Оқу-әдістемелік кешен «Өсімдіктер анатомиясы мен морфологиясының үлкен практикумы» пәні бойынша

Лаборатоиялық жұмыстың келесі бөлімі жапырақтың сабаққа бекіну тәсілдерін талдаудан басталады . Бұл бөлімде жоғарыда аталған материалды пайдаланып, студенттер жапырақтың сабаққа бекінуінің төмендегідей тәсілдерін ажыратады:

1. Сабаққа сағағы арқылы бекінетін сағақты жапырақ. 2. Сағағы жоқ, сабаққа жапырақ тақтасы арқылы бекінетін қондырмалы жапырақ. қондырмалы жапырақ. 3. Қынапты жапырақ. Қынаптың пайда болуын( негізінен жапырақ тақтасынан) және оның тұйықталмаған және тұйық( жабық) деп аталатын екі түрін бір-бірінен ажырату. Тұйықталмаған қынапта-жапырақ тақтасының негізгі сабақтың буын аралығын жиектері арқылы орап тұрады. Мысалы, мұны қара бидайдан көруге юолады. Ал тұйық қынапта-қынап жиектері бір-бірімен қусыра қйылысып кірігеді де, түтік пайда болады. Бұл арпабас жәнет.б. көптеген астық тұқымдардан байкалады. 4. Қобылы жапырақ өзінің қобысы арқылы бекінеді, мұны балдырған, сасыр жәнет.б. шатытшагүлділерден байқауға болады.5. Сабақты жартылай ораған жапырақ. Сабақ айналымының жапырақ тақтасының негізі арқылы шамамен жартысына дейін орап бекейді (бөдене шөп). 6. Сабақты ораған жапырақ. Мұнда жапырақ тақтасының негізі сабақты айеала толық орайды немесе жиектері арқылы қарама-қарсы бағытқа айқаса еніп барып бекйді(бақша қалуені, парнассия, кәді). 7. Шаншылған жапырақ. Жапырақ тақтасының сабақты ораған негізі қарсы бағытта жиектері арқылы кірігеді, сондықтан сабақ жапырақты жарып өткен немесе жапырақты сабаққа шаншып қойған тәрізіді болып көрінеді (дөңгелек жапырақты володушка). 8. Жанасқан жапырақ. Жапырақ тақтасының созылыңқы келген негізі арқылы сабақтың буын аралығының біраз жеріне дейін жанасып өсіп бекиді (түйе-тікен, батпақ сарықалуені, аю құлақ). 9. Кіріккен жапырақ. Қарама-қарсы орналасқан екі жапырақ негізінің жиектері өзара кірігеді (жұпар ұшқат).
2-жұмыс. Жапырақ тақтасының морфологиялық ерекшеліктері.

Оқылатын тақырып бойынша1- жұмысты орындау барысында студенттер жапырақтың бөліктері туралы едәуір мәлімет жинайды және жапырақ тақтасының әр түрлілігі туралы хабардар болады. Ендігі жерде сол жұмыстағы гербарийлерді толықтырып, өсіп тұран бөлме өсімдіктері, кестелер және оқу құралындағы суреттерді пайдаланып, оқытушының көмегімен бір-екі жай және күрделі жапырақтарға қолданылған терминалогия бойынша ауызша сипаттама беру керек. Содан кейін студенттер өз бетінше жұмыс жоспарын жасайды. 1. Жай элирс, қандауыр, жұмыртқа, жүрек, жебе, қалқан, бүйрек т.б.) алуан түрлілігі. 2. Бүтін жай жапырақтар тақтасы жиегіндегі кедір-бұдырларының (үшкір тісті, ара тісті, жұмыр тісті,толқынды ойыс жиекті және т.б.) пішініне қарай да әртүрлі болып келуі. 3. Жапырақ тақтасының ұшы ( доғал, үшкір, сүйірленген, үшкір ұшты, ойыс және т.б.) мен негізінің (дөңгелек, жүрек, бүйрек, жебе, қалқан тәрізді және т.б.)пішіндері. 4.Жапырақ тақтасының жиегіндегі тілімдерінің (телімді, тілімді, бөлімді) мөлшеріне қарай жіктелуі. 5. Жапырақ жүйкелерінің қарапайым (сужапырақ, плаун, самырсын), параллель (жүгері, арпа, сұлы), доға тәрізді (меруертгүл), қауырсын тәрізді (алма) және саусақ салалы (жүзім, үйенкі) сияқты түрлерімен танысу. Жапырақ тақтасында негізінен астыңғы бетінен) негізгі жүйке мен жүйкенің шеткі тармақтарының мөлшеріне, орналау ерекшеліктеріне көңіл аудару. 6. Күрделі жапырақтар: үш құлақты күрделі, саусақ салалы күрделі, қауырсын тәрізді күрделі жапырақтар. Қауырсын күрделі жапырақтың жұп қауырсын күрделі, тақ қауырсын күрделі, екі рет, үш рет жұп қауырсын күрделі, екі рет, үш рет тақ қауырсын күрделі болып жіктелуі.

