыру.

1. 
   Топтарды таныстыру.
   
2. 
   Сәлемдесу.
   
3. 
   Танымдық сұрақтар.
   
4. 
   Шағын қойылым.
   
5. 
   Өнер сайысы.
   
6. 
   Қорытындылау.
   

- Біздің тобымыз Әл-Фараби атында. Оның толық аты – жөні – Әбунасыр Мұхаммед ибн Мұхаммед ибн Ұзлағ ибн Тархан Әл-Фараби. Араб, парсы шежірелерінің деректеріне қарағанда, Әл-Фараби Арыс өзенінің Сырға құяр тұсындағы Фараб (Отырар) қаласында дүниеге келген. Ол ғалым, дәрігер, сазгер болған. Ат спортымен айналысып, саздық аспаптар жасаған. Әл – Фараби педагогика, психология, эстетика мен музыка, астрономия мәселелерін де терең зерттеп, мәдениет пен ғылымға жемісті үлес қосқан.

- Қасиетті Түркістанда дүниеге келген. ХІІ ғасырда өмір сүрген үлкен философ, ғұлама ойшыл, ақын, мейірімге, кішіпейілділікке уағыздаушы діндар бүгінде халқымыздың қасиетті әулиесіне айналып отыр. Қарапайымдылығымен, көпшілдігімен, ғылым жолындағы даралығымен ғасырдан – ғасырға жетті.

Отырар Әл-Фараби туған қала,

Таңқалған ол туғанда барша дала.

Бір өзі – ғалым, сазгер, тарихшы да,

Дәрігер өз халқына болған шипа.
ә) Ахмет Иассауи тобы:

Ахмет Иассауи тобынанбыз,

Білім мен өнерге шыңдалғанбыз.

Жолдаймыз сәлем саған – ғұлама топ,

6 ұл менен қыз.

ІІІ. Танымдық сұрақтар.

Бірінші топқа:

1. 
   Әл-Фараби қай жылдары өмір сүрді? 870-950 ж.ж.
   
2. 
   Өзінің ұлы ұстазы Аристотельдің қандай еңбектерін оқып шыққан? («Метафизикасын» қырық рет, «Жан туралы» еңбегін жүз рет, «Риторикасын» екі жүз рет оқып шыққан.)
   
3. 
   Әл-Фараби қандай ғылымдар бойынша еңбек жазған? (Логика, музыка, астрономия, педагогика және психология.)
   
4. 
   Сиқырлы қобдиша. «Мына қобдишада Әл- Фарабиге қатысты бір нәрсе бар. Ол не нәрсе деп ойлайсыздар?» Балалар өздерінің жауаптарын айтты. Дұрыс жауабы: Отырар қаласының суреті. Оқушылар сосын Отырар қаласы туралы айтып береді.
   

1. 
   Ахмет Иассауи қаламынан туған көлемді шығармасын ата? («Диуани хикмет» - «Даналық кітабы»)
   
2. 
   «Түркістан» өлеңі кімдікі, жатқа айт (М.Жұмабаев) Түркістан – екі дүние есігі ғой, Түркістан – ер түріктің бесігі ғой. Тамаша Түркістандай жерде туған, Түріктің тәңір берген нәсібі ғой.
   
3. 
   Ахмет Иассауи кесенесіндегі тайқазан туралы не білесіңдер? (Тайқазан Қарнақта жеті түрлі металдан жасалған. Қазақ елі тәуелсіздік алғаннан кейін Эрмитаждан киелі Түркістанға қайтарылды.)
   
4. 
   Сиқырлы қобдиша. «Бұл қобдишада Ахмет Иассауиге қатысты бір нәрсе бар? Ол не нәрсе деп ойлайсыңдар?» Балалар бұл сұраққа да әртүрлі жауаптар айтты. Дұрыс жауабы: «Қожа Ахмет Иассауи кесенесі» суреті. Оқушылар сосын Йасы қаласы туралы айтып береді.
   

Бірінші топ:

1-оқушы.

Әл-Фараби есімі дүние жүзіне танымал. Оны Шығыстың Аристотелі деп атайды.

2-оқушы.

Әл-Фарабидің адам қасиеті туралы, жан туралы ұғымдары – орта ғасырдың жемісі.

3-оқушы.

Араларын мың жылдай бөліп тұрған,

Фараби мен Абайдай дана туған.

Қазақ елі есімің мәңгі өлмейді,

Биіктейді қашан да дара тұлғаң!

4-оқушы.

5-оқушы.

Ғалымға үлестері ерекше ерен.

Әбу-Насыр, Абаймен қол созады,

Кейінгіге шыңдардан, биіктерден.

Арыстан баба:

• 
  Иә, балам қай баласың?
  

• 
  Мен бе ата, мен халықтың баласымын.
  

• 
  Балам, өзің болайын деп тұрған бала екенсің?! Өзіңе үш сауал қояйын.Мүдірмей жауап берсең, шәкіртім боласың.
  

• 
  Қойыңыз сұрағыңызды ата. Шамам келгенше жауап берейін.
  

• 
  Ақылды кім береді, кім алады?
  

• 
  Ата, менің ойымша ақылды үлкен айтады, кіші тыңдайды.
  

• 
  Көз кімдікі, сөз кімдікі, балам?
  

• 
  Ата көз де, сөз де халықтікі. Себебі, көзбен көретін де, сөзді тыңдайтын да халық.
  

• 
  Білім алсаң, кім үшін жұмсайсың, балам?
  

• 
  Құдай жолына арнап, халыққа жұмсар едім.
  

• 
  Олай болса, балам сен менің шәкіртім боласың.
  

Бұл сайыста екі топ ән шырқап, биледі. Қорытындысында әділ қазылар алқасының шешімімен Әл-Фараби тобы тапқырлығымен көзге түсіп алға шықты.