Даяр препарат. Сабаққа пайдаланатын объектілер мен құрал- жабдықтар: 1.Камелия (Gamellia japonica), барқыт шөп(Hedra helix) немесе фикус(Ficus elastica), селеу (Stipa capillata)немесе жүгері(Zca mays), серігүл(Syringa vulgaris), қарағайдың(Pinus sulvestris)жапырақтары. 2. Жоғарыда аталған өсімдіктер жапырағының көлденең кесіндісінен дайындалған тұрақты препарат. 3. Реактивтер: флорглюцин, тұз қышқылы, глицерин. 4. Микроскоп және онымен жұмыс жасауға қажетті жабдықтар, ұстара.

1. Камелия, барқытшөп немесе фикус жапырақтарының көлденең кесіндісінен қос жарнақтылар жапырағының анатомиялық құрылысын зерттеу.

2. Дара жарнақтылар жапырағының анатомиясын жүгері жапырағының көлденең кесіндісінен қарау.

3. Көп жарнақтылар жапырақ анатомиясын қарағай қылқанынан қарастыру.

4. Жапырақтың ішкі құрылысына орта жағдайларының әсерін күн көзінде және көлеңкеде өсетін серігүл жапырағынан көру.

5. Алынған объектілердің суретін салып, тиісті белгілерін жасау.

6. Тақырып соңындағы сұрақтарға жауып дайындау.

Жұмыстың мақсаты -қос жарнақтылар, дара жарнақтылар және көп жарнақтылар жапырағының анатомиялық ұқсастықтары мен айырмашылықтарына сипаттама беру. Осы құрылымдық ерекшеліктерді жапырақтың негізгі қызыметтері- фотосинтез, ауа алмасу және транспирация, сол сияқты сыртқы орта жағдайларының әсерімен байланыстыра зерттеу.

1. Өсімдік клеткасының негізгі бөлімдері.

2.Цитоплазма, оның физикалық қасиеті және субмикроскопиялык, құрылысы, химиялык, құрамы.

3. Цитоплазма органоидтары, олардың ультраструкгуралык, құрылысы және физиологиялық қызметі.

4. Вакуоль, оның түрлері, пайда болуы. Клетка шырыны.

5. Клетка қабығы, оның құрылысы, түрлері.

6. Клетка онтогенезі.

Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар, клетка атласы.

Қоданылатын әдебиеттер:

1. 
   Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
   
2. 
   Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
   
3. 
   Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
   
4. 
   Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
   
5. 
   Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
   
6. 
   Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
   

№2 СОӨЖ жұмыс. Тақырып: ӨСІМДІК ҰЛПАЛАРЫ.

1. Меристема ( түзүші үлпа) сипаттамасы, түрлері, демде орналасуы.

2.Жабыңдық, арқаульқ, өткізгіш ұлпалар, олардың цитологияльқ сипаттамасы, денеде орналасу ерекшеліктері.

3.Негізгі паренхималық ұлпалар, олардың цитологиялық сипаты, денеде орналасуы.

1. 
   Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
   
2. 
   Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
   
3. 
   Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
   
4. 
   Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
   
5. 
   Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
   
6. 
   Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
   

№3 СОӨЖ жұмыс. Тақырып: Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің

морфологиялық және анатомиялық құрылысы.

Сабақтың мақсаты:Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің морфологиялық және анатомиялық құрылысымен танысу.

Тапсырмалар: : Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің морфологиялық және анатомиялық құрылыстарын зерттеу, оқып білу.

Есеп беру формасы: тест.

Методикалық жоба:

1. Тамырдың анатомиялық, морфологиялық құрылысы. Тамырдың түр өзгерістері.

2. Сабақтың морфологиялық және анатомиялық құрылысы, түр өзгерістері.

3. Бүршік және өркен, олардың құрылысы, пайда болуы.

4. Жапырақтың морфологиялык, және анатомиялық метоморфозасы.

Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар, клетка атласы.

Қоданылатын әдебиеттер:

1. 
   Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
   
2. 
   Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
   
3. 
   Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
   
4. 
   Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
   
5. 
   Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
   
6. 
   Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
   

№4 СОӨЖ жұмыс. Тақырып: Көбею және даму.

1. Жыныссыз көбею,оның түрлері.

2. Жынысты кобею.

3.Жоғарғы споралы өсімдікгердің дамуы, ондағы ұрпақтың алмасуы. (ядро фазаларының алмасуы)

4.Жалаңаш тұқымды өсімдіктердің даму циклі. (спорогенез,гаметогенез) Ұрпақтың алмасуы.

5.Жабық тұқымды өсімдіктердің дамуы. Гүлдің құрылысы. Спорогенез, Гаметогенез, тозандану, ұрықтану құбылыстары.

6. Тұқым және жемістің пайда болуы, олардың құрылыс ерекшеліктері.

Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар.

Қоданылатын әдебиеттер:

1. 
   Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
   
2. 
   Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
   
3. 
   Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
   
4. 
   Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
   
5. 
   Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
   
6. 
   Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
   

1. Өсімдік клеткасының негізгі бөлімдері.

2.Цитоплазма, оның физикалық қасиеті және субмикроскопиялык, құрылысы, химиялык, құрамы.

3.Цитоплазма органоидтары, олардың ультраструкгуралык, құрылысы және физиологиялық қызметі.

4. Вакуоль, оның түрлері, пайда болуы. Клетка шырыны.

5. Клетка қабығы, оның құрылысы, түрлері.

6. Клетка онтогенезі.

Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар, клетка атласы.
Қоданылатын әдебиеттер:

1. 
   Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
   
2. 
   Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
   
3. 
   Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
   
4. 
   Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
   
5. 
   Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
   
6. 
   Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
   

№2 СОӨЖ жұмыс. Тақырып: ӨСІМДІК ҰЛПАЛАРЫ.

1. Меристема ( түзүші үлпа) сипаттамасы, түрлері, демде орналасуы.

2.Жабыңдық, арқаульқ, өткізгіш ұлпалар, олардың цитологияльқ сипаттамасы, денеде орналасу ерекшеліктері.

3.Негізгі паренхималық ұлпалар, олардың цитологиялық сипаты,денеде орналасуы.

1. 
   Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
   
2. 
   Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
   
3. 
   Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
   
4. 
   Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
   
5. 
   Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
   
6. 
   Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
   

№3 СОӨЖ жұмыс. Тақырып: Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің

морфологиялық және анатомиялық құрылысы.

Сабақтың мақсаты: : Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің

морфологиялық және анатомиялық құрылысымен танысу.

морфологиялық және анатомиялық құрылыстарын зерттеу, оқып білу.

1. Тамырдың анатомиялық, морфологиялық құрылысы. Тамырдың түр өзгерістері.

2. Сабақтың морфологиялық және анатомиялық құрылысы, түр өзгерістері.

3. Бүршік және өркен, олардың құрылысы, пайда болуы.

4. Жапырақтың морфологиялык, және анатомиялық метоморфозасы.

Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар, клетка атласы.
Қоданылатын әдебиеттер:

1. 
   Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
   
2. 
   Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
   
3. 
   Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
   
4. 
   Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
   
5. 
   Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
   
6. 
   Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
   

№4 СОӨЖ жұмыс. Тақырып: Көбею және даму.

1. Жыныссыз көбею,оның түрлері.

2. Жынысты кобею.

3. Жоғарғы споралы өсімдікгердің дамуы, ондағы ұрпақтың алмасуы. (ядро фазаларының алмасуы)

4. Жалаңаш тұқымды өсімдіктердің даму циклі. (спорогенез,гаметогенез) Ұрпақтың алмасуы.

5. Жабық тұқымды өсімдіктердің дамуы.Гүлдің құрылысы. Спорогенез, Гаметогенез, тозндану,урықтану құбылыстары.

1. 
   Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
   
2. 
   Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
   
3. 
   Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
   
4. 
   Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
   
5. 
   Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
   
6. 
   Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
   

Емтиханға жіберілу балы - 32 б. «3« 32-47 «4« 48-57 «5« 58-

1. 
   Сабақты босатпау, кешікпей келу.
   
2. 
   Босатылған сабақты келесі сабаққа дейін өздігінен оқу, орындау
   
3. 
   Межелік бақылауға берілген тапсырмаларды уақытында орындау
   
4. 
   Емтиханға жақсы даярланып, уақытында тапсыру